© NicoElNino
Prace nad nowelizacją ustawy o OZE (druk rządowy UC99) opisywaliśmy na łamach Teraz-Środowisko. Głównym celem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (dyrektywa RED II) jest przyspieszenie rozwoju sektora energetyki odnawialnej oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. Dyrektywa nakłada wymogi zwiększenia udziału energii pochodzącej z OZE w całkowitej produkcji energii oraz wprowadza regulacje dotyczące zwiększenia udziału paliw alternatywnych w ogólnym zużyciu paliw.
W Polsce dyrektywa RED II została już częściowo wdrożona poprzez ustawę z dnia 20 lutego 2020 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, a także niektórych innych ustaw. Wspomniana ustawa implementuje kilka dyrektyw RED II, w tym kryteria zrównoważonej produkcji biopaliw, cele dotyczące udziału energii pochodzącej z OZE w transporcie oraz nowe definicje i kryteria jakościowe dla biopaliw i biokomponentów. Wówczas wdrożona została tylko część przepisów dyrektywy. Najnowsza nowelizacja ustawy o OZE wprowadza kolejny, tym razem obszerniejszy pakiet rozwiązań.
Najważniejsze zmiany
Projekt częściowo implementuje do polskiego prawa rozwiązania dotyczące rynku energii, ciepłownictwa i chłodnictwa. Zawiera też rozwiązania dla offshore wind, biometanu, klastrów energii, wsparcia operacyjnego dla OZE i instalacji hybrydowych. Wprowadza definicję biometanu, rejestr wytwórców biogazu, likwiduje wsparcie dla biogazu w postaci świadectw pochodzenia, a ustanawia wsparcie operacyjne dla biometanu, dodanego do katalogu paliw gazowych. W przepisach nowelizacji znalazły się również uregulowania dotyczące nośników energii, takich jak wodór odnawialny czy chłód.
Nowelizacja zmienia definicję klastra energii, w którego skład musi wchodzić przynajmniej jedna jednostka samorządu, a zakres jego działalności rozszerza o magazynowanie energii. Klastry będą mogły działać na obszarze jednego powiatu, pięciu sąsiadujących ze sobą gmin i dodatkowo na obszarze jednego operatora sieci dystrybucyjnej (OSD). Regulacje wprowadzają też rejestr klastrów. Ustalają zasady współpracy i ich rozliczeń z OSD. Do końca 2026 r. co najmniej 30% energii wytwarzanej i wprowadzanej do sieci przez strony porozumienia klastra musi pochodzić z OZE, a łączna moc uruchomionych instalacji w klastrze energii – nie przekraczać 150 MW oraz umożliwić pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania stron klastra energii.
Istotnym elementem wprowadzonych zmian są przepisy ustanawiające realne wsparcie dla klastrów energii w postaci ulg w uiszczaniu opłat dystrybucyjnych, opłat związanych z systemami wsparcia OZE, wysokosprawnej kogeneracji oraz efektywności energetycznej, które w założeniu mają przyspieszyć rozwój klastrów. Warunkiem skorzystania z tych ulg jest uzyskanie wpisu do rejestru klastrów prowadzonego przez Prezesa URE oraz spełnienia minimalnych wymogów stawianych klastrowi energii co do zużycia energii z OZE, mocy zainstalowanej źródeł wytwórczych i magazynów energii oraz pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną własną produkcją.
Znowelizowane przepisy ustawy o OZE zawierają również postanowienia, mające na celu usprawnienie działalności spółdzielni energetycznych, które funkcjonują na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Nowela podnosi próg mocy dla instalacji fotowoltaicznych z 50 do 150 kW, powyżej którego wymagane jest pozwolenie na budowę. Ponadto, wprowadza podstawy do sprzedaży energii elektrycznej z OZE bezpośrednio od wytwórcy, a także mechanizm wsparcia operacyjnego dla wskazanych źródeł OZE, którym kończy się 15-letnie wsparcie z systemu świadectw pochodzenia.
Zmiany prawne wprowadzą też instytucję prosumenta lokatorskiego, aby ułatwić rozliczenia w przypadku energii ze źródeł OZE, zamontowanych na budynkach wielolokalowych.
W ostatnim etapie prac na ustawą do projektu dołączono długo oczekiwane przepisy dotyczące cable poolingu, czyli mechanizmu łączenia instalacji OZE w ramach jednego przyłącza do systemu elektroenergetycznego. Nowelizacja przewiduje współdzielenie infrastruktury przyłączeniowej przez beneficjentów aukcyjnego systemu wsparcia oraz systemów FIT/FIP z zastrzeżeniem, że wytwórca energii elektrycznej w instalacji planowanej do przyłączenia nie korzysta ani nie będzie korzystał z żadnego mechanizmu wspierającego wytwarzanie energii z OZE.
- Liczymy, że to rozwiązanie pozwoli na zmniejszenie liczby sporów o odmowy przyłączenia do sieci. W mojej ocenie przełoży się to też na bardziej efektywne wykorzystanie już istniejących przyłączy, a to oznacza bardziej efektywne wykorzystanie mocy OZE. Oczywiście jak każde nowe rozwiązanie, będzie ono wymagało czasu na pełne wdrożenie i wypracowanie przez inwestorów najlepszych modeli współpracy, np. w zakresie podziału kosztów – zauważa Rafał Gawin, Prezes URE.
Inne zmiany, jakie wprowadza nowelizacja ustawy o OZE, to m.in.: zmiana definicji hybrydowej instalacji OZE, modyfikacja systemu wsparcia ciepła wytwarzanego w instalacjach OZE, rozszerzenie zakresu kontroli przeprowadzanych przez Prezesa URE na podstawie ustawy OZE, monitorowanie umów typu PPA (ang. Power Purchase Agreement) oraz ustanowienie Krajowego Punktu Kontaktowego ds. OZE, który będzie prowadzony przez ministra właściwego ds. klimatu.
Nowe obowiązki dla Prezesa URE
Regulacje nakładają szereg obowiązków na prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. - Polityka klimatyczna UE jednoznacznie wyznacza kierunki zmian polskiej energetyki. Dążenie do maksymalnego ograniczenia emisyjności wymaga zdecydowanej zmiany miksu energetycznego i zastępowania źródeł węglowych zeroemisyjnymi oraz „zielonymi”. Generacja energii w zielonych mikroźródłach od kilku lat przyrasta w ogromnym tempie. Znaczenie tego rodzaju rozproszonych źródeł wytwórczych w naszym kraju będzie coraz większe właśnie w kontekście transformacji energetycznej i budowy nowej architektury rynku energii, w której pożądane jest wytwarzanie i zużywanie energii na poziomie lokalnym – mówi Rafał Gawin, Prezes URE.
Przepisy nowelizacji ustawy o OZE zawierają rozszerzoną definicję modernizacji instalacji OZE. Proces inwestycyjny może polegać zarówno na odtworzeniu stanu pierwotnego lub zmianie parametrów użytkowych lub technicznych instalacji OZE, jak i przekształceniu instalacji OZE w inny rodzaj instalacji z wyłączeniem przekształcenia w instalację spalania wielopaliwowego lub przekształceniu jednostki wytwórczej niestanowiącej instalacji OZE w instalację OZE z wyłączeniem przekształcenia w instalację spalania wielopaliwowego. Dotychczasowe regulacje nie pozwalały na skuteczne funkcjonowanie przepisów wykonawczych dla instalacji zmodernizowanych. Ustawodawca przewidział objęcie jednostek zmodernizowanych, wykorzystujących różne rodzaje biogazu, energetykę wodną czy też biomasę systemem wsparcia FIT (instalacje OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszej niż 500 kW) i systemem wsparcia FIP (instalacje OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 500 kW i nie większej niż 1 MW).
Nowe przepisy umożliwią również udział zmodernizowanych instalacji OZE w aukcjach na sprzedaż energii elektrycznej wytworzonej ze źródeł OZE, ale nie przewidziano odrębnych aukcji OZE. Okres wsparcia i jego poziom dla instalacji zmodernizowanych został uzależniony od wysokości nakładów inwestycyjnych poniesionych na modernizację danej instalacji.
Prezes URE zauważa, że możliwość skorzystania z tych rozwiązań przez wytwórców została uzależniona od wydania pozytywnej decyzji KE o zgodności pomocy publicznej z rynkiem wewnętrznym albo uznania przez Komisję, że zmiany przepisów nie stanowią nowej pomocy publicznej.
Dla instalacji OZE, które korzystały już z mechanizmów przewidzianych przepisami ustawy OZE, a którym upłynął już okres wsparcia, ustawodawca przewidział możliwość uzyskania nowej pomocy operacyjnej. Dla instalacji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1 MW, wykorzystujących różne rodzaje biogazu, hydroenergię czy też biomasę zaprojektowano system dopłat do ceny rynkowej. Wsparcie operacyjne w tym systemie jest przewidziane na maksymalnie 10 lat od daty pierwszego dnia sprzedaży energii elektrycznej, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2034 r. Z kolei dla instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 1 MW przewidziano możliwość przystąpienia do aukcji na wsparcie operacyjne. Wygrana aukcja zapewni zwycięzcy wsparcie przez rok, po czym będzie on uprawniony do udziału w kolejnej. Maksymalny okres wsparcia również potrwa nie dłużej niż do 31 grudnia 2034 r. Systemy nie wymagają od wytwórców konieczności składania oświadczeń odnośnie pomocy publicznej. Przepisy dotyczące tego systemu wejdą w życie 1 lipca 2025 r.
Rynek biometanu ma natychmiast ruszyć
W nowelizacji pojawiły się przepisy dotyczące biometanu jako nowego paliwa, które będzie mógł być wprowadzany do sieci gazowych, jak i wykorzystywany w transporcie. W ustawie znajdziemy definicję biometanu. Regulacje przewidują też konieczność uzyskania przez wytwórców wpisu do nowoutworzonego rejestru działalności regulowanej, prowadzonego przez Prezesa URE. Wytwarzanie biometanu z biogazu rolniczego będzie z kolei wymagało wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie biogazu rolniczego, prowadzonego przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Dedykowany wytwórcom biometanu system wsparcia wykorzystuje model dopłaty do ceny rynkowej, wzorowany na systemie FIP. Uzyskanie wsparcia wymaga otrzymania stosownego zaświadczenia od Prezesa URE. Okres pomocy wynosi w tym systemie 20 lat od pierwszego dnia sprzedaży biometanu objętego systemem wsparcia, jednak nie dłużej niż do 30 czerwca 2048 r.
Gwarancje pochodzenia
Rozszerzono katalog gwarancji pochodzenia o te wydawane dla biometanu, ciepła lub chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu i biogazu rolniczego. Ustawa o OZE daje również Prezesowi URE możliwość przystąpienia do stowarzyszenia Association of Issuing Bodies (AIB), które zrzesza podmioty wydające gwarancje pochodzenia. - Udział Prezesa URE w AIB, obok kwestii czysto formalnych, dla niektórych potencjalnych inwestorów zagranicznych może stanowić także czynnik decydujący o atrakcyjności inwestycji w Polsce – przekonuje URE.
Wprowadzono również nowe zadania dla Towarowej Giełdy Energii, dotyczące opracowania i publikacji na swojej stronie internetowej informacji o tzw. rocznym miksie energii resztkowej.
Patrycja RapackaRedaktor
