69,68 proc. uczniów uważa, że tematyka związana ze zmianami klimatu jest ważna. 17,36 proc. angażuje się w aktywności na rzecz klimatu, 41 proc. ma autorytet, który go inspiruje. 59 proc. nie jest usatysfakcjonowana z edukacji klimatycznej w szkole - wynika z badania "Uczniowie wobec zmian klimatu".
69,68 proc. uczniów uczestniczących w badaniu odpowiedziało, że tematyka związana ze zmianami klimatu jest ważna. 9,7 proc. podało, że nie jest ona dla nich istotna. 20,62 proc. badanych nie ma zdania na ten temat. 17,36 proc. badanych podało, że angażuje się w aktywności/ działania, które uwzględniają/uwzględnia edukację dla klimatu. 82,64 proc. przyznało natomiast, że nie angażuje się w takie działania i aktywności.
Czytaj też: Dzieci nie ryby i swój głos mają
Uczniowie, którzy są zaangażowani w różnorodne aktywności wskazują na: działania prowadzone w domu (segregowanie odpadów, kupowanie używanych ubrań, redukowanie plastiku w życiu, oszczędzanie wody i energii, zbieranie wody deszczowej, sadzenie roślin, korzystanie z komunikacji miejskiej, zaprzestanie jedzenia mięsa), działania w mediach społecznościowych (udostępnianie postów o takiej tematyce), akcje organizowane w szkole (sprzątanie świata, konkursy ekologiczne, sadzenie drzew i sprzątanie na Dzień Ziemi, Tydzień Edukacji Globalnej, kółko przyrodnicze, marsze przeciw smogowi), konkursy i akcje o zasięgu miejskim i ogólnopolskim, obowiązkowe zajęcia szkolne (obowiązkowe projekty, udział w zajęciach "zrównoważony rozwój"), działania aktywistyczne i edukatorskie, działania w organizacjach młodzieżowych i pomoc w akcjach z zakresu edukacji dla klimatu.
Literatura i film związane z tematyką zmian klimatu
8,15 proc. badanych deklaruje, że sięga po książki związane z tematyką zmian klimatu. 91,85 proc. podało, że nie czyta książek o tej problematyce. Pytani o tytuły bardzo często uczniowie wskazywali czasopisma "Cogito" oraz "National Geographic". Wielokrotnie powtarzającymi się tytułami były: "Jak uratować świat?" Areta Szpura, "Wilki” Adama Wajraka, "Życie na naszej planecie" Davida Attenborough. Często uczniowie wskazywali również na podręczniki do przyrody, geografii oraz języka angielskiego. Ponadto uczniowie wskazują na książki: "Historia pszczół" i "Ostatni" Mai Lunde, "Jak ocalić świat przed katastrofą klimatyczną?" Billa Gatesa, "No Logo" Naomi Klein, "Życie zero waste" Katarzyny Wągrowskiej, "Nowa normalność" Grzegorza Brauna, "The most important comic book on the Earth (Rewriting extinction)" Cary Delavingne i Ricky'ego Gervaisa, "Oblicza geografii" - podręcznik dla licealistów, "Modopolis" Dany Thomas, "Prowadź swój pług przez kości umarłych" Olgi Tokarczuk, "Sekretne życie drzew" Petera Wohllebena, "Koniec lodu. Jak odnaleźć sens w byciu świadkiem katastrofy klimatycznej" Dahra Jamaila, "21 lekcji na XXI wiek" Yuvala Noaha Harariego, "Mniej znaczy lepiej" Jasona Hickela, "Jak zerwać z plastikiem" Katarzyny Dudzik, "Nauka o klimacie" Aleksandry Kardaś, Marcina Popkiewicza i Szymona Malinowskiego, "Gawędy o wilkach i innych zwierzętach" Marcina Kostrzyńskiego, "Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu", serię "Nela, mała reporterka", "Zwierzaki świata" Martyny Wojciechowskiej, "Felix, Net i Nika oraz teoretycznie możliwa katastrofa" Rafała Kosika. Wskazywali też na artykuły, blogi oraz fora internetowe.
31,7 badanych uczniów podało, że zna filmy, które poruszają tematykę związaną ze zmianami klimatu. 68,3 proc. odpowiedziało, że nie zna tytułów takich filmów.
Najczęściej powtarzającymi się tytułami były: filmy Davida Attenborough, film animowany "WALL·E" oraz reportaże Martyny Wojciechowskiej. Uczniowie równie często wskazywali konkretne serie filmowe oraz kanały telewizyjne oraz serwisy filmowe: YouTube, Netflix, filmy z National Geographic, Nat Geo Wild, filmy BBC.
Ponadto wskazali na następujące filmy: "Before the flood", "Thin Ice", "Arktyka bez lodu", "Czarnobyl", "Księżniczka Mononoke", "Można panikować", "Mieszkańcy Ziemi", "The day after tomorow", "Ostatnie pokolenie", "Epoka lodowcowa", "Everyday hero: Myśliwy w spódnicy", "Ciemne strony rybołówstwa", "Elektrośmieci...", "Polska wysycha", "Gdzie jest Nemo?", "Nasza ziemia", "Avengers: Infinity War", "2012", "True Cost", "Cowspiracy", "Toksyczna odzież", "Squid Game", "Geostorm", "Plastikowy ocean", "Lorax", "Interstellar", "Śmierć 2020", "W pustyni i w puszczy", "Świat na granicy", "Kurzgesagt – In a Nutshell", "Can YOU Fix Climate Change?", "Pułapki rozwoju", "Transcendencja", "Ginący świat", "SOS Ziemia", "Nela, mała reporterka", "Diuna", "Avatar", film dokumentalny o Grecie Thumberg, "W ofierze ekologii", "Geostorm", "Ginący świat", "Zatoka delfinów", "Czy czeka nas koniec?", "Jasna Strona", serial "Strefa skażenia", "Było sobie życie", "Klimatyczne rozmowy", "Drzewa".
Uczniowie pytani byli też, kto ich zdaniem, powinien przekazywać wiedzę na temat zmian klimatu. Mogli wskazać dwie odpowiedzi. 67,07 proc. odpowiedziało, że nauczyciele, 47,19 proc. wskazało na ekologów, 29,99 proc. na rodziców, 25,84 proc. na polityków, 22,98 proc. na organizacje pozarządowe. 22,41 proc. odpowiedziało, że szuka wiedzy samemu.
Klimatyczne autorytety młodzieży
41 proc. badanych wskazało, że posiada autorytet/ wzór inspirujący w zakresie rozwijania aktywności proklimatycznej. 59 proc. odpowiedziało, że nie ma takiej osoby, instytucji lub organizacji.
Uczniowie pytani, kto jest wzorem/autorytetem dla nich w tej tematyce wskazywali na najbliższe otoczenie, rodzinę, przyjaciół, organizacje proekologiczne, inne organizacje, partie polityczne i polityków, zespoły muzyczne i wokalistów, nauczycieli, naukowców, badaczy, edukatorów, a także influencerów, filantropów i przedsiębiorców, telewizję i dziennikarzy, konkretne kraje, proekologiczne działania firm i koncernów, strony internetowe i programy telewizyjne.
Lęk o przyszłość związany z kryzysem klimatycznym odczuwa 56,48 proc. badanych. 25,5 proc. nie odczuwa takiego lęku. 18 proc. odpowiedziało, że nie wie. 69,85 proc. badanych wierzy, że poprzez różnorodne działania można powstrzymać katastrofę klimatyczną. 9 proc. respondentów ma odmienne zdanie, a 21,11 proc. nie ma zdania na ten temat.
Czytaj też: 99,9 proc. badaczy jest zgodnych: za zmianę klimatu odpowiada człowiek
55,34 proc. odpowiedziało, że zdaje sobie sprawę, że ochrona planety oznacza rezygnację z pewnych udogodnień współczesnej cywilizacji. Odmiennego zdania jest 22,98 proc. respondentów, 21,68 proc. nie ma zdania. 13,85 proc. uczniów jest usatysfakcjonowanych z jakości edukacji dotyczącej klimatu w ich szkole. 59,01 proc. badanych jest odmiennego zdania. 27,14 proc. uczniów nie ma zdania na ten temat. 26,08 proc. badanych wskazuje na różnorodne formy aktywności, które są związane z edukacją dla klimatu w ich szkole. 73,92 proc. nie potrafiło takich wskazać.
37,65 proc. uczniów podało, że na lekcjach poruszane są problemy dotyczące zmian klimatu. 62,35 proc. odpowiedziało, że problemy związane ze zmianami klimatu nie są poruszane na lekcjach. Ci, którzy podali, że treści z zakresu zmian klimatu są tematem zajęć, wskazali najczęściej na takie przedmioty: geografia, biologia, język angielski, język polski, WOS. Dla 21,6 proc. prowadzone lekcje o tematyce zmian klimatu były interesujące. 19,32 proc. uważa, że nie były one ciekawe. 59,09 proc. nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.
Uczniowie wysoko oceniają lekcje, które pozwalają im zaangażować się w dyskusję, dogłębnie wyjaśniają przekazywane treści. Cenią sobie zaangażowanie prowadzącego, dyskusje i debaty, a zatem formy aktywizujące ich do myślenia i krytycznej refleksji. Zdecydowanie gorzej oceniają lekcje, na których nauczyciele wykorzystują wyłącznie metody podające (wykłady i pracę z podręcznikiem). W opiniach uczniów edukacja dla klimatu powinna być: praktyczna (wspólne akcje, takie jak sprzątanie planety, zajęcia na dworze, debaty oksfordzkie), prowadzona przez profesjonalistów (ekspertów i osoby o wykształceniu kierunkowym), prowadzona z pasją, co wpłynie na motywację do aktywnego działania.
Szczegóły dotyczące badania
Badanie "Uczniowie wobec zmian klimatu" prowadzone było w ramach projektu wyszehradzkiego "Edukacja Humanistyczna V4 dla Klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje" realizowane było przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przy współpracy z EUROPE DIRECT Śląskie.
Uczniowie byli zapraszani do udziału w badaniu poprzez stronę internetową UŚ, ICBEH, stronę projektu wyszehradzkiego, stronę EUROPE DIRECT Śląskie, serwisy społecznościowe Facebook oraz Instagram. Udział w badaniu był anonimowy i dobrowolny. W badaniu właściwym prowadzonym od listopada do 15 grudnia 2021 roku wzięło udział 2 181 uczniów, 1 227 ankiet zostało w pełni wypełnionych i poddanych szczegółowej analizie.
Średni wiek badanych wynosił 15,5 roku. Największą grupę respondentów stanowiły osoby w przedziale wiekowym 15–18 lat. Uczniowie liceum stanowili 65,7 proc., uczniowie ze szkół podstawowych - 21,68 proc., techników - 10,51 proc. Badani z innych typów szkół, tj. szkoły branżowej stanowili 2,04 proc. Najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy woj. śląskiego - 96,68 proc. (PAP)
