Ireneusz Zyskasekretarzstanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, pełnomocnik rządu ds. OZE © Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Teraz Środowisko: Główny Urząd Statystyczny wskazał, że w 2020 r. Polska przekroczyła deklarowane 15 proc. odnawialnych źródeł energii (OZE). Fotowoltaika zapewniła w tym 1,99 proc. mocy. Jak będzie wyglądała ta relacja w miksie energetycznym Polski do 2030 i 2040 r.?
Ireneusz Zyska: PV (ang. photovoltaics)to dziś jedna z kluczowych technologii OZE. W Polityce Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP 2040) celem było osiągnięcie mocy zainstalowanej w PV 5-7 GW do 2030 r. Dzięki przyjętym regulacjom, systemowi wsparcia i programom dotacyjnym poziom zakładany na koniec dekady osiągnęliśmy już teraz. Wg Agencji Rynku Energii na koniec stycznia br. łączna moc zainstalowana PV przekroczyła 7,4 GW. W całkowitej strukturze zużycia OZE w elektroenergetyce w 2040 r. PV ma stanowić 16,5 proc. Dzisiaj wiemy, że poziom przewidziany w PEP 2040 na 2040 r. może zostać osiągnięty już po 2025 r.
Ważnym elementem wsparcia rozwoju OZE są aukcje. W ramach aukcji, które odbyły się na przełomie maja i czerwca 2021 r., zakontraktowano ok. 2522 MW instalacji OZE, w tym 2200 MW instalacji PV, 321 MW lądowych instalacji wiatrowych i 1,18 MW hydroelektrowni. W grudniowej aukcji OZE zakontraktowano projekty, w wyniku realizacji których powstanie 870 MW PV i 460 MW elektrowni wiatrowych na lądzie. W aukcjach w latach 2018-2021 zakontraktowano 11 GW nowych mocy, które zostaną wybudowane w ciągu najbliższych lat, w tym 6 GW w PV i 5 GW w wietrze na lądzie. Do tego doliczyć trzeba prosumentów, których dziś mamy już ok. 900 tys.
Sytuacja geopolityczna w Europie, szantaż energetyczny ze strony Rosji, wojna w Ukrainie i wzrost cen energii na świecie zmuszają do przyspieszenia transformacji energetycznej w kierunku odchodzenia od węglowodorów. Musimy jednak pamiętać, że proces ten musi być sprawiedliwy i uwzględniać specyfikę poszczególnych państw UE, nie powodując nadmiernych obciążeń i kosztów dla obywateli.
TŚ: Wyjdźmy na przód. 20GW mocy zainstalowanej w PV w 2040 r. na potrzeby produkcji zielonego wodoru – taką liczbę wskazuje raport PSEW i DISE. Czy jest to realistyczny cel?
IZ: Po rozmowach z ekspertami i analizach uznaliśmy, że w zakresie gospodarki wodorowej wskazywanie konkretnych celów po 2030 r. jest jeszcze przedwczesne. Cele zarysowane przez PSEW i DISE są ambitne i wpisują się w działania podejmowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska na rzecz rozwoju OZE. Obecnie trudno wskazać, czy możliwe będzie przeznaczenie tak dużych mocy OZE na produkcję zielonego wodoru. Jest to uzależnione m.in. od rozwoju i kosztów technologii wodorowych, w tym pozyskiwania zielonego paliwa w oparciu o elektrolizę, kosztów magazynowania wodoru oraz jego wykorzystania dla celów transportowych i energetycznych w ciepłownictwie i przemyśle. Konieczne jest zapewnienie odpowiednich regulacji, które pozwolą na zbudowanie rynku od strony popytowej.
Niektórzy wskazują wodór jako przyszłość transportu, przemysłu i energetyki. Pierwiastek ten trudno magazynować i transportować. Chcemy początkowo wiązać go z metanem, biometanem oraz w amoniaku i zwiększać jego wykorzystanie w gospodarce. Polska jest obecnie na 3. miejscu w UE i na 5. na świecie co do ilości produkowanego wodoru, tj. 1 mln ton wodoru rocznie (jest to głównie wodór technologiczny, produkowany przez Grupę Azoty i wykorzystywany do produkcji nawozów sztucznych). Zgodnie z Polską strategią wodorową wspieramy metody produkcji wodoru nisko- i zeroemisyjnego, więc w przyszłości wodór miałby być produkowany przy wykorzystaniu OZE, ale także z paliw kopalnych, w tym węgla, z wykorzystaniem technologii wychwytu CO2 – CCS/CCU. Wskaźnikami osiągnięcia celów PSEW do 2030 r. będzie moc instalacji do produkcji niskoemisyjnego wodoru: 50 MW do 2025 r. I 2 GW do 2030 r.
UE zapowiada, że na rozwój gospodarki wodorowej chce przeznaczyć do 2050 r. ok. 470 mld euro. Wszystkie państwa europejskie realizują przygotowanie strategii wodorowej. W Polsce strategia została przyjęta przez rząd 2 listopada 2021 r. Obecnie trwają prace nad pakietem legislacyjnym składającym się z kilku aktów prawnych, nazwanym przez nas „Konstytucją dla Wodoru”, który ma uregulować funkcjonowanie rynku wodoru w Polsce, mechanizm pomocy publicznej oraz kwestie certyfikacji i bezpieczeństwa obrotu.
TŚ: Energetyka słoneczna to także ciepło, a ciepłownictwo stoi w obliczu ogromnego wyzwania, jakim jest dekarbonizacja. Czy rząd planuje wsparcie wykorzystania przemysłowych kolektorów ciepła?
IZ: W Polsce mamy blisko 70 proc. udziału węgla w miksie energetycznym, co pokazuje skalę wyzwań i drogę, jaką musimy przejść, by zmiejszyć uzależnienie od węgla. W kontekście dekarbonizacji, należy zwrócić uwagę na większe wykorzystanie kolektorów i pomp ciepła. Pompy ciepła od drugiego kwartału br. będą dofinansowywane w ramach programu „Moje Ciepło” realizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Realizowany jest także program Ciepłownictwo Powiatowe – duża inicjatywa skierowana do ciepłowni systemowych. Na transformację energetyczną w ciepłownictwie Polska otrzyma pieniądze z Funduszu Modernizacyjnego – spośród dziesięciu wybranych krajów UE do naszego państwa trafi aż 43 proc. środków. Kolejnym źródłem finansującym transformację energetyki i ciepłownictwa będzie Fundusz Transformacji Energetyki. Mam nadzieję, że Krajowy Plan Odbudowy zostanie niedługo zatwierdzony przez Komisję Europejską. Zostały w nim przewidziane znaczące środki na podwyższenie efektywności energetycznej w gospodarce, w tym w przemyśle i budownictwie. Zmiany wspomogą też Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS).
TŚ: Jeśli jesteśmy przy budownictwie - czy są planowane programy wsparcia lub zmiany wymogów stawiania budynków z BIPV (ang. building-integrated photovoltaics – PV zintegrowana z budynkami)?
IZ: Rozwój wykorzystania BIPV jest jednym z obszarów zapisanych w porozumieniu o współpracy na rzecz rozwoju sektora fotowoltaiki. Rozwiązania BIPV stają się coraz bardziej popularne, dlatego działamy na rzecz ich wspierania. Uprościliśmy kwestie proceduralne: zgodnie z nowelizacją ustawy o OZE z 17 września 2021 r. ws. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nie będzie konieczności wykazywania rozmieszczenia urządzeń zamontowanych na budynku. Dotychczas taki wymóg istniał dla wszystkich urządzeń powyżej 100 kW mocy zainstalowanej. Zmiana pozwoli na większe wykorzystanie powierzchni dachów budynków handlowych, magazynowych i produkcyjnych bez potrzeby zmiany dokumentów planistycznych gminy.
Także ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o OZE oraz niektórych innych ustaw wprowadza od 1 kwietnia br. prosumenta zbiorowego energii odnawialnej, tj. odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z OZE na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego. Zmiany te umożliwiają przejście na kolejny etap rozwoju rynku prosumenckiego i są odpowiedzią na postulaty społeczne o umożliwienie rozwoju prosumentyzmu na obszarach miejskich. Dodatkowo, obecnie funkcjonujące rozporządzenie Ministra Infrastruktury ws. warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, pośrednio zachęca do implementacji OZE, zatem również BIPV poprzez ustalenie wymaganych limitów zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną. Warunek wprowadzenia wskaźnika zużycia nieodnawialnej energii pierwotnej dla nowych i znacznie zmodernizowanych budynków mieszkalnych wynosi odpowiednio 65 kWh na 1 m2 rocznie dla budynków wielorodzinnych i 70 kWh na 1 m2 rocznie dla budynków jednorodzinnych. Wypełnienie limitów jest tym łatwiejsze, im większe wykorzystanie energii z OZE.
TŚ: Po podpisaniu porozumienia wodorowego zapowiedziano prace nad prawem wodorowym. Czy istnieją analogiczne plany po podpisaniu porozumienia o współpracy na rzecz rozwoju fotowoltaiki?
IZ: Wszystkie dotychczasowe cztery porozumienia – na rzecz rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce, gospodarki wodorowej, a także o współpracy na rzecz sektora biogazu i biometanu oraz sektora PV – mają zasadniczy cel: rozwój polskiego local content, tj. wzrost udziału polskich technologii i przedsiębiorców w całym łańcuchu wartości w nowo budowanych innowacyjnych sektorach gospodarki, a co za tym idzie – rozwój gospodarczy kraju. Porozumienie na rzecz rozwoju PV uwzględnia m.in. rozwój jej nowych segmentów i integrację z siecią elektroenergetyczną, a także działania edukacyjne i promocyjne.
Trudno jest dziś wskazywać konkretne projekty w zakresie PV. Wyzwań jest dużo, podobnie jak postulatów, które wskazują na zmiany w dotychczasowym prawodawstwie. Niebawem zostanie powołana Rada Koordynacyjna w ramach Porozumienia PV. Strony w ramach dalszych prac przedstawią rekomendacje, które zaowocują projektami legislacyjnymi i będą przedmiotem dalszych działań. W przeciwieństwie do wodoru, w przypadku fotowoltaiki są już solidne podstawy prawne do rozwoju tego sektora, o czym świadczy dynamiczny rozwój PV w ostatnich 2-3 latach. Przypomnę tylko, że na koniec 2018 r. moc instalacji fotowoltaicznych w Polsce wynosiła tylko ok. 550 MW. Dzisiaj przekroczyła 7,4 GW.
Rozmawiała Magdalena WięckowskaDziennikarz
