Raport: wyższa wartość kaucji zachęca do zwrotu butelek

© sebra

Firm konsultingowa Eunomia Research & Consulting⁽¹⁾ przygotowała raport na temat Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) w Polsce. Jak wskazano w opracowaniu, jednym z kluczowych elementów skutecznego ROP musi być system kaucyjny. - Wydaje się mało prawdopodobne, by Polska (lub jakikolwiek inny kraj) była w stanie osiągnąć poziom 90 proc. zbiórki dla jednorazowych butelek plastikowych po napojach do 2029 r., jak nakazuje dyrektywa SUP [Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko – przyp. red.], bez wprowadzenia systemu kaucyjnego – czytamy w raporcie.

Teraz Środowisko wielokrotnie poruszało temat systemu kaucyjnego. O prognozowanych kosztach wdrożenia systemu można przeczytać w artykule pt. System kaucyjny w Polsce: ile będzie kosztowało przekucie idei w praktykę?

Jaka kaucja to dobra kaucja?

W raporcie podkreślono, że przyjęta wartość kaucji nie może być zbyt wysoka, by „nie blokować zakupu poprzez negatywny wpływ na ponoszony z góry koszt”, ani też zbyt niska, „aby konsumenci odczuwali, iż warto zwrócić opakowania”. Powołując się na przykład Stanów Zjednoczonych Ameryki, autorzy raportu wskazują, że odpowiednio wysoka wartość kaucji wpływa na wzrost zwrotu opakowań po napojach. - W wielu stanach USA stosuje się kaucję w wysokości 0,05 dol. amerykańskich (0,042 euro), co nie zmienia się od dekad, stąd wskaźnik zwrotów spadł, gdyż kaucja realnie straciła na wartości. Natomiast w Oregonie w 2017 r. podwojono wartość kaucji do 0,10 dol. amerykańskich (około 0,083 euro), co poskutkowało wskaźnikiem zwrotów na poziomie 90,8 proc. w 2019 r. Był to wzrost o 64,3 proc. wstosunku do 2016 r. – podano.

Możliwe oszustwa

Ponadto zauważono, że „wartość kaucji musi być również proporcjonalna do ceny napoju, nie może jednak wpływać negatywnie na przepływy pieniężne producentów i sprzedawców detalicznych”. - Ponadto, wartość kaucji powinna być wyważona w aspekcie ryzyka oszustw, przy czym wyższe kaucje oznaczają potencjalne korzyści płynące z oszustw systemowych – dodano.

- Każdy system kaucyjny jest narażony na oszustwa. Podobnie jak w przypadku nadużyć w ramach innych form ROP, producenci i dystrybutorzy mogą potencjalnie podawać niższe wartości sprzedaży – podano w raporcie. Jak dodano, oszustwa „nie są jednak uznawane za znaczący problem w ramach europejskich systemów kaucyjnych, które opracowały skuteczne sposoby minimalizacji ryzyka”, a potencjalnym oszustwom systemowym „skutecznie przeciwdziała jawna sprawozdawczość na temat łącznych wolumenów wprowadzanych na rynek i danych dotyczących zwrotów”.

Jaką wysokość kaucji przyjęto w UE?

Jak sprawdziła redakcja Teraz Środowisko⁽²⁾, rozwiązania przyjęte w różnych państwach europejskich, różnią się od siebie. Dla przykładu, w Chorwacji przyjęto jedną stawkę kaucji za wszystkie opakowania, która wynosi 0,07 euro. W Finlandii przyjęta wysokość kaucji zależy od rodzaju opakowania, a w przypadku plastiku również jego pojemności (od 0,1 do 0,4 euro). W Niemczech natomiast wartość kaucji jest stała dla wszystkich opakowań jednorazowego użytku i wynosi 0,25 euro (dla butelek szklanych 0,08 euro). A na Litwie przyjęto kaucję w wysokości 0,1 euro dla wszystkich opakowań i ich pojemności. Jak wskazują eksperci, optymalna wartość kaucji w Polsce powinna wynosić ok. 50 groszy za opakowanie (wartość zbliżona do wysokości kaucji na Litwie).

Czytaj też: System kaucyjny. To nie takie proste

Jak jednak będzie wyglądać system kaucyjny w Polsce? Ile wyniesie kaucja? O tym przekonać mamy się już wkrótce. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapewnia bowiem, że projekt ustawy o systemie kaucyjnym jeszcze w tym roku przekazany zostanie do konsultacji publicznych.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska