Efektywność energetyczna przede wszystkim

Łukasz Zywar
Kierownik działu efektywności energetycznej, Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. © Prawa zastrzeżone

Teraz Środowisko: KAPE od lat zajmuje się tematem efektywności energetycznej. Biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia, jak opisalibyście poziom świadomości decydentów i biznesu?

Łukasz Zywar (ŁZ): Jednym z kluczowych celów biznesu jest obecnie obniżenie kosztów zużycia energii i redukcja ryzyk związanych ze spełnieniem wymagań prawnych i środowiskowych, pojawiających się w nowych regulacjach. Poprawa efektywności energetycznej jest jednym ze środków do osiągnięcia tych celów. W KAPE od lat stoimy na stanowisku, że najtańsza energia to ta zaoszczędzona. Znaczenie efektywności energetycznej dodatkowo wzrasta po nowelizacji unijnej Dyrektywy (2023/1791) w sprawie efektywności energetycznej EED, która określa zasadę „energy efficiency first” jako najwyższy priorytet⁽¹⁾ na poziomie europejskim. Podobne zobowiązania przyjęły Państwa podczas konferencji klimatycznej COP28, określając efektywność energetyczną mianem „pierwszego paliwa”⁽²⁾ i zobowiązując się do podwojenia globalnego wskaźnika poprawy efektywności energetycznej do 2030 r. w porównaniu z poprzednią dekadą.

Obecnie obowiązująca ustawa o efektywności energetycznej z 20 maja 2016 r. określa cel oszczędności energii finalnej na poziomie 5580 tys. toe do uzyskania do końca 2030 roku. Ten cel jest realizowany m.in. poprzez system świadectw efektywności energetycznej oraz środki alternatywne. System świadectw nakłada coroczny obowiązek oszczędności energii na Podmioty zobowiązane, takie jak przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną, ciepło sieciowe, paliwa gazowe odbiorcom końcowym oraz inne podmioty⁽³⁾.

Im większa firma, tym świadomość znaczenia efektywności energetycznej rośnie. Już w 2025 roku przed przedsiębiorstwami kolejna tura obowiązkowych audytów energetycznych. Tym razem obowiązek zostanie rozszerzony o firmy, których średnie zużycie energii z ostatnich 3 lat wyniosło 10 TJ (2 778 MWh). Zmiany wprowadza nowelizacja Dyrektywy (2023/1791) EED. Równocześnie w przedsiębiorstwach rośnie znaczenie systemów zarządzania energią. Ta sama dyrektywa nakłada obowiązek implementacji systemów zarządzania energią takich jak ISO5001, w przedsiębiorstwach których średnie zużycie w ostatnich 3 latach wynosi powyżej 85 TJ (23 611 MWh).

Spory potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej istnieje w MŚP, które wciąż mierzą się z wieloma wyzwaniami. KAPE poprzez uczestnictwo w projektach międzynarodowych tj. Enefirst⁽⁴⁾ czy KnownNEBs⁽⁵⁾, buduje świadomość, poszerza wiedzę i szuka rozwiązań mających na celu przestawienie tych mniejszych firm w kierunku oszczędzania energii i na ścieżkę zrównoważonego rozwoju.

TŚ: Jakie sektory przemysłu są najbardziej zainteresowane działaniami efektywnościowymi?

ŁZ: W Polsce zużycie energii wynosi około 70 mln toe. Najwięcej energii pochłania sektor transportu (32%), a w dalszej kolejności sektor gospodarstw domowych (28%), przemysł (23%) oraz usługi komercyjne i publiczne (11%)⁽⁶⁾. Każdy sektor gospodarki ma swoje specyficzne potrzeby w zakresie zużycia energii i każdy jest żywo zainteresowany obniżeniem kosztów. Jako przykład - przemysł ciężki zużywa dużo energii w procesach technologicznych i dla tych przedsiębiorstw priorytetem jest redukcja energochłonności. Z kolei w sektorze spożywczym priorytetem jest optymalizacja procesów związanych z produkcją, chłodzeniem, przechowywaniem i transportem produktów.

Inna sytuacja dotyczy sektorów budownictwa i transportu - niedługo zostaną one objęte przepisami dyrektywy ETS (tzw. ETS II). Sektor budynkowy dodatkowo podlega regulacjom zawartym w dyrektywie EPBD, której celem jest dekarbonizacja budynków do 2050 roku. Wymaga to przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych z zastosowaniem niskoemisyjnych materiałów budowlanych oraz bez-emisyjnych źródeł energii. Z kolei zarządcy budynków komercyjnych podejmują działania pozwalające na zmniejszenie zużycia energii, przez zastosowanie energooszczędnych technologii (instalacje OZE czy zakup zielonej energii) – wynika to m.in. z wymagań funduszy inwestycyjnych w zakresie ESG.

Z kolei przedsiębiorstwa logistyczne (transport kołowy, morski, lotniczy) szukają rozwiązań pozwalających na oszczędności z zastosowaniem bardziej efektywnych pojazdów oraz ich oszczędniejszej eksploatacji (szkolenia kierowców, systemy informatyczne optymalizujące przejazdy).

Na sam koniec warto przyjrzeć się współczesnym centrom danych i infrastruktury IT, które obsługują coraz większe zasoby wymagające rokrocznie większego zaopatrzenia w energię. Firmy sektora IT coraz częściej korzystają z odnawialnych źródeł energii wykorzystując pompy ciepła i farmy fotowoltaiczne.

TŚ: Jakie usługi z zakresu projektowania i wdrażania rozwiązań efektywnych energetycznie dla dużych i małych przedsiębiorstw a także dla instytucji publicznych oferuje KAPE?

ŁZ: Zarówno przedsiębiorstwa jak i samorządy funkcjonują w okolicznościach ciągłych zmian regulacyjnych i konieczności dostosowania do nich swojej działalności. Naszą rolą jest przeprowadzenie przedsiębiorstwa przez ten proces kompleksowo.

Dlatego na poprawę efektywności energetycznej w przedsiębiorstwie, czy to dużym czy MŚP, warto spojrzeć jak na nieustanny proces, który wymaga ciągłego doskonalenia na które składa się proces mierzenia, analizowania i redukowania tam gdzie to możliwe. Kluczowym elementem, od którego w KAPE zaczynamy współpracę z Klientem jest przeprowadzenie audytu energetycznego w zakresie identyfikacji przedsięwzięć optymalizacji produkcji. To nam pozwala zidentyfikować obszary oszczędności, zaproponować propozycje modernizacji, a także sposobów poprawy wskaźników energochłonności, ekonomicznych i środowiskowych. Na tej podstawie wybieramy plany modernizacji optymalne pod względem kosztowym. Mając wiedzę o zakresie planowanych modernizacji pozyskujemy zewnętrzne środki inwestycyjne takie jak Białe Certyfikaty, począwszy od wykonania audytów efektywności energetycznych, przez składanie wniosków o wydanie świadectw efektywności energetycznej, aż po sprzedaż BC na Towarowej Giełdzie Energii we współpracy z domem maklerskim.

Z kolei w działaniach dekarbonizacyjnych gdzie głównym celem jest obniżenie emisji gazów cieplarnianych i spełnienie obowiązków wynikających z dyrektywy w zakresie raportowania zrównoważonego rozwoju (CSRD) wykonujemy obliczenia śladu węglowego organizacji i/lub produktu. Do redukcji śladu węglowego wykorzystujemy głównie działania związane z poprawą efektywności energetycznej i wykorzystaniem inwestycji w OZE.

TŚ: Jak wygląda kwestia dostępnych dofinansowań z zakresu efektywności energetycznej dla podmiotów prywatnych i publicznych?

W związku z różnymi turbulencjami związanymi ze środkami UE, Polska jest w okresie „rozruchowym” dla różnych form dofinansowania. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej prowadzi Wyszukiwarkę Dotacji⁽⁷⁾, która pozwala na znalezienie dostępnych naborów wniosków. Wyszukiwarka uwzględnia różne podmioty, takie jak firmy, osoby fizyczne czy organizacje. Po wyborze odpowiednich opcji, można dowiedzieć się o dostępnych środkach wsparcia, wymaganiach i terminach składania wniosków.

Dla przedsiębiorców z każdym kolejnym tygodniem uruchamiane są kolejne możliwości pozyskania zewnętrznych środków finansowych na poprawę efektywności energetycznej czy to z Funduszy Europejskich (np. Feniks) czy ze środków krajowych takich jak programy NFOŚiGW czy WFOŚiGW. Już pod koniec kwietnia wystartuje kolejny nabór do Kredytu Ekologicznego na modernizację, której efektem musi być ograniczenie zużycia energii pierwotnej o przynajmniej 30% w porównaniu do bieżącego zużycia. Warto śledzić strony które agregują informacje o naborach a także komunikaty od firm, które zajmują się pozyskiwaniem i obsługą dofinansowań np. KAPE.

To tylko część zapotrzebowania na środki inwestycyjne potrzebne do wdrożenia unijnych polityk związanych z transformacją energetyczną. Instytucje unijne naciskają na rozwój projektów EPC/ESCO, lecz to tylko jedna z możliwości. Innym sposobem pozyskiwania finansowania, którą warto rozważyć jest pozyskanie środków z emisji Zielonych Obligacji, ze wskazaniem konkretnego celu projektu inwestycyjnego.

Osoby prywatne powinny szukać wsparcia np. w programie „Czyste Powietrze”, które daje spore możliwości jeśli chodzi o termomodernizację i wymianę źródeł ciepła. Nadal dużym powodzeniem cieszy się program „Mój Prąd”, a Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planuje kolejne instrumenty wsparcia dla osób fizycznych.

TŚ: Czy białe certyfikaty nadal cieszą się popularnością?

Tak, coraz więcej podmiotów docenia zalety systemu świadectw efektywności energetycznej. To najprostszy sposób, dzięki któremu beneficjenci mogą zrefinansować część kosztów realizowanych usprawnień lub przeznaczyć dodatkowe środki na inne cele jak rozwój firmy.

Sam proces ubiegania się o Białe Certyfikaty nie jest skomplikowany i wymaga relatywnie niewielu załączników. Przypomnę tylko, że wartość przyznanych certyfikatów zależy od ilości zaoszczędzonej energii oraz wartości rynkowej certyfikatów, która od kilku lat jest wysoka i stabilna. Udział wartości przyznanych Świadectw w wartości inwestycji wynosi zazwyczaj od 2% (kapitałochłonne inwestycje termomodernizacyjne) do 80% (odzysk energii). Jeśli na początku mówiliśmy o redukcji ryzyka w biznesie Klienta, to w przypadku Białych Certyfikatów niemal wszystkie typowe modernizacje opisane w Ustawie o efektywności energetycznej i Obwieszczeniu w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej z zachowanym efektem zachęty uzyskują świadectwa. W tym systemie nie musimy czekać na decyzję o uwzględnieniu wniosku, już dzień po złożeniu aplikacji można rozpocząć realizację inwestycji, a sam wniosek możemy złożyć w każdej chwili (nawet przez Internet). Co ważne Ustawa nie reguluje maksymalnej ilości świadectw, a przyznane świadectwa można spieniężyć w dowolnym czasie. Począwszy od momentu wejścia w życie Ustawy, dla naszych Klientów pozyskaliśmy już świadectwa efektywności energetycznej o wartości ponad 460 mln zł.

Artykuł powstał we współpracy z Krajową Agencją Poszanowania Energii