Jak wybrać projekty strategiczne dla surowców krytycznych? Co najmniej 60% litu może pochodzić z UE

© Ai Inspire

O projektach strategicznych wzmacniających odporność łańcuchów dostaw surowców krytycznych i strategicznych mówi Critical Raw Materials Act (CRMA). Wchodzące w zakres planu przemysłowego Europejskiego Zielonego Ładu (o działaniach związanych z jego innym kluczowym komponentem, a więc rozporządzeniem Net Zero Industry Act, pisaliśmy tutaj) rozporządzenie ma zapewnić bezpieczne i zrównoważone ramy dostaw tych surowców. W artykule 6 obowiązującego od 23 maja br. dokumentu wymieniono kryteria uznawania projektów za projekty strategiczne. Mają one być „technicznie wykonalne w rozsądnym terminie” z oszacowaniem spodziewanej wielkości produkcji, ich realizacja powinna przebiegać w sposób zrównoważony z poszanowaniem ochrony środowiska i praw człowieka, a realizacja projektów zarówno w UE jak i poza nią musi przynosi korzyści oraz wartość dodaną. – Bez uszczerbku dla obowiązków określonych w prawie Unii projektom strategicznym realizowanym w Unii przyznaje się status projektów o najwyższym możliwym znaczeniu krajowym, jeżeli tak status istnieje w prawie krajowym, i traktuje się je odpowiednio w procedurze wydawania zezwoleń – głosi rozporządzenie. Głos w sprawie⁽¹⁾ zabrała organizacja Transport&Environment (T&E), której stanowisko o konieczności aktualizacji unijnych przepisów dot. odpadów wydobywczych w związku z wejściem w życie CRMA, niedawno omawialiśmy.

Czytaj też: Konieczne nowe regulacje ws. odpadów wydobywczych? 10% lokalnego pozyskiwania a unijne ramy prawne

12 projektów skupia się na licie

Jak przypomina T&E, projekty strategiczne mają pomóc w realizacji celów rozporządzenia. Te wiążą się ze wzmacnianiem europejskiej suwerenności surowcowej i mają charakter ilościowy; do 2030 r. Unia ma samodzielnie pokrywać co najmniej 10% swojego zapotrzebowania na surowce, co najmniej 40% poddawać przetwarzaniu na swoim terytorium, a co najmniej 25% pozyskiwać z recyklingu. Cel dywersyfikacji wskazuje, aby żaden z surowców nie był pozyskiwany w więcej niż 65% z żadnego państwa trzeciego. Analiza T&E koncentruje się na czterech wykorzystywanych do produkcji baterii surowcach wpisanych w rozporządzeniu zarówno na listę 17 surowców strategicznych, jak i na listę 35 surowców krytycznych; litu, niklu, kobaltu i manganu. Na ich pozyskiwaniu w perspektywie końca dekady skupia się 19 planowanych projektów wydobywczych, z czego 12 dotyczy wyłącznie litu. T&E zaznacza, że większość znajduje się na bardzo wczesnym etapie, w którym nie zapadły jeszcze finalne decyzje inwestycyjne ani nie wydano jeszcze wszystkich pozwoleń.

Jak wynika z przytoczonych szacunków, potencjał pozyskiwania litu w UE umożliwia zaspokojenie do 2030 r. około 60% europejskiego zapotrzebowania w takich obszarach jak samochody elektryczne czy bateryjne magazyny energii. – Projekty będą zlokalizowane w różnych państwach, w tym we Francji, Hiszpanii i w Niemczech i obejmą zarówno wydobycie twardej skały, jak i bezpośrednie pozyskiwanie litu – czytamy. Rozwijane plany wydobycia dotyczą także Serbii. Co do niklu, większość jego europejskiego pozyskiwania przypada obecnie na Finlandię, a sześć nowych projektów będzie rozwijanych zarówno w tym kraju i sąsiedniej Szwecji, jak i w Hiszpanii. Do 2030 r. całość wydobycia niklu w UE zaspokoi 23% zapotrzebowania w elektromobilności i magazynowaniu energii. Popyt na nikiel może ulec zmniejszeniu przez rosnącą popularność baterii litowo-żelazowo-fosforanowych (LFP), surowiec będzie jednak nadal potrzebny do innych zastosowań (np. do produkcji stali).

