Aleksander SiudaPrezes Zarządu BZK Energy Sp. z o.o.
Moje zainteresowanie tematyką biogazu i biometanu pojawiło się jako kluczowe wyzwanie w prowadzonym przeze mnie Dziale Nowych Projektów grupy BZK. Dzisiaj określam tę tematykę mianem wyzwania, ale przyznaję, że nie zdawałem sobie z tego sprawy w 2018 roku. Nie zaniepokoiła mnie wtedy także dyskusja podczas konferencji biogazowej w Schwäbisch Hall w Niemczech, w której niemieccy prelegenci zadawali pytanie przedstawicielowi polskiego rządu „to kiedy w końcu zaczniecie produkować biogaz i biometan w Polsce na skalę, którą umożliwia Wam jedna z największych w Europie ilość substratów rolniczych i spożywczych”.
Sprawa biometanu, czyli potrzeba szybkiego i zdecydowanie zwiększonego ilościowo potencjału jego produkcji, była oczywista ze względu na potrzebę redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz dywersyfikacji źródeł energii. A jeszcze wtedy nie było wojny w Europie, która do potrzeb oczywistych dodała także kwestię zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego.
Substraty a wyrób gotowy
Jako pierwszy i kluczowy aspekt w opracowaniu biznesplanu, który zawierał opis strategii, analizę rynku, tzw. off-take, prognozy finansowe, pozyskanie finansowania i potencjalne wsparcie, itd., zajęły wspomniane wyżej kwestie dostępności substratów. Temat o tyle trudny, że w naszych planach braliśmy pod uwagę rolnicze instalacje do wytwarzania biometanu o zdolności produkcyjnej ok. 5 mln m3 biometanu rocznie. Planowana wielkość produkcji determinuje zapotrzebowanie ilościowe substratu, a określenie produktu gotowego jako biometan, a nie energia elektryczna, wiąże się z dostosowaniem jego parametrów do oczekiwań rynku. Oczekiwania potencjalnych odbiorców dotyczą przede wszystkim emisyjności biometanu – jego cena jest ściśle powiązana z poziomem redukcyjności CO2 tego produktu. Wchodzimy tutaj w obszar zależności stosowanego substratu od jakości wytworzonego biometanu. Jeżeli chcemy skorzystać z premii za „manure” -111,9 g eq. CO2, to zakres możliwych do stosowania substratów maleje, ponieważ musimy stosować substraty z hodowli zwierzęcej tj. różnego rodzaju oborniki, gnojowice itp. Należy więc zbadać lokalne rynki w zakresie ich dostępności substratowej, a naprawdę niełatwo jest znaleźć na jednym obszarze co najmniej kilku dostawców kilkudziesięciu tysięcy ton obornika czy gnojowicy rocznie. Mimo iż wiemy, że Polska z ok. 100 mln ton obornika rocznie jest czołówce producentów tego substratu w UE… 
Lokalizacja a pozwolenia
Pozyskanie dostawców substratów determinuje poszukiwania odpowiedniej lokalizacji. I tutaj wchodzimy w tzw. twarde i miękkie aspekty tego procesu. Twarde, czyli znalezienie stosownych działek, na których można prowadzić produkcję zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub conajmniej ze studium. Jeśli już je znaleźliśmy, to następnym krokiem jest wystąpienie o pozwolenia środowiskowe i w konsekwencji o pozwolenia na budowę. Odbywa się to za zgodą lokalnych władz, które muszą się liczyć z opinią lokalnych społeczności. No i pojawiają się aspekty miękkie związane z konsultacjami społecznymi. Obawy społeczne związane z biogazowniami obejmują zwykle kwestie związane z emisją zapachów, hałasem oraz wpływem na lokalną ekologię i środowisko. Pojawiają się także pytania o możliwe zagrożenia dla zdrowia mieszkańców. Wiedząc o tym, inwestor musi pamiętać o wyborze odpowiednich technologii oraz stosowaniu takich procedur, aby minimalizować negatywne skutki dla społeczności lokalnych i uwzględniać je w przygotowywanych Raportach Oddziaływania na Środowisko. Mimo to, obawa o reakcję lokalnego elektoratu powoduje, że np. niektórzy decydenci nie chcą się zajmować sprawą biogazu/biometanu przed wyborami samorządowymi…
Technologia a dystrybucja
Wybór i zakup właściwej technologii oraz instalacji produkcyjnej to wypadkowa kilku czynników, które mają wpływ na podjęcie ostatecznej decyzji. Oczywiście kluczowe są koszty, zarówno CAPEX jak i OPEX, zależą jednak od wcześniej określonych substratów, decyzji o odzysku CO2 oraz wybranej postaci wyrobu gotowego (czy biometan ma być tłoczony do rurociągu gazowego, sprężany do bioCNG lub skraplany do bioLNG), aby spełnić normy jakościowe i zapewnić jego odbiór przez kupującego lub operatora sieci gazowej. A jak zapewne wiadomo, aby uzyskać dostęp do rurociągu gazowego należy wystąpić o Warunki przyłączeniowe. I tutaj pojawiają się komplikacje związane przede wszystkim z chłonnością (pomijam wymagania jakościowe, gdyż wiele można by o nich pisać) sieci dystrybucyjnej, która jest w pobliżu wybranej przez nas działki. Występowaliśmy o Warunki dla kilku naszych lokalizacji i niestety bez powodzenia…
Na szczęście pojawiła się otwartość operatora sieci przesyłowej na wydawanie Warunków przyłączeniowych, które jednak wymagają sprężenia biometanu do wymaganego ciśnienia w rurociągu.
Finansowanie a wsparcie
Konieczne środki finansowe na inwestycję biometanową o wydajności ok. 5 mln m3 biometanu rocznie (z odzyskiem CO2) to wydatek rzędu ok. 100 mln zł. Już samo zapewnienie wkładu własnego w rozmowach z bankami należy postrzegać jako wyzwanie. Stąd też zrozumiałe jest oczekiwanie inwestora, że pojawi się wsparcie ze strony najbardziej zainteresowanej rozwojem tej dziedziny gospodarki czyli naszego Państwa. Tymczasem, w dotychczas uruchomionych konkursach umożliwiających uzyskanie wsparcia publicznego, mogą uczestniczyć jedynie instalacje o mocy do 1 MW.
Pojawiło się jednak „światełko w tunelu” dla instalacji o większej mocy w postaci wielokrotnie przekładanego naboru do konkursu w działaniu FENX.02.02. (popularnie Feniks). Najnowszy harmonogram planowanych naborów wniosków do konkursów organizowanych w programie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 informuje, że nabór do Feniksa odbędzie się w okresie od 29 marca do 29 maja br.
Super z jednym „ale”- alokacja środków w tym konkursie wynosi 300 mln zł. Tak więc ile projektów może uzyskać dofinansowanie…?
Regulacje prawne a upływający czas
Przez cały okres zajmowania się przeze mnie tematem biometanu trwały prace legislacyjne, w których poza odpowiednimi Ministerstwami brało udział kilkudziesięciu ekspertów zgromadzonych w Porozumieniu na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu. Ożywienie i częściową finalizację tych prac można było zaobserwować w ubiegłym roku. Pojawiła się Ustawa o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych (UD 485), nastąpiła nowelizacja ustawy o OZE (UC 99) i po raz pierwszy w historii pojawiło się rozporządzenie w sprawie ceny referencyjnej dla biometanu (545 zł za 1 MWh). Zabrakło czasu na nowelizację ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (UC 110). Zapewne to ożywienie ucieszyło jakichś inwestorów, ale nie tych, którzy postawili sobie za cel produkcję biometanu na skalę większą niż na instalacjach o mocy do 1 MW. Dla mnie minęło 5 lat i nadal nie dopracowaliśmy się systemowego wsparcia dla większych instalacji w Polsce.
Co dalej?
Przedstawiony powyżej obraz dopiero zbliża nas do budowy, a następnie uruchomienia produkcji. Nie zapominamy, że czeka nas uzyskanie niezbędnych pozwoleń i certyfikatów wymaganych do prowadzenia działalności produkcyjnej i dystrybucji biometanu, etc.
Właściwie można by wyciągnąć pesymistyczne wnioski z tego materiału, jednak mój niepoprawny optymizm każe ufać, że mimo wszystko, w końcu pojawi się w Polsce biometan i to nie w symbolicznych ilościach…
Aleksander Siuda
Tekst jest częścią publikacji Biogaz i Biometan w Polsce 2024. Insight
Artykuł powstał we współpracy z BZK Energy
