Sowińska: ustawa o systemie kaucyjnym jest niebezpieczna, do końca roku musimy przyjąć nowelizację

© ThreeDeeViews

Po pierwszym czytaniu, 7 listopada br., projekt wprowadzającej w życie system kaucyjny ustawy został skierowany do prac w komisji gospodarki i rozwoju oraz komisji ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa. Mowa o ustawie o zmianie ustawy o odpadach opakowaniowych oraz niektórych innych ustaw. Podczas wspólnego posiedzenia obu komisji 8 listopada br. zdecydowano o powołaniu specjalnej podkomisji, na której czele stanie posłanka Gabriela Lenartowicz. Pierwsze spotkanie podkomisji, która zajmie się projektem, zaplanowano na 19 listopada br.

Legislacyjne zawirowania wokół systemu kaucyjnego opisywaliśmy kilkukrotnie, relacjonując zapowiedziane w październiku br. przesunięcie jego wejścia w życie o pół roku, ministerialną autopoprawkę złożoną do projektu ustawy oraz późniejszą decyzję Rady Ministrów o dacie 1 października 2025 r. jako najwcześniejszym terminie wprowadzenia systemu. Sytuację podczas spotkania z dziennikarzami 14 listopada br. podsumowała wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska, mówiąc o konieczności zmiany ustawy z 2023 r. – Pracujemy nad nowelizacją ustawy, która już obowiązuje w porządku prawnym. Zgodnie z nią, system kaucyjny ma zostać uruchomiony 1 stycznia 2025 r. Ustawa jest jednak niebezpieczna, ponieważ może prowadzić do defraudacji i nadużyć w rozliczaniu kaucji przy pobieraniu jej dopiero na ostatnim etapie sprzedaży – stwierdziła Sowińska, mówiąc dalej o „naprawieniu błędu”, które ma polegać na wprowadzeniu zamkniętego obiegu kaucji z pobieraniem jej na każdym etapie. Według wiceministry, wejście w życie systemu kaucyjnego w kształcie, który przewiduje aktualna regulacja, „może doprowadzić do niemożliwych do odwrócenia błędów”.

Czytaj też: MKiŚ: System kaucyjny będzie wprowadzony zgodnie z planem. Odpowiedź ws. negatywnej opinii samorządów

Sowińska: liczymy na szybkie procedowanie

- Naprawiamy też szereg innych rzeczy – dodała przedstawicielka MKiŚ. Wymienione punkty, które wprowadzi nowelizacja, to m.in. kontrola resortu nad operatorami systemu kaucyjnego oraz wydawanie zezwoleń, a także wymóg zapewnienia co najmniej jednego punktu zbiórki w każdej gminie przez każdego operatora czy wyłączenie z systemu opakowań po produktach mlecznych. Sowińska zaapelowała o „uszanowanie kompromisu”, którym jest nowy, przypadający na październik przyszłego roku termin. – Ten czas jest nam potrzebny, dlatego że za wdrożenie systemu odpowiadają przedsiębiorcy; przede wszystkim operatorzy, ale również sklepy i producenci napojów, którym przypadnie m.in. odpowiednie oznakowanie opakowań. Wszystko to musi działać sprawnie – powiedziała. Czas, zgodnie ze słowami wiceministry, odgrywa kluczową rolę nie tylko dla odpowiedniego przygotowania wszystkich interesariuszy systemu kaucyjnego, ale i w samym procesie legislacyjnym. – Najważniejsze jest, żeby ustawa została przyjęta do końca roku, łącznie z podpisem prezydenta. Przyszły tydzień to ostatni moment, w którym projekt może przejść przez sejm, po to by następnie trafić do senatu – oznajmiła Sowińska. Stawką w tym „wyścigu z czasem” jest uniknięcie ryzyk, które w ocenie MKiŚ stwarza obecna ustawa (przypomnijmy: zakłada ona wejście w życie systemu kaucyjnego z początkiem 2025 r.), a także zapewnienie „stabilnego i przewidywalnego” otoczenia prawnego dla biznesu. – Liczymy na szybkie procedowanie projektu i poparcie parlamentarzystów – spuentowała wiceministra.

Czytaj też: Uniknąć ponad mld ton odpadów z tworzyw sztucznych rocznie. Ministerstwo poprawia system kaucyjny

Co z ROP?

Spytana przez nas o prace nad ustawą o Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (według środowisk samorządowych oraz branży odpadowej, potrzebnej jeszcze przed wejściem w życie systemu kaucyjnego) wiceministra powiedziała o prowadzonych obecnie konsultacjach międzyresortowych. – Istnieją szanse, że będzie to przygotowane w przyszłym roku – oznajmiła Sowińska. Co do ewentualnych rekompensat - które strona samorządowa chciałaby otrzymywać za koszty zagospodarowania odpadów i opakowań objętych systemem kaucyjnym, ale do niego niezwróconych - przedstawicielka MKiŚ odpowiedziała, że taką możliwość wyklucza ustawodawstwo unijne. – Szukamy oczywiście innych rozwiązań i jesteśmy w stałym kontakcie z samorządami.(…) Prowadzimy dziś z nimi prekonsultacje nt. możliwych zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, tak żeby dać narzędzia do lepszego uszczelnienia systemu – dodała.

System kaucyjny kluczowy dla 45% badanych

14 listopada br. ogłoszono również powołanie nowego operatora systemu kaucyjnego – będzie nim powołana przez 11 podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach na rynek, w tym Coca-Colę HBC Polska, Nestle Polska i Żywiec Zdrój, spółka akcyjna KAUCJA.PL – Krajowy System Kaucyjny. Zgodnie z zapowiedzią, spółka „otwiera się na współpracę z producentami napojów, sieciami handlowymi, sklepami oraz innymi uczestnikami systemu kaucyjnego, jednocześnie promując edukację ekologiczną i zrównoważony rozwój”. Nastawienie opinii publicznej do systemu kaucyjnego mają odzwierciedlać dane firmy Autopay, która w raporcie „Postawy ekologiczne Polek i Polaków 2024⁽¹⁾” odnotowuje, że z systemu, pod warunkiem jego dostępności i wygodnego używania, chciałoby skorzystać ponad 75% respondentów. W 2024 r., według 45% zbadanych, to właśnie „rozwinięcie systemu kaucyjnego na większą skalę” jest priorytetowym działaniem, które powinien podjąć rząd w celu poprawy stanu środowiska naturalnego w Polsce. W 2023 r. tej samej odpowiedzi udzieliło nieznacznie więcej, bo 48% respondentów. System kaucyjny zajął równocześnie drugie miejsce wśród wskazywanych odpowiedzi, wyprzedzając m.in. wprowadzenie zakazu jednorazowych produktów plastikowych czy wsparcie dla sprzedaży żywności ekologicznej. Na czoło wysunęło się natomiast „wspieranie transportu publicznego i alternatywnych źródeł energii”, wskazane w 2024 i 2023 r. odpowiednio przez 47% i 49% ankietowanych.

Czytaj też: Świat polubił systemy kaucyjne. Przegląd globalnych nastrojów z ostatniego dwudziestolecia

Szymon Majewski
Dziennikarz