Wątki leśne na forum unijnym. Migawki z obrad Rady ds. rolnictwa i rybołówstwa

© iVazoUSky

Choć poniedziałkowe obrady ministrów zostały zdominowane m. in. przez konkluzje na temat długofalowej wizji rozwoju obszarów wiejskich oraz limity połowowe, w pozostałej części spotkania uwagę poświęcono także lasom. Otrzymana nota od Komisji Europejskiej dotyczyła implementacji przyjętej 16 lipca 2021 r. strategii leśnej UE do 2030 r. Jak przypomniała KE, strategia stanowi element Europejskiego Zielonego Ładu, a także unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności do 2030 r. Jej cele, przywołane w informacji, to w pierwszej kolejności ochrona socjoekonomicznych funkcji lasów dla obszarów wiejskich wraz z ochroną zrównoważonej biogospodarki oraz ochrona, odbudowa i powiększanie europejskich lasów dla walki ze zmianami klimatu i kryzysem bioróżnorodności. Strategia wyznaczyła mapę drogową do zasadzenia co najmniej 3 mld nowych drzew do 2030 r. i opowiada się za wykorzystaniem danych, monitoringu oraz badań i innowacji podnoszących poziom wiedzy o lasach. Komisja odnotowała, że została zaproszona do corocznego raportowania na temat strategii w ramach przyjętych w 2021 r. konkluzji Rady⁽¹⁾.

Głosy z Austrii i Niemiec

Delegacja austriacka poinformowała Radę o spotkaniu grupy „For Forest”, do którego doszło 25-26 września br. w Wiedniu i Stuhleck. Grupa zrzeszająca przedstawicieli kilku państw o wysokim poziomie zalesienia – Austrii, Finlandii, Słowenii i Szwecji – powstała w 2022 r. w celu ponadnarodowej współpracy w kwestiach leśnych oraz wymiany informacji, wiedzy i dobrych praktyk. Uczestnicy spotkania podkreślili kluczowe znaczenie zrównoważonego zarządzania lasami wraz z trzema głównymi wymiarami zrównoważoności - środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Przypomniano o przynoszącej dochody i miejsca pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich, biogospodarce, która powinna promować zrównoważone użycie „produktów leśnych” oraz stawiać na innowacje w opartych na drewnie łańcuchach wartości. Przytoczono badania mówiące, że w państwach UE, Norwegii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii wartość gospodarki leśnej wynosi ok. 1,1 mld euro, tworząc ok. 17,5 mln miejsc pracy. Członkowie grupy opowiedzieli się także za utrzymaniem zasad pomocniczości i proporcjonalności, rozumiejąc przez to m.in. poszanowanie kompetencji państw członkowskich. W przedstawionym Radzie komunikacie Grupa podkreśliła potrzebę oceniania wpływu Europejskiego Zielonego Ładu na sektor leśny jeszcze przed wprowadzeniem nowych przepisów. W tekście pojawia się wezwanie do spójności wprowadzanych polityk oraz do uwzględnienia stosunków własnościowych w różnych państwach UE⁽²⁾.

Delegacja niemiecka w przedstawionej nocie odniosła się do tzw. regulacji o produktach „wolnych od wylesiania” (ang. Regulation on deforestation-free products), czyli rozporządzenia nr 2023/1115 z 31 maja 2023 roku w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010. Jak czytamy, „w przekonaniu Niemiec unijna regulacja jest kamieniem milowym dla globalnej ochrony lasów”. Autorzy noty liczą na to, że rozporządzenie pomoże znacząco zredukować emisje gazów cieplarnianych oraz powstrzyma utratę bioróżnorodności. Dodają przy tym jednak, że producentom wymienionych w legislacji produktów należy się pomoc w spełnieniu jego wymogów. Jak zauważają Niemcy, Komisja wypracowuje już „strategiczne ramy współpracy” z państwami trzecimi, które są niezbędne do osiągnięcia celów legislacji. Ochrona powinna objąć drobnych rolników, tak aby nie znaleźli się poza łańcuchami dostaw do UE, mogąc dalej funkcjonować „w bardziej zrównoważonym środowisku”. Autorzy wzywają do dyskusji na temat ram strategicznych oraz dalszej współpracy z krajami partnerskimi w ramach wspierania polityki rolnej Europejskiego Zielonego Ładu⁽³⁾.

Czytaj także: Krok bliżej do odbudowy przyrody. Jest porozumienie ws. Nature Restoration Law

Strategia optymalna, ale działania już mniej

Założenia strategii leśnej UE pozytywnie ocenia prof. Krzysztof Świerkosz z Muzeum Przyrodniczego Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. – Jej cele, założenia i proponowane rozwiązania są bardzo korzystne z punktu widzenia interesu społeczeństw, ochrony bioróżnorodności oraz walki z kryzysem klimatycznym. Przy obecnym stanie wiedzy jest to optymalna strategia – mówi nasz rozmówca. Problemem w ocenie prof. Świerkosza pozostaje nadal podejście przemysłu drzewnego, który w dalszym ciągu postrzega lasy jako obiekt eksploatacji. Przejawy takiego myślenia widać m.in. w komunikacie wydanym po spotkaniu grupy „For Forest”. – Tego rodzaju grupy co prawda podkreślają zgodność swoich działań z unijnymi celami czy podkreślają znaczenie różnorodności biologicznej, w dalszym ciągu jednak patrzą na las głównie jak na fabrykę drewna – zauważa ekspert.

Spytany w tym kontekście o biomasę leśną, której swój niedawny raport poświęciła Europejska Agencja Środowiska, prof. Świerkosz nazywa jej zużycie w energetyce „absolutnie samobójczą taktyką ludzkości”. – Leśną biomasę cały czas uważa się za źródło energii odnawialnej – tymczasem istniejące badania jednoznacznie pokazują, że w zależności od gatunków i typu siedliska, odtworzenie wyciętego drzewostanu i ponowne pochłonięcie wyemitowanego wskutek wycinki dwutlenku węgla może potrwać od 50 do nawet 100 lat. To dług węglowy, który zaciągamy u przyrody; nie wspominając już o nakładach energetycznych na ponowne, sztuczne nasadzenia – mówi prof. Świerkosz. Nasz rozmówca dopuszcza lokalną gospodarkę leśną, która służy miejscowym społecznościom, stanowczo jednak krytykuje dotychczasową politykę Unii Europejskiej, zgodnie z którą drewno pozyskiwane z lasów nadal uznaje się za OZE. – Prawne wyeliminowanie biomasy leśnej ze źródeł klasyfikowanych jako zielone i odnawialne, jest bezwzględnie konieczne. Należy skończyć z sytuacją, w której wycina się lasy np. w Oregonie i transportuje drogą morską do Danii – jaskrawym przykładem podsumowuje profesor.

Szymon Majewski
Dziennikarz