Od rzek do morza. EEA o zanieczyszczeniu europejskich mórz odpadami

© James Thew

Europa musi zwiększyć podejmowane wysiłki w celu zwalczania przyczyn zaśmiecania środowiska morskiego - wynika z raportu⁽¹⁾ Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) „From source to sea — The untold story of marine liter”.

- W każdej minucie na świecie kupuje się około 1 miliona plastikowych butelek, a rocznie zużywa się do 5 bilionów plastikowych toreb. Część odpadów trafia do europejskich mórz, gdzie każdego roku  gromadzi się około 626 milionów „przedmiotów pływających” (…). W rezultacie większość ocenianych obszarów morskich jest zanieczyszczonych (…), a tylko około 25% ocenianych obszarów przybrzeżnych ma status „obszarów nieproblemowych” – czytamy w raporcie.

Jak dodano, 80% odpadów dryfujących po morzach pochodzi z obszarów lądowych (pozostałe 20% związane jest z turystyką przybrzeżną, rybołówstwem i żeglugą). Jak odpady przedostają się do mórz? Głównymi drogami transportu są rzeki. EEA podkreśla jednak, że ograniczone monitorowanie utrudnia badanie źródeł i dróg powstawania odpadów morskich, a tym samym stoi na drodze do wdrożenia świadomych polityk i działań. – Ograniczony monitoring rzek, analiza i modelowanie danych prowadzą w szczególności do niepewności co do skali i zakresu niewłaściwego gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych – wyjaśniono.

Przyczyny powstawania odpadów morskich? Potrzeby człowieka

Jako główną przyczynę zanieczyszczenia mórz odpadami autorzy raportu wskazują potrzeby człowieka. Z przeprowadzonych analiz wynika, że aż 85% morskich odpadów stanowią tworzywa sztuczne, z których 65% to opakowania z plastiku. Dodatkowo znaczy udział w zanieczyszczeniu europejskich mórz mają jednorazowe tworzywa sztuczne - połowa przedmiotów znalezionych na europejskich plażach to właśnie tworzywa sztuczne jednorazowego użytku.

- Nagromadzenie plastiku w faunie i florze morskiej jest nie tylko szkodliwe dla ekosystemów morskich, ale może również zagrażać zdrowiu ludzkiemu. Spożywanie organizmów wodnych, które już zawierają tworzywa sztuczne, może przenosić potencjalnie toksyczne chemikalia do organizmu człowieka. Tworzywa sztuczne mogą również zanieczyszczać wodę i przedostawać się do naszego łańcucha pokarmowego, gdy makroplastiki rozkładają się na maleńkie mikroplastiki. Problem jest tak poważny, że musimy w pełni zrozumieć, w jaki sposób nasze codzienne korzystanie z produktów przyczynia się do zanieczyszczenia – wskazano.

Czytaj też: Tworzywa sztuczne a obieg zamknięty. Odpady inne niż opakowaniowe pomijane w celach GOZ

Zdaniem autorów raportu to właśnie niewłaściwe zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych stanowi kluczowe źródło problemu.

„Gospodarka odpadami nie jest złotym środkiem na problem odpadów morskich”

W raporcie wskazuje się przy tym, że właściwe gospodarowanie odpadami nie stanowi rozwiązania problemu, jakim jest zanieczyszczenie europejskich mórz - najważniejsze jest bowiem działanie zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, a więc przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odpadów.

- Zapobieganie powstawaniu odpadów zawsze musi być na pierwszym miejscu. Sama ilość odpadów przedostających się do morza oraz związane z tym rosnące zagrożenia dla zdrowia i środowiska wymagają zdecydowanych reakcji na wszystkich poziomach – od lokalnego, przez paneuropejski, po globalny – podkreślono.

Dodano przy tym, że choć wprowadzone w ostatnich latach surowsze regulacje prawne przyczyniły się do poprawy w zakresie gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych, to wciąż nie wystarczy, aby zrekompensować wzrost ilości odpadów z tworzyw sztucznych generowanych przez kraje członkowskie Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

- Celem jest całkowite oddzielenie wytwarzania odpadów od produktu krajowego brutto (PKB), tak aby wzrost gospodarczy nie oznaczał większej ilości odpadów — a tym samym większej ilości odpadów morskich – podkreślono w raporcie.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska