Dyrektywa o odnawialnych źródłach energii RED III i Dyrektywa o efektywności energetycznej rzucają ciepłownictwu rękawicę. - Obecnie nie mamy dalszych celów dla OZE w obszarze energii elektrycznej, ale w ciepłownictwie już tak. Przyjmując za GUS, że w 2020 roku mieliśmy 22% ciepła z OZE w całkowitym zużyciu ciepła, aby zrealizować wymogi unijne, udział ten musi rosnąć o minimum 2,1% rocznie. Do tego dochodzi wymóg posiadania efektywnych systemów energetycznych, który staje się ostrzejszy od 2028 r., gdy z wspieranych technologii wypadnie nie tylko kogeneracja węglowa, ale także gazowa. Ciepłownictwo, tak jak obecnie elektroenergetyka, będzie przechodzić na OZE – mówi Grzegorz Wiśniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO).
Brak złotego środka
Polskie ciepłownictwo systemowe musi się zmierzyć z koniecznością przyspieszenia transformacji – podkreślają eksperci IEO. Adaptacja do zmian regulacyjnych i rynkowych może się odbyć przez inwestycje w OZE i efektywność energetyczną. - Przechodzenie z węgla na zeroemisyjne OZE w ciepłowniach miejskich powinno być dobrze zaplanowane, spełniony powinien zostać wymóg bezpieczeństwa pracy ciepłowni, i akceptowalne ekonomicznie (wymóg odbiorców ciepła) – podkreśla IEO. Solar Heat Europe szacuje, że w zależności od lokalizacji, system solarny o mocy 1,4 MWth (2000 m²) może wygenerować równowartość 1,1 GWhth rocznie, co oznacza oszczędność ok. 175 kg CO2. Nie da się jednak znaleźć uniwersalnego rozwiązania i wybrać jednej technologii, rozwiązującej problem wysokiej emisyjności polskiego ciepłownictwa. - Do analiz konieczna jest szersza lista technologii i szersza paleta działań inwestycyjnych rozpisanych i modyfikowanych w czasie, stosownie do rosnących wymogów prawnych, regulacji i dostępu do źródeł finansowania – zaznacza IEO. Jakie to rozwiązania? W raporcie „Projektowanie i optymalizacja systemu ciepłowniczego z OZE i magazynami energii. Wykorzystanie metodologii „digital twin” i modelowania TRNSYS” IEOwymienia kolektory słoneczne, Power-to-Heat (m.in. kotły elektrodowe, pompy ciepła + PV), magazyny ciepła, ciepło odpadowe, kogenerację gazową i biomasę. Jednocześnie, wskazuje kolektory jako jedno z najefektywniejszych odnawialnych źródeł ciepła na jednostkę powierzchni przeznaczonej pod instalację. Szybkie, bezpieczne, dobrze zaplanowane, ekonomicznie akceptowalne zmiany są w zasięgu: IEO prezentuje scenariusze wzrostu udziału OZE w produkcji ciepła do 35-50% już w 2025 r.
Ze słonecznej „palety” można wybrać kolektory i panele PV. Decyzja zależy od charakterystyki ciepłowni i dostępności terenów wokół. - Farma PV zajmuje około 3 razy więcej powierzchni niż kolektory słoneczne, ale koszt instalacji z kolektorami słonecznymi jest około 40% droższy niż dla instalacji PV (dla systemu ciepłowniczego instalacja PV potrzebuje jeszcze pompy ciepła lub kotła elektrodowego, co podwyższa koszt), dla równorzędnej produkcji energii – informuje nas zespół IEO. Rekomenduje kolektory, gdy dane Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (PEC) ma wystarczającą powierzchnię terenów w sąsiedztwie swojej kotłowni (mała odległość to niskie straty na przesyle). W innym przypadku - należy rozważyć fotowoltaikę i pompy ciepła.
Jak wskazuje Urząd Regulacji Energetyki, w 2022 r. koszty paliwa dla ciepłowni wzrosły kilkukrotnie, a zakupu uprawnień do emisji - o ponad 20%. Poza przestrzenią, wyzwaniem jest więc kondycja finansowa PEC i możliwość pozyskania kapitału. - Rozwiązaniem może być pozyskanie dotacji na transformację ciepłownictwa z nowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej „OZE – źródło ciepła dla ciepłownictwa”, „Digitalizacja sieci ciepłowniczych”, „Kogeneracja powiatowa”. Można także pozyskać dofinansowanie na przygotowanie dokumentacji technicznej w ramach inicjatywy Elena – wylicza IEO. Jak informuje nas NFOŚiGW, środki na instalacje PV popłyną m.in. w z programu „Ciepłownictwo Powiatowe” - podpisano cztery umowy na ponad 6 mln zł (2 dotacje i 2 pożyczki). Kolejny projekt jest na etapie negocjacji (na kwotę 3,2 mln zł).
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wskazuje, że energia słoneczna, zaraz po wiatrowej, ma największy potencjał dla produkcji energii OZE w Polsce. - W ciepłownictwie, energia ta może zostać zagospodarowana bezpośrednio przy pomocy kolektorów słonecznych lub pośrednio np. energia elektryczna wytworzona w PV może posłużyć do zasilenia pomp ciepła – komentuje NCBR. Możliwe jest uzyskanie nawet 90% ciepła z OZE. Zarówno IEO, jak i NCBR przypominają, że instalacje słoneczne wytwarzają najwięcej energii latem, gdy potrzeby ciepłownicze są najmniejsze, stąd kluczowe jest magazynowanie energii i wykorzystanie jej w okresie zwiększonego zapotrzebowania. Wskazują, że ilość ciepła uzyskiwanego z energii słonecznej będzie rosła.
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
