Pakiet dla neutralności klimatycznej, czyli Fit for 55

© Dzmitry

Komisja Europejska (KE) ma przedstawić dzisiaj 14 lipca tzw. pakiet propozycji legislacyjnych, zwany pakietem Fit for 55, który dostosować ma prawodawstwo UE do nowego unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. (w stosunku do poziomu z 1990 r.). Pakiet jest jednym z elementów Europejskiego Zielonego Ładu, zgodnie z którym do 2050 r. Europa stać ma się pierwszym neutralnym dla klimatu kontynentem. - Warto również pamiętać, że Parlament Europejski w kwietniu przyjął prawo klimatyczne, które wymaga wypracowania celu na rok 2040. To znaczy, że Fit for 55 to tylko jeden z kroków na ścieżce do neutralności, a następnego pakietu regulacyjnego możemy spodziewać się w drugiej połowie tej dekady – przypomina Forum Energii.

Jakie dyrektywy wejdą w skład pakietu?

Pakiet Fit for 55 swoim zakresem obejmować ma różne obszary europejskich polityk – od odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej i system handlu emisjami, poprzez wprowadzenie nowych limitów emisyjności dla samochodów dostawczych i osobowych aż po rozporządzenia ws. użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF). Zgodnie z zapowiedziami Komisji Europejskiej pakiet obejmować ma 13 propozycji nowelizacji unijnych dyrektyw i rozporządzeń, w tym m.in.:

• Rewizję unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS),
• Rewizję rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego,
• Nowelizację dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii,
• Nowelizację dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej,
• Nowelizacja rozporządzenia określającego normy emisji CO₂ dla samochodów osobowych i dostawczych

- Zmianie ulegną zasady gry dla elektroenergetyki, budynków, ciepłownictwa, transportu, przemysłu, rolnictwa i leśnictwa. Tam, gdzie dotychczasowy wysiłek nie pozwalał osiągnąć celu pośredniego, akty prawne wyznaczają nowe poziomy ambicji – czytamy w najnowszej opinii Forum Energii⁽¹⁾ dotyczącej pakietu Fit for 55.

Neutralność klimatyczna nie w 2050 r. a już w 2040 r.

Jak przypominają przedstawiciele Koalicji Klimatycznej, „już teraz UE oraz rządy wszystkich państw członkowskich, w trosce o zdrowie i życie swoich obywateli, muszą podejmować działania, które będą zgodne z zapisami porozumienia paryskiego i ograniczą wzrost temperatury do 1,5°C”. - Punktem odniesienia do działań Komisji Europejskiej muszą być sugestie nauki oraz ustalenia z Paryża, gdyż inaczej skala i siła ekstremów klimatycznych takich jak fale tropikalnych upałów, czy wyjątkowe silne burze wraz z nawalnymi deszczami i huraganowymi wiatrami, przyczyniające się do podtopień i zniszczeń, staną się budzącą grozę codziennością, powodując coraz trudniejsze warunki do życia dzisiaj i coraz bardziej niepokojącą przyszłość dla naszych dzieci i wnuków. Dlatego konieczna jest redukcja emisji gazów cieplarnianych w okresie 1990 - 2030 o co najmniej 65 proc., a doprowadzenie do neutralności klimatycznej to już nie rok 2050, ale 2040. Taka jest konieczność chwili – tłumaczy dr Andrzej Kassenberg z Instytutu na rzecz Ekorozwoju, ekspert Koalicji Klimatycznej.

Jak dodaje Patryk Białas, ekspert ds. sprawiedliwej transformacji Koalicji Klimatycznej, BoMiasto, pakiet Fit for 55 to krok we właściwym kierunku, ale oczekujemy bardziej zdecydowanych działań i zwiększenia ambicji klimatycznych. - W Unii Europejskiej nie może być miejsca dla paliw kopalnych. Regulacje nie mogą stwarzać żadnych zachęt do stosowania „wysokoemisyjnych” paliw kopalnych i paliw nieodnawialnych. Przepisy europejskie powinny umożliwić do 2030 roku zwiększenie udziału energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii do co najmniej 50 proc. i zwiększenia oszczędności energii do co najmniej 45 proc. w porównaniu do przewidywanego zapotrzebowania oraz doprowadzić UE do przejścia na system oparty w 100 proc. na energii odnawialnej do 2040 r. Ponadto ważne jest, aby nowe regulacje UE w pełni stosowały zasadę „zanieczyszczający płaci” zapisaną w traktatach. Tylko dzięki temu nawet sektory, które nie przeprowadziły dekarbonizacji, przejdą na neutralność klimatyczną. Tylko wtedy transformacja energetyczna będzie sprawiedliwa i uczciwa wobec obywateli Europy i świata – mówi Patryk Białas.

Kiedy przepisy wejdą w życie?

Jak przypomina Forum Energii, zanim te zasady ostatecznie wejdą w życie, muszą zostać zaakceptowane przez państwa UE (czyli Radę) oraz Parlament Europejski. - Negocjacje potrwają co najmniej rok, a najpewniej 2 lata. Zmiany zaczną więc obowiązywać najwcześniej od 2024 r., jednak już teraz trzeba się zacząć zastanawiać, jak je wprowadzić z korzyścią dla klimatu i gospodarki – informuje Forum Energii. - Zmiany są nieuchronne i nie da się już dłużej odraczać kluczowych decyzji. Dla kraju o dalekiej pozycji startowej (takiego jak Polska) transformacja energetyczna będzie sporym wyzwaniem, jednak istotne wsparcie stanowić będą fundusze europejskie i mechanizmy wsparcia finansowane z EU ETS – dodano.

Jak podkreśla z kolei Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręgu Mazowieckiego, ekspertka Koalicji Klimatycznej, wszystkie państwa członkowskie, łącznie z Polską, powinny dążyć do dalszego wzmacniania przedstawionych przez Komisję propozycji. - Z pewnością nasze władze nie mają też prawa blokować proponowanych rozwiązań, ani osłabiać celów. Nie, jeśli naprawdę cenią i chcą chronić zdrowie i życie obywateli. Zamiast tego powinni skupić się, wraz z innymi europejskimi decydentami, na szukaniu takich rozwiązań i doprecyzowaniu ujętych w pakiecie regulacji w taki sposób, by jak najszybciej zredukować emisje we wszystkich sektorach gospodarki. I muszą przy tym zapewnić zgodność wdrażania z zasadami sprawiedliwości społecznej – konkluduje Urszula Stefanowicz.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska