Czy COP28 spełnił pokładane w nim nadzieje? UNFCCC podsumowuje ustalenia

© Christophe

Sekretariat UNFCCC (ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. zmian klimatu) w połowie stycznia podsumował rezultaty COP28 w Dubaju. W publikacji wyjaśniono kluczowe zdarzenia z ostatniej konferencji klimatycznej⁽¹⁾. - Konferencja COP28 była szczególnie doniosła, ponieważ oznaczała zakończenie pierwszego "globalnego przeglądu" [Global Stocktake – przyp. red.] światowych wysiłków na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu w ramach Porozumienia paryskiego – czytamy. - Po wykazaniu, że postępy we wszystkich obszarach działań na rzecz klimatu są zbyt powolne - od redukcji emisji gazów cieplarnianych, przez wzmocnienie odporności na zmieniający się klimat, po wsparcie finansowe i technologiczne dla krajów znajdujących się w trudnej sytuacji -  państwa odpowiedziały decyzją o przyspieszeniu  działań  we wszystkich obszarach do 2030 roku. Obejmuje to wezwanie rządów do przyspieszenia przejścia z paliw kopalnych na odnawialne źródła energii, takie jak energia wiatrowa i słoneczna, w kolejnej rundzie zobowiązań klimatycznych – głosi komunikat na stronach UNFCCC.

Czytaj też: Stopniowe wycofywanie się z paliw kopalnych zamiast odejścia. Wnioski i komentarze po COP28

Bezsprzeczny koniec paliw kopalnych

O rezultaty 28. Konferencji stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (jak brzmi pełna nazwa COP28) jeszcze w grudniu ub.r. pytaliśmy. Katarzynę Snyder, ekspertkę z Instytutu Zielonej Gospodarki. - COP 28 zaowocował dobrymi dla klimatu decyzjami: mamy historyczne uruchomienie funduszu na rzecz start i szkód, deklaracje ws. potrojenia globalnych mocy z OZE i podwojenia efektywności energetycznej oraz wyraźne zobowiązanie do odejścia od paliw kopalnych zwiastujące bezsprzecznie koniec tej ery. Po raz pierwszy kraje na piśmie i w prawie międzynarodowym zdiagnozowały problem: są nim paliwa kopalne – podkreśliła dawna negocjatorka.

Pisemna deklaracja odejścia od paliw kopalnych jest uznawana za bezprecedensową. – Mimo że nie zamknęliśmy jeszcze karty historii związanej z erą paliw kopalnych, osiągnięty rezultat to początek jej końca – wskazuje w podsumowaniu sekretarz wykonawczy UNFCCC Simon Stiell. Wymowa deklaracji (ang. transition away) nie uniknęła krytyki ze strony takich podmiotów jak Climate Action Network czy Climate Action Tracker. Ostatnia organizacja, po analizie zobowiązań poszczególnych państw, informuje, że od COP26 w Glasgow w istocie niewiele się zmieniło (patrz: ramka). Poziom wzrostu średniej globalnej temperatury w 2023 r. to 1,3 ‘C, a obecne polityki powodują, że wciąż jesteśmy na ścieżce do wzrostu o nawet 3,4 ‘C do końca XXI w. O potencjalnych skutkach takiego scenariusza piszą naukowcy z IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmiany Klimatu)⁽²⁾.

© Global Action Tracker

Przypomnijmy, że po zakończeniu COP28 swoje stanowisko przedstawili także polscy naukowcy. - W Polsce obserwujemy symptomy zmiany klimatu, takie jak wzrost średniej temperatury powietrza, szybkie nasilanie się fal upałów i susz, a także zmiany w charakterze powodzi. Ich skutki powodują narastające zagrożenia dla bezpieczeństwa i dobrostanu mieszkańców naszego kraju, między innymi poprzez krytyczne oddziaływanie na zasoby wodne, produkcję żywności oraz zdrowie publiczne – głosi stanowisko Komitetu Problemowego ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. - Podobnie jak na całym świecie, znacząco wzrasta też ryzyko występowania tzw. złożonych zagrożeń klimatycznych, wynikających z wpływu zmiany klimatu na niedostosowane do zmieniających się warunków obszary polityki państwa: gospodarkę wodną (przykład katastrofy odrzańskiej z roku 2022), leśną, rolną, planowanie przestrzenne, politykę zdrowotną i wiele innych. Z każdą wyemitowaną toną gazów cieplarnianych ocieplenie będzie postępować, jego negatywne skutki coraz szybciej narastać, a możliwości zapewnienia znośnej i zrównoważonej przyszłości będą gwałtownie maleć. Dlatego należy działać szybko – brzmiał apel. Polscy naukowcy zadeklarowali współpracę z rządzącymi, wskazując im priorytety działań⁽³⁾.

Ambicje w rękach wyborców

Wspomniane sformułowanie, jak i deklaracja potrojenia mocy OZE były częścią decyzji Global Stocktake (GST) dotyczącej pierwszego globalnego przeglądu zobowiązań poszczególnych stron konwencji. Zobowiązania, znane jako NDC's ( ang. Nationally Determined Contributions), są zgłaszane co 5 lat przez strony konwencji klimatycznej i zawierają plan działań na rzecz redukcji emisji oraz adaptacji do zmian klimatu.

- Decyzja GST mogłaby zawierać więcej szczegółów ws. kolejnych kroków i procesu na 2024 rok, a zawiera tylko szeroko zakreślone cele. Kształt NDCs w kolejnej rundzie leży w gestii poszczególnych rządów krajowych, i tym samym, w przypadku dużych demokracji takich jak USA, Brazylia, RPA, Indie czy UE, w rękach wyborców – oceniła Katarzyna Snyder.

Choć obserwując z boku widoczne podczas COP28 napięcia między poszczególnymi krajami można zadać pytanie o skuteczność globalnych negocjacji, dla negocjatorki postęp jest zauważalny . - Architektura Porozumienia Paryskiego działa. W ciągu ostatnich 8 lat zmieniliśmy parametry w dyskusji oraz w  przeciwdziałaniu zmianom klimatu: ma działać nie tylko grupa państw, ale wszystkie kraje; nie tylko emisje mają spadać, ale kraje mają odejść od wszystkich paliw kopalnych; nie tylko kraje rozwinięte mają osiągnąć cel net zero, ale wszystkie kraje podpisały się pod taką polityczną deklaracją. Mamy polityczne uznanie wyniku pierwszego Global Stocktake, a to w jaki sposób deklaracje przekute zostaną w konkretne krajowe działania, okaże się w kolejnej, drugiej rundzie krajowych planów klimatycznych składanych na COP 30 – wskazała.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog