Szyszko: zielona transformacja nie może uderzać w biednych i średniozamożnych

© dimaris

Zdaniem wiceszefa Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), system, który zgodnie z zapisami prawa unijnego ma wejść w życie w 2027 r., powinien zostać nie tylko odsunięty w czasie, ale również gruntownie zmieniony. - Polska i unijna gospodarka musi być bardziej konkurencyjna. Potrzebujemy większych inwestycji, a nie kolejnych opłat od jazdy samochodem i docieplania domu – czytamy w wiadomości napisanej przez Jana Szyszko 14 listopada br. na platformie X (d. Twitter)⁽¹⁾. Przedstawiciel resortu odpowiedzialnego m.in. za przygotowanie Społecznego Planu Klimatycznego, w którym zostanie przedstawiona koncepcja wydatkowania środków ze Społecznego Funduszu Klimatycznego, stwierdził, że system ETS2 w swoim obecnym kształcie może prowadzić do wzrostu nierówności społecznych, zagrażając przy tym celom rozwojowym.

Tak dla inwestycji, nie dla wysokich cen?

– Tak dla inwestycji w tanią, czystą energię odnawialną – o to zadbamy z KPO. Tak dla inwestycji w infrastrukturę, badania i rozwój polskich firm - to zadanie dla nowego, większego budżetu Unii. Tak dla inwestycji w policentryczny rozwój Polski - to zadanie dla Strategii Rozwoju Polski do 2035 r. Nie dla zarzynania naszego rozwoju horrendalnie drogą energią – stwierdził Szyszko w opublikowanej wiadomości, dodając, że „ETS2 nie może wejść w życie ani w terminie, ani w kształcie wynegocjowanym w Unii przez poprzedni rząd” (przypomnijmy – obejmujący sektor budownictwa, transportu drogowego oraz mniejsze zakłady energetyczne i przemysłowe system handlu uprawnieniami do emisji ETS2 został wprowadzony na mocy zmieniającej wcześniejszą regulację nt. systemu ETS unijnej dyrektywy z 10 maja 2023 r., która wchodziła w skład pakietu Fit for 55). Jak dowiedzieliśmy się w Biurze Komunikacji MFiPR, wiadomość wiceministra odzwierciedla oficjalne stanowisko resortu, nie jest jednak stanowiskiem rządowym.

Czytaj też: Na czym będzie polegał ETS2? Czym jest Społeczny Fundusz Klimatyczny?

26 państw objętych procedurą

System ETS2 - o czym na łamach Teraz Środowisko opowiadał m.in. Robert Jeszke, kierownik Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami - ma na celu przyśpieszenie redukcji emisji gazów cieplarnianych, po to by ułatwić realizację unijnych celów klimatycznych. „Znaczący wpływ” na gospodarstwa domowe widoczne we wzroście cen paliw oraz kosztów ogrzewania, ma być kompensowany środkami ze Społecznego Funduszu Klimatycznego (SFK), który wesprze termomodernizację budynków, wymianę źródeł ciepła, a także przejście do bezemisyjnego transportu. Pomimo przyjęcia dyrektywy, państwa członkowskie UE nie śpieszą się z jej implementacją; do końca czerwca 2024 r. jej zapisy wdrożyła wyłącznie Austria, wobec pozostałych 26 Komisja Europejska (KE) wszczęła natomiast tzw. procedurę naruszeniową. Jak wskazują doniesienia medialne, odrzucenie dyrektywy, uzasadniając to odmową podniesienia kosztów ogrzewania i paliw, we wrześniu br. zapowiedziała Słowacja.

Czyste Powietrze i transport zbiorowy

Potwierdzając słowa Szyszki, Biuro Komunikacji ministerstwa równocześnie jednoznacznie zaznaczyło kontynuację prac nad Społecznym Planem Klimatycznym. Wprowadzającą dokument do polskiego porządku prawnego nowelizację ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw opisywaliśmy tutaj; termin przedstawienia KE planu uprawniającego do sięgnięcia po wsparcie z SFK mija w czerwcu przyszłego roku. Ma on pozostawać spójny z przygotowywaną również w MFiPR nową średnioookresową strategią rozwoju kraju do 2035 r. Przedstawiane w polskiej debacie koncepcje mówią m.in. o skierowaniu środków z SFK na kontynuację programu Czyste Powietrze po 2026 r., a także na wsparcie zeroemisyjnego transportu zbiorowego czy rynku używanych samochodów elektrycznych bądź rozbudowę przyłączy ogólnodostępnych stacji ładowania⁽²⁾. Na poziomie unijnym organizacja Transport&Environment rekomendowała natomiast uwzględnienie w planach tzw. społecznego leasingu pojazdów elektrycznych, co pozwoli „zdemokratyzować” dostęp do tych środków transportu⁽³⁾.

Czytaj też: Polityka klimatyczna wymaga redystrybucji? Co zapisać w strategii rozwojowej kraju

Transformacja bez kosztów społecznych

Jako redakcji Teraz Środowisko udało nam się porozmawiać z wiceministrem, który w udzielonym komentarzu podkreśla dwie główne motywacje dotyczące postulowanej rewizji dyrektywy o ETS2. – Pierwsza z nich to troska o aspekt społeczny. Nie możemy wprowadzać w Unii Europejskiej polityk, które będą wpędzać ludzi w ubóstwo. Zielona transformacja nie może odbywać się kosztem najbiedniejszych ani średniozamożnych, a taki byłby efekt wprowadzenia ETS2 w obecnym kształcie. Druga motywacja dotyczy z kolei konkurencyjności ekonomicznej, wpisując się w toczoną aktualnie w UE debatę na ten temat. Nakładanie nowych opłat na transport, ogrzewanie oraz mniejsze zakłady przemysłowe okaże się kontrproduktywne; zwłaszcza kiedy to wysokie ceny energii są postrzegane jako jedna z głównych barier rozwojowych – tłumaczy Jan Szyszko.

Spytany o prace nad Społecznym Planem Klimatycznym, przedstawiciel MFiPR odpowiada, że toczą się one niezależnie od przyszłości dyrektywy. – To kwestia merytorycznej i politycznej odpowiedzialności; musimy być przygotowani na wszystkie scenariusze. Prace prowadzone w Polsce są obecnie najbardziej zaawansowane w całej UE – wskazuje. Jak dodaje, państwa członkowskie mają możliwość przeznaczenia do 37,5% z dostępnych środków w ramach Społecznego Funduszu Klimatycznego na bezpośrednie wsparcie i osłony dla osób i grup najbardziej dotkniętych spowodowanym przez ETS2 wzrostem kosztów życia. – Już wiemy, że skorzystamy z maksymalnej dostępnej kwoty. To jednak w dalszym ciągu kropla w morzu potrzeb; należy jasno powiedzieć, że środki, choć znaczące, nie pokrywają nawet w znaczącej części kosztów wejścia w życie ETS2 – podsumowuje wiceminister. Według danych MFiPR, środki przekazane Polsce w ramach Społecznego Funduszu Klimatycznego wyniosą ok. 11,44 mld euro.

Szymon Majewski
Dziennikarz