© trekandphoto
Jakość powietrza w Europie stale się poprawia, a liczba przedwczesnych zgonów lub osób cierpiących na choroby z powodu zanieczyszczenia powietrza spada – wynika z najnowszej oceny „Jakość powietrza w Europie 2020” opublikowanej przez Europejską Agencję Środowiska (ang. European Environment Agency, EEA). Jak jednak dodaje Agencja, zanieczyszczenie powietrza nadal stanowi największe środowiskowe zagrożenie zdrowotne w Europie.
Co najmniej 238 tys. przedwczesnych zgonów
EEA ocenia, że w 2020 r. zauważalny był spadek wielkości emisji wszystkich kluczowych zanieczyszczeń powietrza, utrzymując tym samym tendencję obserwowaną od 2005 r. Poprawa ta miała bezpośrednie przełożenie na spadek liczby przedwczesnych zgonów powodowanych zanieczyszczonym powietrzem – w latach 2005-2020 liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych narażeniem na ponadnormatywne stężenia pyłów zawieszonych PM2,5 spadła w Unii Europejskiej (UE) o 45%. To z pewnością spektakularna zmiana, wciąż jednak w 2020 r. aż 96% ludności miejskiej UE było narażonych na stężenia drobnego pyłu zawieszonego PM2,5 przekraczające zalecane przez WHO poziomy, wskutek czego przedwcześnie zmarło „co najmniej 238 tys. osób”. Zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu i ozonem doprowadziło natomiast do 49 tys. i 24 tys. przedwczesnych zgonów w UE.
Porównując 2020 rok z 2019 rokiem, liczba przedwczesnych zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza wzrosła w przypadku pyłów zawieszonych PM2,5, ale spadła w przypadku NO2 i O3. W przypadku PM2,5 najwyższe bezwzględne liczby przedwczesnych zgonów w 2020 r. odnotowano we Włoszech, Polsce, Niemczech, Rumunii i Hiszpanii (w kolejności malejącej). EEA wskazuje w tym kontekście, że na liczbę przedwczesnych zgonów miała również wpływ pandemia COVID-19.
Czy UE osiągnie zamierzony cel?
Analiza danych dotyczących jakości powietrza w Europie wskazuje, że jeżeli jakość powietrza nadal będzie ulegać poprawie, a także utrzyma się tendencja spadkowa w zakresie przedwczesnych zgonów, „UE zrealizuje cel planu działania na rzecz zerowej emisji zanieczyszczeń, jakim jest ograniczenie przedwczesnych zgonów o 55% do 2030 r.”. - Szacunek ten opiera się jednak wyłącznie na założeniu, że obserwowana tendencja się utrzyma. Nie jest to prognoza, ponieważ nie uwzględnia ostatnich zmian w polityce ani dodatkowych wysiłków podjętych w celu poprawy jakości powietrza od 2020 r. – wyjaśniono.
Jednocześnie z oceny wynika, że choć ogólnie widoczna jest poprawa jakości powietrza, większość europejskich państw raportowała przekroczenia stężeń zanieczyszczeń powietrza przekraczające zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Stężenia przekraczające zalecenia WHO przekroczono ponadto w przypadku ozonu, dwutlenku azotu czy rakotwórczego benzo(a)pirenu. Dlatego – jak podkreśla Agencja - konieczne są dalsze wysiłki, które umożliwią realizację wizji zerowego zanieczyszczenia do 2050 r., polegające na zmniejszeniu zanieczyszczenia powietrza do poziomu, który nie jest już uznawany za szkodliwy dla zdrowia.
Przypominamy, po 15 latach WHO podniosła poprzeczkę w kwestii poprawy jakości powietrza - opublikowano nowe, bardziej restrykcyjne normy. W zaproponowanym przez Komisję Europejską wniosku dotyczącym rewizji dyrektywy ws. jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy znalazły się natomiast plany mające na celu dostosowanie unijnego prawodawstwa do zaleceń WHO.
Utrata różnorodności biologicznej, szkody w lasach i uprawach
EEA wskazuje ponadto, że zanieczyszczenie powietrza, prócz wpływu na zdrowie obywateli, szkodzi również ekosystemom lądowym i wodnym. - W 2020 r. szkodliwe poziomy osadzania się azotu zaobserwowano na 75% całkowitego obszaru ekosystemu UE. Oznacza to spadek o 12% od 2005 r., podczas gdy celem unijnego planu działania "Zero zanieczyszczeń" jest osiągnięcie 25% redukcji do 2030 r. – czytamy.
Według analizy EEA w 2020 r. w Europie 59% obszarów zalesionych i 6% gruntów rolnych było narażonych na szkodliwe poziomy ozonu w warstwie przyziemnej. W 2019 r. straty ekonomiczne spowodowane wpływem ozonu przyziemnego na plony pszenicy wyniosły łącznie około 1,4 mld euro w 35 krajach europejskich, największe jednak straty zaobserwowano we Francji, Niemczech, Turcji i Polsce.
Ponad połowa emisji pyłów zawieszonych jest związana ze zużyciem energii
EEA wskazuje ponadto na wyraźny związek między spalaniem paliw kopalnych a niedostatecznym stanem powietrza. Jak wskazano - głównym źródłem zanieczyszczeń pyłem zawieszonym w Europie jest spalanie paliw w sektorze mieszkaniowym, handlowym i instytucjonalnym. Czyli, najprościej mówiąc, ogrzewaniem budynków przez wysoce nieefektywne kotły na paliwa stałe. – Spalanie paliw stałych do ogrzewania budynków w 2020 r. odpowiedzialne było za 44% emisji PM10 i 58% emisji PM2,5. Inne istotne źródła tych zanieczyszczeń to przemysł, transport drogowy i rolnictwo. W przypadku tlenków azotu głównymi źródłami były transport drogowy (37%), rolnictwo (19%) i przemysł (15%) – czytamy.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
