Zanieczyszczenie termiczne rzek. Przeanalizowano dane dotyczące Wisły

© lukszczepanski

Towarzystwo na rzecz Ziemi, Pracownia na rzecz Wszystkich Istot oraz Koalicja Ratujmy Rzeki opublikowały spot⁽¹⁾ prezentujący wnioski z terenowych badań⁽²⁾ przeprowadzonych nad Wisłą. Jak wskazano, nie tylko niski poziom rzek jest problemem, ale także ich wzrastająca temperatura, którą powoduje zrzut do rzek wód pochłodniczych z elektrowni termicznych z otwartym systemem chłodzenia.

O jakich ilościach wód pochłodniczych mowa?

Autorzy badania wyjaśniają, że każdego roku 12 polskich elektrowni termicznych pobiera z rzek i jezior 6,3 mld m³ wód. Tylko w latach 2015-2020 elektrownie pobrały na cele chłodnicze około 36,5 mld m³, co stanowi równowartość 77 razy większą niż Zbiornik Soliński (największy w Polsce zbiornik retencyjny). 96% pobranych wód z powrotem odprowadzanych jest do zbiorników wodnych właśnie w postaci wód pochłodniczych.

- Rekordzistami są dwie elektrownie zlokalizowane w dorzeczu Wisły: Kozienice (bloki 1–10) oraz Połaniec. W sumie ich średnioroczne zużycie wód w latach 2015–2019 wynosiło 2,9 mld m³ wody, czyli 29% całkowitego poboru wód na potrzeby krajowej gospodarki i ludności oraz 47% wód wykorzystanych w polskiej energetyce – czytamy w raporcie.

Czytaj też: Zagłada ryb to efekt uboczny pracy elektrowni z otwartym systemem chłodzenia

Wzrost temperatury Wisły. Wyniki badań

W ramach przeprowadzonych badań dokonano analizy danych z wodowskazów Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego (IMGW PIB). Wykazano, że w okresie 1981–2015 średni wzrost temperatury Wisły wyniósł od około 0,5 do niemal 1,7°C.

- Wszystkie zebrane dane i analizy są wyjątkowo zgodne i jednoznacznie wskazują, że zrzut podgrzanych wód pochłodniczych z elektrowni Połaniec i Kozienice istotnie i na dużym odcinku podnosi temperaturę Wisły – wskazano.

Jak dodano, wzrost temperatury wody w rzece jest zróżnicowany w zależności od odległości od punktu zrzutu ścieków i stopnia ich zmieszania z wodami Wisły. Dla przykładu, w okresie ostatnich czterech dekad średnia roczna temperatura wody w Sandomierzu (42 km poniżej Elektrowni Połaniec) była średnio o 0,37°C wyższa niż w Szczucinie (32 km powyżej punktu zrzutu wody z elektrowni). Na wodowskazie Gusin (35,5 km poniżej Elektrowni Kozienice) odnotowano natomiast temperaturę wyższą średnio o 0,71°C niż na wodowskazie Dęblin zlokalizowanym prawie 33 km przed nią.

- W obu przypadkach różnice były wysoce istotne statystycznie. Różnice w średniorocznej temperaturze wody sięgające maksymalnie do 1,4°C (Gusin vs Dęblin) oraz 1,9°C (Sandomierz vs Szczucin) można z dużym prawdopodobieństwem przypisać wpływowi zanieczyszczenia termicznego powodowanego pracą elektrowni Kozienice i Połaniec. Zastosowane w tym przypadku metody analityczne praktycznie wykluczyły inny powód – wyjaśniają autorzy badania.

W badaniu przeanalizowano także dane z lat 2019-2020. Analiza ta wykazała, że 11,4 km poniżej Kozienic maksymalne różnice wynosiły ok. 3°C, a 2,6 km poniżej Elektrowni Połaniec 7,5°C.

Zwrócono ponadto uwagę, że zmiany reżimu termicznego Wisły potęgowane są także globalnym ociepleniem. Ich tempo – wyjaśniono - jest różne na poszczególnych odcinkach Wisły, na przestrzeni ostatnich czterech dekad szacuje się je na 0,01 - 0,04°C na rok.

Co to oznacza dla przyrody?

Wzrost temperatury wód w rzekach powodowany przez instalacje termiczne, a także zmiany klimatu, może wyeliminować wrażliwe gatunki ryb – wskazują badacze. Jak wyjaśnia Towarzystwo na rzecz Ziemi, podniesienie temperatury wody powoduje zmniejszenie ilości rozpuszczonego w niej tlenu, co niekorzystnie wpływa na ryby. - Konsekwencje to zmiany cyklu płciowego i terminu rozrodu, wzrost wrażliwości ryb na toksyny, niedobory źródeł pożywienia i zmniejszenie populacji. Wyższa temperatura sprzyja także pojawianiu się obcych i inwazyjnych gatunków ryb i bezkręgowców, w tym pasożytów – dodano.

Rekomendacje na przyszłość

Autorzy badania postulują wprowadzenie zmian prawnych, które miałyby na celu ochronę ekosystemów wodnych. W kontekście tym wskazuje się m.in. potrzebę przywrócenia norm wyznaczających maksymalną temperaturę wody w rzece/jeziorze po zmieszaniu z wodami pochłodniczymi czy wyznaczenie maksymalnej różnicy między temperaturą wody w rzece powyżej elektrowni a temperaturą wody poniżej punktu zrzutu wód (na granicy strefy mieszania). Postuluje się także wprowadzenie ciągłego monitoringu temperatury wód powierzchniowych we wszystkich posterunkach wodowskazowych IMGW PIB.

- W celu ograniczenia negatywnych skutków zmian termicznych wód spowodowanych działalnością elektrowni z otwartym systemem chłodzenia, najlepszym rozwiązaniem z punktu widzenia ochrony ekosystemów wodnych jest odejście od wodochłonnych technologii produkcji energii. W okresie przejściowym ograniczenie ilości zrzucanych wód pochłodniczych można osiągnąć poprzez przebudowę otwartych systemów chłodzenia elektrowni na obiegi zamknięte. Już dziś należy dokonać zmian w przepisach prawnych chroniących ekosystemy wodne – wskazano.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska