Do 2025 r. ilość odpadów budowlanych w Europie może wzrosnąć do 2,2 mld ton rocznie

© Romolo Tavani

Po II wojnie światowej w samej, niemal doszczętnie zniszczonej Warszawie znajdowało się 40 mln ton gruzu, a w Europie - 1,5 mld ton. Współcześnie w Unii Europejskiej szacuje się, że niemal tyle samo, bo 1,6 mld ton generuje się w przeciągu dwóch lat. Do 2025 r. liczba ma wzrosnąć nawet do 2,2 mld ton odpadów rocznie.

Powojenna Warszawa stanowiła zaczątki budownictwa cyrkularnego. Powołane do życia Biuro Odbudowy Stolicy (BOS) potrzebowało surowców do wzniesienia niemal doszczętnie zniszczonego miasta. - Zorientowano się, że gruzy nie są tylko odpadem, ale może to być również materiał do wykorzystania w budowie. Pierwszym takim materiałem była cegła – opisuje podczas konferencji Green Building Summit dr Adam Przywara, historyk i badacz architektury.

Czytaj też: Budynki z recyklingu? Szwajcarzy opowiadają o swoich doświadczeniach

W trakcie wydarzenia Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego (PGLBC) zaprezentowało swój najnowszy raport w ramach projektu Circon pt. „Gospodarka o obiegu zamkniętym w budownictwie: projektowanie budynków cyrkularnych”⁽¹⁾, poruszający kwestię konieczności projektowania budynków cyrkularnych w Polsce. Nad publikacją pracowały dwie grupy robocze: polska i islandzka. Jednym z owoców ich pracy było stworzenie wskaźników cyrkularności i wytycznych dla projektów budynków cyrkularnych. Szerzej o nich opowiada prof. dr hab. inż. Krzysztof Pikoń z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki, Kierownik Katedry Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów na Politechnice Śląskiej - Idealny budynek to taki, który nie spowoduje potrzeby użycia nowych surowców mineralnych ani nie wpłynie negatywnie na środowisko. Stworzenie takiego budynku musi zacząć się od odpowiednich obliczeń - mówi. Przedstawił cztery opracowane wskaźniki, mające pomóc w przygotowaniu takich obliczeń. Są to:

• Wskaźnik użycia surowców wtórnych, SMU (ang. Secondary Materials Use indicator), związany z procesem budowy;
• Wskaźnik potencjału ponownego wykorzystania materiałów, MRP (ang. Materials Reusability Potential indicator), związany z etapem po zakończeniu eksploatacji budynku;
• Wskaźnik odwracalności przestrzennej, SR (ang. Spatial Reversability indicator), związany z użytkowaniem budynku oraz
• Wskaźnik potencjału współdzielenia, SSP (ang. Sharing Space Potential indicator), związany z użytkowaniem budynku.

© Prawa zastrzeżone

- W dzisiejszych czasach w gospodarce odpadami powszechny jest model liniowy, czyli „wyprodukuj-zużyj-wyrzuć”. Dlaczego powinniśmy zmienić ten sposób zarządzania odpadami? Bo będzie nas coraz więcej (10 mld ludzi do 2060 r., przyp. red.), a w efekcie popyt na surowce różnego rodzaju będzie stale rosnąć- mówi dr inż. Dorota Bartosz, dyrektorka ds. zrównoważonego budownictwa z PLGBC. - We wszystkich sektorach na wszystkich etapach łańcucha dostaw powinien funkcjonować model cyrkularności. Powinniśmy stworzyć takie modele biznesowe, żeby wprowadzanie go nam się opłacało. Ponowne użycie jest najefektywniejszym działaniem cyrkularnym. – dodaje mówczyni.

Jak wskazuje, obecnie tylko 8,6% światowej gospodarki opiera się na modelu cyrkularnym.

Budownictwo cyrkularne a nowe projekty

Podczas panelu dyskusyjnego pt. „Czy można projektować cyrkularnie?” eksperci wypowiadali się na temat projektowania nowych budynków. Na pytanie, czy powinniśmy budować mniej, profesor Krzysztof Pikoń odpowiada „nie”. - Chodzi o lepsze, bardziej przyjazne środowisku zaspokajanie naszych potrzeb – wyjaśnia. Trendem powinny stać się takie projekty, które wezmą pod uwagę zmieniające się potrzeby użytkowników na przestrzeni lat. - Najemcy budynków i przeznaczenia lokali zmieniają się, zatem definiowanie ich funkcji należy przemyśleć na samym początku projektowania - zauważa Veronika Themerson, Centre of Excellence Director Environmental z firmy Skanska.

Associate z Buro Happold i członek zarządu PLGBC Wiktor Kowalski zauważa, że wybudowanie obiektu i zburzenie go po 20 latach, by w jego miejsce zrealizować nową inwestycję, generuje znacznie więcej emisji i odpadów niż przekształcenie tego samego budynku do innych funkcji.

- Projektuje się nie sam budynek, a fazę użytkowania – uzupełnia dr inż. arch. Marta Promińska, pełnomocniczka Zarządu SARP ds. środowiska i ochrony klimatu z firmy STRABAG. Mówiąc o burzeniu istniejących już obiektów, zadanie nie należy do najprostszych - Rozbiórka budynku stanowi bardzo duże wyzwanie, zwłaszcza w mieście. Często brakuje informacji technicznych o szczegółach konstrukcji czy użytych materiałów, które można by było wykorzystać ponownie do innych projektów – podsumowuje.

Wszyscy paneliści zgodzili się, że najlepszym rozwiązaniem dla dzisiejszej branży budownictwa jest projektowanie budynków „elastycznych”, których funkcje można zmieniać w zależności od potrzeb inwestorów.

Renowacja w budownictwie cyrkularnym

Renowacja starych budynków nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem. Może generować odpady, które nie nadają się do przetworzenia i ponownego użytku. - Materiałem, który jest niezwykle trudno odzyskać, są płyty karton-gips, które po prostu mocno się kruszą. Drugi przykład - odzyskiwanie płyt z podłóg. Zważywszy na trendy z przeszłości, że projekty mają być solidne, dzisiaj sprawia, że usunięcie takich płytek przy remoncie wiąże się z ich zniszczeniem – uświadamia Veronica Themerson.

Kwestia renowacji może być bardziej „cyrkularna” w przyszłości, jeśli zadbamy o oznaczanie materiałów używanych do budowy. Wiktor Kowalski zauważa, że należy nałożyć nacisk na usprawnienie i upowszechnienie stosowania systemu Modelowania Informacji o Budynku, czyli BIM (ang. Building Information Model). Dzięki temu, przy renowacji inwestorzy będą wiedzieć, jakimi materiałami operują i czy można je wykorzystać ponownie.

Kwestie prawne

Mówcy twierdzą, że potrzebna jest reforma prawna. - Potrzebujemy zmian w legislacji, by nam nie przeszkadzała we wprowadzaniu cyrkularności. Chęci są wśród inwestorów i należy im dać na to szansę – stwierdza Kowalski.

O możliwości zmian w prawie i wprowadzeniu Polski w budownictwo cyrkularne na stałe mówi Marta Promińska - Mam nadzieję, że planowane regulacje o pełnej cyrkularności, które ma w styczniu wprowadzić Komisja Europejska, zmobilizują rynek krajowy do brania tego pod uwagę – dodaje.

Zuzanna Gabrel
Koordynatorka redakcji