Papież, Globalna Karta Dekarbonizacji i miliard dolarów na redukcję emisji metanu – COP28

© International Institute for Sustainable Development

Kluczowym punktem, który COP28 już przyniósł, jest ustanowienie 30 listopada br. funduszu strat i szkód (ang. Loss and Damage). Małe państwa wyspiarskie starały się o jego utworzenie od trzech dekad. Krok ten uważa się za krytyczny w kontekście tzw. sprawiedliwości klimatycznej. Do dziś podjęto też niebędące przedmiotem negocjacji klimatycznych sensu stricto zobowiązania w kontekście potrojenia mocy źródeł odnawialnych oraz jądrowych (więcej: Pierwsze rezultaty szczytu klimatycznego w Dubaju).

Przyglądając się innym działaniom „miękkim”, prezydent COP28 uruchomił w sobotę 2 grudnia br. Globalną Kartę Dekarbonizacji⁽¹⁾, która obejmuje inicjatywy mające na celu redukcję emisji metanu i innych gazów cieplarnianych innych niż CO₂ w sektorze „oil & gas”. Podpisało ją jak na razie 50 firm, odpowiadających za ponad 40% produkcji ropy, z czego 60% stanowią firmy będące w rękach publicznych.

Jak czytamy w nocie anonsującej porozumienie, „Karta formalizuje wezwania dr Al Jabera, aby branża dostosowała się do zerowego poziomu emisji netto do 2050 r. lub wcześniej, zerowej emisji metanu i wyeliminowania rutynowego spalania na pochodniach do 2030 r., a także do kontynuowania prac nad najlepszymi praktykami branżowymi w zakresie redukcji emisji”. Odniesiono się też do uwzględniania metanu i gazów innych niż CO₂ w ustalonych na szczeblach krajowych wkładów lub NDC (ang. Nationally Determined Contributions), które zostaną przygotowane do 2025 r.

Z deklaracji poszczególnych krajów można wskazać, że Kazachstan, Turkmenistan, Angola, Kenia oraz Rumunia dołączyły do Global Methane Pledge, która została zawiązana w czasie COP26 w Glasgow. Ponadto specjalny wysłannik USA ds. klimatu John Kerry ogłosił, że Stany wprowadzają standardy emisji metanu z sektora ropy naftowej i gazu ziemnego, co ma przynieść niemal 80% redukcji do 2030.

- Prawne ruchy USA w stronę ograniczenia emisji metanu to mile widziany krok naprzód. Problem polega na tym, że nowe przepisy dotyczące metanu mają zobowiązywać do sprawdzania emisji cztery razy do roku, pomijając pozostałe 361 dni. Fakty są jasne: aby utrzymać globalne ocieplenie w granicach uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym, potrzebujemy sprawiedliwego, szybkiego i odpowiednio finansowanego wycofywania paliw kopalnych. Jak dotąd żadne z działań dotyczących metanu, ogłoszonych przez Stany Zjednoczone - największego na świecie producenta ropy naftowej i gazu ziemnego - nie spełnia tego wymogu – komentuje deklaracje USA Lorne Stockman, dyrektor ds. badań w Oil Change International.

Wśród opinii organizacji pozarządowych pojawia się również wątek niezaadresowanych emisji z sektora rolno-spożywczego. - Metan w końcu zyskuje uwagę, na jaką zasługuje, ale hodowla zwierząt - największe źródło emisji metanu - jest wciąż niedostrzegane. Oprócz zobowiązań finansowych rządy muszą wprowadzić regulacje, które będą wymagały od dużych koncernów mięsnych i mleczarskich inwestowania w ograniczanie emisji metanu i wyznaczania celów w zakresie jego redukcji. Ślad metanowy trzech największych firm mięsnych jest większy niż gigantów naftowych, takich jak Shell i BP i nie należy im dawać wolnej ręki do działań na rzecz klimatu – mówi Nusa Urbancic, szefowa Changing Markets Foundation.

„Śmierć jest nieodłączną towarzyszką przemysłu paliw kopalnych”

Tymczasem, do prezydencji COP28 trafiają apele z różnych stron. Wart uwagi jest list Papieża Franciszka⁽²⁾, w którym pyta „czy pracujemy na rzecz życia czy śmierci?”. - Stało się jasne, że zachodzące obecnie zmiany klimatyczne wynikają z „przegrzania” Planety, spowodowanego głównie wzrostem ilości gazów cieplarnianych w atmosferze z powodu działalności człowieka, która w ostatnich dziesięcioleciach okazała się niezrównoważona dla ekosystemu – pisze papież. Staje też w obronie biednych. - Szczególnie uderzające w tym względzie są próby przerzucenia winy na biednych i wysoki wskaźnik urodzeń. To fałsz, który należy stanowczo obalić. Nie jest to wina biednych, ponieważ prawie połowa naszego świata, która jest bardziej potrzebująca, odpowiada za zaledwie 10% toksycznych emisji, podczas gdy przepaść między nielicznymi bogatymi a masami biednych nigdy nie była tak straszna – stwierdza. Na koniec wzywa, by COP28 stał się punktem zwrotnym, gdzie objawi się wola polityczna do zdecydowanego przyspieszenia transformacji ekologicznej za pomocą środków spełniających trzy wymagania: muszą być "skuteczne, obowiązkowe i łatwo monitorowane". Zdaniem papieża, powinny być osiągnięte w czterech obszarach: „efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii, eliminacja paliw kopalnych oraz edukacja w zakresie stylu życia, który jest mniej zależny od tych ostatnich”.

O walce na śmierć i życie mówią też przedstawiciele organizacji pozarządowych. - Greenpeace opublikował pierwsze takiego rodzaju badanie, szacujące liczbę zgonów wynikających z rocznych emisji gazów cieplarnianych przez firmy działające w sektorze paliw kopalnych – mówiła podczas dzisiejszej konferencji prasowej Climate Action Network Lisa Goldener, fossil free revolution campaigner w Greenpeace podczas dzisiejszej konferencji prasowej Climate Action Network. Przeanalizowano emisje raportowane za 2022 r. przez dziewięć największych firm z sektora naftowego i gazu, wśród których znalazł się polski champion paliwowy. Chodzi o Shell, BP, TotalEnergies, Repsol, Equinor, Eni, OMV, Wintershall Dea i Orlen (zestawienie emisji w tabelce obok). Aktywistka mówiła o „mrożącym krew w żyłach żniwie ich śmiercionośnego handlu”. – Skumulowane emisje tych firm za 2022 r. mogą wywołać 360 tys. przedwczesnych śmierci, związanych ze zmianami temperatury przed końcem XXI wieku. Tyle żyć może zostać skróconych z powodu jednego tylko roku emisji dziewięciu firm – podkreślała Goldener. Dodała, że wzięto pod uwagę zgony tylko z powodu upałów, bez uwzględniania innych ekstremalnych zjawisk pogodowych, jak powodzie, tajfuny ani też zanieczyszczeń powietrza. - Śmierć jest nieodłączną towarzyszką przemysłu paliw kopalnych (…). Zakończenie globalnej zależności od paliw kopalnych to sprawa życia i śmierci (…). Podczas COP28 rządy muszą się porozumieć w kwestii zatrzymania nowych projektów kopalnych i odejścia od wszelkiego rodzaju paliw kopalnych – zaapelowała.

Liczba zgonów a emisje ze spółek oil & gas. Zestawienie prezentowane na konferencji Climate Action Network przez Lisę Goldner.© Prawa zastrzeżone

- Badania naukowe dowodzą, że musimy zatrzymać 60% gazu, ropy i węgla w ziemi teraz, by ograniczyć wzrost globalnej temperatury do pułapu 1,5'C. To jest kontekst naszej debaty – wskazywał David Tong, global industry campaign manager w Oil Change International. Dodał też, że zapewnienie odpowiedniego języka porozumienia, dotyczącego jasnego i niedwuznacznego „odejścia od paliw kopalnych” jest kluczowe, by dać sygnał instytucjom finansowym i rządom w tej sprawie. – To czas na uregulowanie sektora paliw kopalnych – stwierdził. – Dodanie słowa „unabated” [tłum. „nieugięty”, przyp. red.] otworzy ścieżkę do wielu ryzykownych rozwiązań – stwierdził.

Pieniądze na stole

Nieodłączną częścią konferencji klimatycznych są deklaracje o finansowaniu różnych okołoklimatycznych przedsięwzięć i funduszy. Jak na razie rządy, organizacje filantropijne i sektor prywatny zapowiedziały ponad 1 miliard dolarów nowych dotacji na redukcję metanu, zmobilizowanych od czasu COP27, w tym 100 milionów dolarów od Zjednoczonych Emiratów Arabskich na rzecz Globalnego Partnerstwa Banku Światowego na rzecz Ograniczenia Wydobycia Gazu, 57 milionów dolarów od Bezos Earth Fund na rozwój „hodowli zwierząt o niskiej zawartości metanu”, 40 milionów dolarów od Bloomberg Philanthropies na poprawę przejrzystości w sektorze naftowym i gazowym.

Polski akcent na COP28

Z rodzimego podwórka do Emiratów Arabskich wybrał się m.in. prezydent Andrzej Duda, który zapewnił o determinajcji Polski w rozwoju energetyki jadrowej. Z ramienia Europejskiego Komitetu Regionów w konferencji bierze też udział prezydent m.s.t Warszawy Rafał Trzaskowski. - Dlaczego tegoroczny szczyt jest wyjątkowy? Bo po raz pierwszy na COP uznano wreszcie na poważnie istotną rolę miast w walce z ociepleniem klimatycznym. Na najważniejsze, inaugurujące szczyt spotkanie po raz pierwszy została zaproszona delegacja merów światowych stolic. Europę reprezentują dwa miasta – Paryż i Warszawa. Jestem dumny, że jako stolica po raz kolejny znajdujemy się wśród pionierów najważniejszych zmian – pisze Trzaskowski na swoim koncie X (d. Twitter). Wspomina też o inicjatywie CHAMP – Koalicji na rzecz Wielopoziomowych Partnerstw o Wysokich Ambicjach. - Ta ambitna i pionierska inicjatywa została poparta przez 64 rządy krajowe i będzie wspierać współpracę między liderami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi w zakresie aktualizacji wkładów ustalonych na poziomie krajowym i redukcji emisji – pisze Trzaskowski.

Najważniejsze przed nami

Kluczowy na tym COP28 będzie przegląd narodowych zobowiązań, tzw. Nationally Determined Contributions, które na mocy Porozumienia paryskiego aktualizowane są co 5 lat. Na efekt tzw. Global Stocktake, czyli przeglądu zobowiazań poczekamy do końca konferencji. Warto wspomnieć, że ścieżki wdrażania Porozumienia paryskiego określa „Katowice Rulebook”, wypracowany pod okiem polskiej prezydencji.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog