RED III a biomasa drzewna. Ograniczenie pozyskania drewna dla energetyki zgodnie z prawem unijnym

© Alberto Masnovo

Ok. 42% odnotowanego zużycia energii odnawialnej w Unii Europejskiej pochodzi z pierwotnej biomasy drzewnej. O sposobach ograniczenia skali zjawiska, które ma szkodzić europejskiej różnorodności biologicznej i ograniczać zdolność lasów do naturalnego pochłaniania dwutlenku węgla, informuje Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Przygotowana wspólnie przez ClientEarth oraz organizację Fern publikacja⁽¹⁾ omawia związane z biomasą drzewną wymogi zrewidowanej w ubiegłym roku unijnej dyrektywy o źródłach odnawialnych (tzw. dyrektywy RED III). Przyjęty dokument, jak opisywaliśmy na łamach Teraz Środowisko krótko po jego uchwaleniu, utrzymuje status pierwotnej biomasy drzewnej jako odnawialnego źródła energii, wprowadza jednak ograniczenia jej stosowania, podyktowane potrzebą zwiększonej ochrony przyrody. Państwa członkowskie UE mają 18 miesięcy na transponowanie wymogów RED III do własnych porządków prawnych, do czego w polskim kontekście dochodzi jeszcze złożona przez obecną ekipę rządzącą w umowie koalicyjnej obietnica wprowadzenia zakazu spalania drewna w energetyce zawodowej. Przewodnik po transpozycji zapisów dyrektywy ma pomóc rządzącym w zrealizowaniu tej deklaracji, przyczyniając się do lepszej ochrony klimatu i ekosystemów. - Nowe przepisy UE dotyczące energetycznego spalania drewna to nie tylko szansa na przyspieszenie zielonej transformacji w Polsce, ale także na skuteczną ochronę lasów. Nasz przewodnik to kopalnia użytecznych informacji dla decydentów, którzy będą odpowiedzialni za dopasowanie polskiego prawa do wymogów unijnych - mówi współautorka publikacji, radczyni prawna z ClientEarth Ranja Łuszczek.

Czytaj też: NGO: Nie palmy drzew w elektrowniach. Dalszy ciąg kontrowersji wokół biomasy leśnej

Kaskadowe wykorzystanie biomasy

Zapisy dyrektywy RED III wprowadzają m.in. zasadę kaskadowego wykorzystywania biomasy – aby, jak czytamy w publikacji, „maksymalnie zwiększyć wartość tworzoną z mocno ograniczonych zasobów drewna w lokalnych łańcuchach dostaw” i wykorzystywać surowiec zgodnie z hierarchią priorytetów. Dokument ustanawia również zakaz wspierania instalacji spalania biomasy wytwarzających wyłącznie energię elektryczną (z pewnymi wyjątkami) oraz zakaz wspierania energii wytwarzanej z takich surowców jak kłody tartaczne, pniaki czy korzenie, które – jak wskazuje zasada kaskadowego wykorzystywania – mogą mieć zastosowanie przemysłowe. Dyrektywa obliguje państwa członkowskie do wdrożenia minimalnych kryteriów zrównoważonego rozwoju, które wyłączają możliwość wykorzystania biomasy pochodzącej z obszarów o wysokiej różnorodności biologicznej (jak lasy pierwotne i starodrzewy) i wymagają spójności produkcji biomasy z celami rozporządzenia LULUCF o pochłanianiu emisji w sektorze użytkowania gruntów i leśnictwa. Inne punkty mówią o wdrożeniu monitoringu wykorzystania biomasy drzewnej czy o wdrożeniu mechanizmu kontroli operatorów energetycznych pod kątem stosowania przez nich jedynie takiego surowca, który spełnia kryteria. Z kolei powołanie obszarów przyśpieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych może posłużyć państwom członkowskim do „defaworyzowania” instalacji spalających biomasę, które miałyby się znaleźć poza takimi obszarami.

Czytaj też: Ostrożnie z biomasą. Wnioski z raportu Europejskiej Agencji Środowiska

Dyrektywa to minimum

Autorzy przewodnika wyrażają nadzieję, że posłuży on jako źródło informacji dla osób odpowiedzialnych za adaptację wymogów dyrektywy RED III, dokładniej omawiając poszczególne elementy zapisów oraz ilustrując je przykładami (takimi jak wprowadzenie zasady kaskadowego wykorzystania biomasy w belgijskiej Flandrii czy zakazu zrębu zupełnego w Szwajcarii i Słowenii). Zastrzegają przy tym jednak, że publikacja ma charakter wyłącznie „ogólnoinformacyjny” i nie zawiera wiążących oświadczeń prawnych. Energetyczna biomasa ma obecnie stanowić ponad połowę drewna pozyskiwanego z europejskich lasów, czemu, jak czytamy w przewodniku, towarzyszy spadające pochłanianie przez nie CO₂ oraz słaby stan zachowania większości siedlisk przyrodniczych. Produkcja energii elektrycznej z biomasy ma być ponadto nieefektywna (według przytoczonych danych, spalające ją instalacje uzyskują średnią sprawność na poziomie 30%) i droga (średnie koszty kapitałowe i operacyjne są znacznie wyższe niż w przypadku energetyki wiatrowej i słonecznej).

- Tylko w 2020 r. dotacje wypłacane przez państwa członkowskie na rzecz operatorów energetycznych spalających drewno kosztowały podatników 16 mld EUR. (…) Dla porównania, w latach 2014–2020 r. państwa członkowskie UE przeznaczyły jedynie 2,4 mld EUR ze środków unijnych na sadzenie nowych lub wspieranie istniejących lasów – piszą autorzy przewodnika. Jak mówi Ranja Łuszczek, dyrektywa RED III ustanawia wiążące minimum norm zrównoważonego pozyskiwania i zużycia biomasy drzewnej w celu lepszej ochrony przyrody i klimatu, „nic jednak nie stoi na przeszkodzie”, aby Polska podjęła ambitniejsze decyzje.

Szymon Majewski
Dziennikarz