Zanieczyszczenie powietrza nadal spada. Rekordowo niskie poziomy PM10 i benzo(a)pirenu

46 stref przy ochronie zdrowia, 16 przy ochronie roślin

Podsumujmy najważniejsze kwestie formalne i metodologiczne: ocena jakości powietrza dla poszczególnych województw jest prowadzona przez GIOŚ na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. oraz towarzyszących jej aktów wykonawczych. Wyniki są przekazywane do Komisji Europejskiej. Ocenę przeprowadzono dwutorowo w oparciu o kryteria ustanowione w celu ochrony zdrowia oraz w celu ochrony roślin. Pierwsze badanie uwzględnia 12 substancji; znajdujemy wśród nich dwutlenek siarki (SO₂), dwutlenek azotu (NO₂), tlenek węgla (CO), benzen (C₆H₆) ozon (O₃), pył zawieszony PM10, zawierające się w nim ołów (Pb), arsen (As), kadm (cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren, a także pył zawieszony PM2,5. Z kolei ocena spełnienia kryteriów związanych z ochroną roślin wzięła pod uwagę stężenia dwutlenku siarki, tlenków azotu (NO_X) i ozonu. Pierwsza ocena polegała na przypisaniu określonych klas do 46 stref na jakie podzielono Polskę, a druga – do 16 stref. Podział na klasy obejmuje klasę A, przypisywaną strefom na których nie zaobserwowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń oraz klasę C z przekroczeniem tych poziomów; werdykt wskazujący na klasę C pociąga za sobą konieczność działań takich jak aktualizacja albo opracowanie programu ochrony powietrza.

Za dużo NO₂ w aglomeracjach

Jak zatem wyglądają wyniki, począwszy od oceny z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia? Jak już powiedzieliśmy, do klasy A zaliczono wszystkie strefy w przypadku stężeń takich substancji jak dwutlenek siarki, tlenek węgla, benzen, pył PM2,5 oraz ołów, kadm i nikiel zawierające się w pyle PM10. Większość Polski była również wolna od nadmiernych stężeń dwutlenku azotu, których nie odnotowano w 42 strefach, poza aglomeracjami wrocławską, krakowską, warszawską i górnośląską. Jeszcze wyższe wyniki można zaobserwować w przypadku pyłu zawieszonego PM10 i zawierającego się w nim arsenu; obie substancje przekroczyły maksymalny dopuszczalny poziom stężenia, otrzymując klasę C, w dwóch strefach na 46. Przekroczenia PM10 występowały w dwóch strefach na terenie województw małopolskiego i dolnośląskiego, z kolei arsenu – w woj. dolnośląskim. Jak informuje GIOŚ, 44 strefy z klasą A dla pyłu zawieszonego PM10 to historyczny rekord. - Jest to poprawa w stosunku do lat poprzednich: w roku 2022 były to 32 strefy, w 2021 – 21 stref, a w roku 2020 klasę A uzyskało 29 stref – precyzuje Inspektorat. 25 stref otrzymało klasę A pod względem stężenia benzo(a)pirenu zawartego w PM10, co również stanowi najwyższy do tej pory wynik; w 2022 r. dopuszczalny poziom stężeń tej substancji zaobserwowano w 14 strefach, a rok wcześniej – w siedmiu.

Czytaj też: Copernicus zbadał jakość europejskiego powietrza w 2023 r.

Benzo(a)piren największym problemem

Przekroczenia normatywnych wartości stężeń dla jednego lub większej liczby zanieczyszczeń odnotowano w 25 strefach. Klasą A dla każdej substancji mogą pochwalić się 22 strefy w województwach lubelskim, lubuskim, podlaskim i zachodniopomorskim. - Jest to wynik znacznie lepszy, jak we wszystkich poprzednich latach dla których wykonywano oceny jakości powietrza. W przypadku wszystkich zanieczyszczeń można mówić o znaczącej poprawie w stosunku do lat poprzednich, zwłaszcza do roku 2018 i wcześniejszych – czytamy we wnioskach z raportu. Pomimo odnotowanej wyżej poprawy, w dalszym ciągu największym problemem jeśli chodzi o zanieczyszczenie powietrza pozostaje benzo(a)piren, co wynika przede wszystkim z niskiej emisji z ogrzewnictwa indywidualnego w mieszkaniach i domach jednorodzinnych. GIOŚ równocześnie zauważa, że poziom docelowy dla tej substancji został ustalony na dość niskim poziomie 1 ng/m³, a pomiary często wskazują bliskie mu wartości. Co do stężeń pyłu zawieszonego PM10 (przypomnijmy – klasę C otrzymały tutaj dwie strefy), „dość znaczny” udział tych emisji na terenach przygranicznych może pochodzić spoza Polski. Przekroczenie poziomu stężenia ozonu odnotowano w jednej strefie. Jest to jedyna substancja, dla której zanotowano regres; w 2022 r. wszystkie strefy w kraju otrzymały pod tym względem klasę A. Co do oceny uwzględniającej kryteria ustanowione w celu ochrony roślin, do klasy A zaliczono wszystkie 16 stref przy ocenie stężeń dwutlenku siarki i tlenków azotu. To samo dotyczyło ozonu, choć tu GIOŚ dodaje, że poziom długoterminowego celu dla ozonu (dodatkowego kryterium klasyfikacji stref przy tym zanieczyszczeniu w kryteriach ochrony roślin) przekroczono we wszystkich strefach.