Zrównoważona biomasa – czyli jaka? Odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska

© tiero

W ubiegłym roku minister klimatu i środowiska Anna Moskwa powołała na bazie rozporządzenia⁽¹⁾ zespół ds. zwiększania udziału zrównoważonej biomasy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE) i ciepłowniczym. Celem obrad ekspertów oraz przedstawicieli organizacji branżowych było m.in. zidentyfikowanie barier rozwoju zrównoważonej biomasy oraz wypracowanie rekomendacji w zakresie niezbędnych regulacji i pozalegislacyjnych rozwiązań. Ministerstwo poinformowało w maju, że zespół zakończył prace. Jak czytamy w komunikacie, wypracowano zbiór rekomendacji, które dotyczą „realizacji projektów konwersji technicznej na bloki biomasowe oraz ich finansowania; problematyki dostępu do biomasy przy uwzględnieniu zasobów lokalnych oraz kryteriów zrównoważonego rozwoju; definicji tzw. pierwotnej biomasy drzewnej; systemów wsparcia OZE w zakresie wykorzystania biomasy”. Pytamy ministerstwo o szczegóły.

Resort wyjaśnia w odpowiedzi na pytania Teraz-Środowisko.pl, udzielonej pod koniec maja br., że rekomendacje zespołu to propozycje przygotowane przez poszczególne grupy robocze, wśród których reprezentowane były różne grupy interesów. Końcowy raport ma być punktem odniesienia do dalszych działań.

- Przykładem wspólnie uzgodnionego stanowiska jest wniosek grupy ds. źródeł finansowania, który wskazuje, że barierą w rozwoju inwestycji w biomasę jest nie tyle dostępność źródeł finansowania, a oferta finansowania. Powinna być ona zmodyfikowana w celu dostosowania jej do potrzeb rynku, w tym możliwości inwestorów w zakresie spełnienia wymagań określonych w ofercie – informuje resort.

Wyjaśnia dalej, że rekomendacje w zakresie pochodzenia i dostępności biomasy odnoszą się m.in. do propozycji rewizji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II) oraz w kontekście tych zmian – programów wsparcia dla biomasy pochodzenia rolniczego. Przypomnijmy, że projekt rządowy nowelizacji o OZE i innych ustaw (UC99), wdrażający tę dyrektywę, jest już po rozstrzygnięciach w Senacie i teraz trafi do Sejmu.

Grupa wniosła również postulat rozpoczęcia prac nad określeniem cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego. To wymagałoby współpracy przedstawicieli sektora energetycznego, sektora producentów i dostawców biomasy, przemysłu drzewnego oraz przedstawicieli Lasów Państwowych i właścicieli lasów prywatnych.

- Zgłoszono również postulaty zmodyfikowania obecnie funkcjonujących systemów wsparcia dla wytwórców energii elektrycznej i ciepła, aby uwzględniały one m.in. zmienność cen i niestabilność dostaw biomasy – pisze MKiŚ.

Kryteria dla zrównoważonej biomasy

W dalszych odpowiedziach MKiŚ informuje, że aby biomasa mogła być uznana za zrównoważoną - zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej - na cały łańcuch dostaw związany wytwarzaniem energii z biomasy nałożone zostały wymagania wynikające z Dyrektywy RED II.

„Wymagania te mają zastosowanie w instalacjach produkujących energię elektryczną, ciepło i chłód lub paliwa, o całkowitej nominalnej mocy cieplnej wynoszącej co najmniej 20 MW”.

- Kryteria zrównoważonego rozwoju stosowane do biomasy polegają na tym, że musi być ona produkowana, przetwarzana i wykorzystywana w sposób zrównoważony i wydajny, aby zoptymalizować ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i nie powodować wylesiania, degradacji siedlisk lub utraty różnorodności biologicznej. Ważne jednak, że aby uznać biomasę za zeroemisyjną, kryteria te muszą być spełnione na każdym etapie postępowania z biomasą – podkreśla MKiŚ. Niespełnienie wymienionych kryteriów, jak czytamy dalej, jest „równoznaczne z uznaniem, że zawartość węgla pierwiastkowego w biomasie uważa się za węgiel kopalny i emisja ze spalania biomasy podlega rozliczeniu w systemie EU ETS (nie jest zeroemisyjna)”.

Jednym ze sposobów wykazywania zgodności z kryteriami zrównoważonego rozwoju i ograniczania emisji gazów cieplarnianych jest dobrowolny system certyfikacji zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej (art. 30 ust. 4 i ust. 5 Dyrektywy RED II).

„Przepisy Dyrektywy RED II w zakresie kryteriów zrównoważonego rozwoju zostaną transponowane do polskiego porządku prawnego w projekcie ustawy o zmianie ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych i niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac programowych legislacyjnych Rady Ministrów - UC110)”.

Potencjał rozwoju

Ministerstwo podkreśla, że potencjał rozwoju i dostępu do zrównoważonej biomasy w Polsce zależy w dużej mierze nie tylko od ustawodawstwa unijnego i krajowego, lecz także od mechanizmów rynkowych, sytuacji międzynarodowej i cen energii.

Przyjęte przez Radę Ministrów w 29 marca 2022 r. założenia do aktualizacji „Polityki energetycznej Polski do 2040 r." (PEP2040) uwzględniają wzmocnienie bezpieczeństwa oraz niezależności energetycznej i przewidują zwiększenie dywersyfikacji technologicznej i rozbudowę mocy opartych o źródła krajowe. W tym kontekście polski rząd podjął m.in. decyzję o odcięciu się od dostaw surowców energetycznych z Rosji.

„Szacuje się, że w porównaniu do 2022 r., kiedy moc zainstalowana netto elektrowni i elektrociepłowni na biomasę i biogaz wynosiła 1 247 MW, do 2040 r. moc ta będzie ulegała systematycznemu zwiększaniu do poziomu ok. 3 370 MW”.

W 2040 r. jednostki biomasowe i biogazowe wyprodukują łącznie ok. 14,3 TWh energii elektrycznej. Resort informuje, że zespół, w ramach grupy ds. pochodzenia i dostępności biomasy, badał potencjał pozyskania biomasy przede wszystkim w ramach zasobów krajowych. Dodaje, że korzystano m.in. z materiałów powszechnie dostępnych, np. z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa.

„Dane przedstawiają dostępność różnych kategorii agrobiomasy wraz z ich usytuowaniem (w formie map): drewna odpadowego z pielęgnacji sadów, zagajników o krótkiej rotacji, odpadów biodegradowalnych, a także słomy i innej biomasy agro. Szacuje się, że potencjał pozyskania biomasy tzw. „nadwyżkowej" z polskiego rolnictwa, a więc takiej, którą można wykorzystać w energetyce, to 8-10 mln ton rocznie (6-7 mln ton słomy i 2-3 mln ton siana)”.

W toku prac Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGPL LP) przekazało informacje w zakresie podaży drewna energetycznego, pozostałości leśnych i drewna małowymiarowego opałowego, które mogą być wykorzystane na cele energetyczne.

„Rynek biomasy w Polsce musi liczyć się z tym, że PGL LP priorytetowo traktują podaż drewna opałowego dla gospodarstw domowych w drewno opałowe oraz przedsiębiorstwa, których celem działalności nie jest przerób drewna (piekarnie, wędzarnie, gospodarstwa rolne itp.)”.

Jak się dowiedzieliśmy „Lasy szacują, że potencjał pozyskiwania drobnicy opałowej (M2) oraz pozostałości drzewnych (M2E) wynosi 5% w stosunku do grubizny. Zatem przy obecnym poziomie, blisko 40 mln m3 grubizny, drobnicy pozyskiwane może być ok. 2 mln m3 (nabywanej zarówno przez nabywców indywidualnych jak i dla przedsiębiorstwa). Drewna (grubizny) o najniżej jakości, oznaczonej symbolami S4 i S2AP, pozyskuje się w PGL LP od 10 do 16% rocznie. Większość z tej ilości obecnie jest zagospodarowana przez konsumentów i przedsiębiorstwa drzewne. W związku ze zmianami klimatycznymi i nasileniem zjawiska klęsk szacuje się, że ilość drewna S2AP, które mogłoby zostać zagospodarowane przez przemysł energetyczny, biorąc pod uwagę, że duża jego część obecnie nabywana jest przez przemysł drzewny, może wynieść od 1 do 1,5 mln m3 rocznie”.

Zespół zwrócił również uwagę na potencjał pozyskania biomasy z zagranicy, m.in. z USA (peletu drzewnego). Wskazano tez na dostawy surowca z Indonezji i Afryki (PKS, pelet drzewny) czy z Kazachstanu i Gruzji (pelet z łuski słonecznika).

Mając na uwadze zapisy dyrektywy RED II, paliwa z biomasy pochodzące z krajów trzecich podlegają tym samym zasadom odnoszącym się do certyfikacji łańcucha dostaw – wskazuje resort. Zauważono, że większość uznanych przez KE systemów certyfikacji odnoszących się do wymagań Dyrektywy RED II zawiesiło lub zablokowało możliwość certyfikacji podmiotów posiadających siedzibę w niektórych krajach, jak również odmówiło możliwość certyfikacji pochodzących stamtąd odpadów i pozostałości w ramach tzw. pierwszego punktu skupu.

Patrycja Rapacka
Redaktor