Czytaj też: Rozporządzenie bateryjne i fala nowych obowiązków dla branży magazynów energii

Kobalt na północy

Wspomniana Finlandia przoduje także pod względem wydobycia kobaltu, a trzy nowe planowane projekty pozyskiwania tego surowca (razem z niklem) koncentrują się właśnie w tym państwie oraz w Szwecji. Szacowane zaspokojenie europejskich potrzeb, w tych samych sektorach co w dwóch poprzednich przypadkach, sięga 20%. Jeśli chodzi o pozyskiwanie manganu dla branży bateryjnej, jedyny unijny projekt tego rodzaju ma zostać uruchomiony w 2028 r. w Czechach. Pozwoli on zaspokoić 48% zapotrzebowania, pozyskując surowiec z odpadów wydobywczych.

Analiza T&E przygląda się także potencjałowi w zakresie dwóch pozostałych ilościowych celów rozporządzenia CRMA. 17 ogłoszonych w ostatnich latach projektów przetwarzania i rafinacji litu, m.in. w Niemczech, Francji i Portugalii, może osiągnąć 85% europejskiego zapotrzebowania. Przetwarzanie niklu i kobaltu odbywa się w Finlandii i na Cyprze, a europejskie moce wytwórcze zostaną wzmocnione ogłoszonymi w maju br. i zaplanowanymi na 2028 r. inwestycjami we Francji; rezultaty to odpowiednio 27% zaspokojonego zapotrzebowania w przypadku niklu i 37% w przypadku popytu. Jeśli chodzi o przetwarzanie manganu, wspomniany projekt w Czechach razem z mocami przerobowymi w Belgii pozwoli zaspokoić ok. 53% popytu. W publikacji T&E poznajemy także przewidywania dotyczące recyklingu. Jego potencjalna skuteczność w zaspokojeniu zapotrzebowania na wszystkie cztery surowce waha się od 14 do 40%. W przypadku litu, 14% może być wartością aktualną w 2030 r. (10 lat później rosnącą już do 33%). W przypadku niklu – mowa o 22% w 2030 r. i 49% w 2040 r., kobaltu – odpowiednio 40% i 68%, a manganu – 18 i 25%. – Choć potencjał zaspokojenia popytu na baterie z surowców wtórnych jest znaczny, nie stanie się to bez większego wsparcia politycznego i ekonomicznego – zaznacza T&E w swojej analizie, dodając, ze priorytetowe potraktowanie powstających zakładów recyklingu jest kluczowe dla realizacji związanych z cyrkularnością ambicji UE.

Czytaj też: Otwarto zakład odzysku metali przemysłowych i szlachetnych. Zawiercie

O wsparcie polityczne i strategię przemysłową

Podsumowując, T&E wskazuje na 19 projektów związanych z wydobyciem litu, niklu, kobaltu i manganu, 19 ukierunkowanych na ich przetwarzanie i 77 zakładów zajmujących się recyklingiem baterii. Niemal 50% z tych przedsięwzięć znajduje się na wczesnym etapie i nie posiada ostatecznej decyzji inwestycyjnej. Zalecane kryteria uznania części z nich za projekty strategiczne mówią m.in. o ścisłym powiązaniu z celami ilościowymi CRMA; na wyróżnienie zasługują więc te projekty, które są w stanie jak najlepiej wypełnić wynikające z prawa zobowiązania. Pierwszeństwo według T&E należy się też projektom niskoemisyjnym, zrównoważonym w takich dziedzinach jak gospodarka odpadami i gospodarka wodna, niezagrażającym różnorodności biologicznej czy wolnych od niebezpiecznych chemikaliów. W zaleceniach znalazły się też wytyczne mówiące o przestrzeganiu praw miejscowych społeczności, w tym ludności rdzennej, czy poddawaniu projektów niezależnym certyfikacjom i audytom. - (…) UE jest w stanie samodzielnie zaspokoić większość swoich potrzeb w zakresie wydobycia i przetwarzania litu, a także w znacznym stopniu w przypadku niklu i kobaltu. Poza tym, do 2030 r. nawet 1/5 wszystkich baterii może pochodzić z recyklingu. Aby spełnić te cele, potrzeba jednak silnego wsparcia politycznego i jasnej strategii przemysłowej – podsumowuje organizacja.

Szymon Majewski
Dziennikarz