Dlaczego biometan w Polsce nie rozwija się tak, jak na Zachodzie?

© 994yellow

Pod koniec 2023 r. mieliśmy w Polsce 383 instalacje biogazowe, o mocy ok. 300 MWe, z czego 168 stanowiły biogazownie rolnicze. Status zerowy w kwestii liczby biometanowni, pozostaje stały mimo ubiegłorocznych zmian prawnych. Równocześnie wiadomo o kilku prowadzonych projektach biometanowych, z czego przynajmniej trzy dobiegają końca. Potencjał produkcji biometanu szacowany jest na 3,3 mld m3. Ta ilość mogłaby pokryć 20% importowanego obecnie do Polski gazu. Sam polski czempion paliwowy, ORLEN, w swoją strategię wpisał produkcję 0,65 mld m3 biometanu (1 mld m3 biogazu) do 2030 r. Takiego przeglądu informacji z rynku biometanu dostarcza PIGEOR (Polska Izba Gospodarcza Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej⁽¹⁾), reprezentująca Polskę w międzynarodowym projekcie GreenMeUp.

© Prawa zastrzeżone

Pozwolenia, prawo i wiedza

- Polska dysponuje znacznym potencjałem substratowym, zwłaszcza jeśli chodzi o sektor rolno-spożywczy. Trwające przygotowania do wykorzystania tego potencjału, jak również złożenie ponad 100 wniosków o przyłącza dla biogazu do Polskiej Spółki Gazownictwa, stanowi obiecujący sygnał rosnącego zainteresowania tą formą energii. Dziś 17% zapotrzebowania na energię w Polsce pokrywa gaz, co świadczy o istotności poszukiwań alternatywnych źródeł energii, takich jak biometan. Zastąpienie nawet jego części biometanem stanowiłoby krok w kierunku zrównoważonej polityki energetycznej oraz wzmacniania bezpieczeństwa energetycznego kraju. – mówi Klaudia Juga, dyrektor zarządzająca PIGEOR. – Wprowadzenie ram systemu wsparcia stanowi postęp w kierunku zrównoważonej transformacji energetycznej. Zachęty po stronie popytowej, takie jak zerowa akcyza na biometan wykorzystywany jako paliwo czy cele dla paliw niskoemisyjnych w transporcie publicznym, są kluczowe dla promocji tej ekologicznej alternatywy. Dodatkowo, ustalenie Narodowego Celu Wskaźnikowego dla paliw w transporcie ogółem stanowi istotny krok w kierunku ograniczenia emisji gazów cieplarnianych – dodaje. Jak wynika z przeprowadzonych rozmów, badań i warsztatów, barierę rozwoju nadal stanowią m.in. znaczne opóźnienia we wdrażaniu regulacji i brak systemu wsparcia dla większych instalacji biometanowych (powyżej 1 MW), a także – jak w wielu gałęziach OZE w naszym kraju – trudności w uzyskaniu pozwoleń administracyjnych. Kolejne kwestie to problemy z pozyskaniem warunków przyłączenia do sieci elektrycznej i gazowej czy ryzyko blokady przyjmowania biometanu do sieci gazowej w wypadku nawet minimalnych odchyleń jakościowych. Warto podkreślić, że istnieje potrzeba większej edukacji społecznej na temat znaczenia oraz korzyści ekonomicznych i ekologicznych związanych z inwestycjami w instalacje tego typu. Jednocześnie, promowanie dialogu i współpracy ze społecznościami lokalnymi może być kluczowe dla budowania zrozumienia i zaufania wobec takich projektów.

Co wykazuje porównanie rynków?

Porównanie uwarunkowań poszczególnych rynków odbywało się z wykorzystaniem metody PESTEL, która uwzględnia różne aspekty oddziałujące na powstawanie biometanowni. Brano pod uwagę czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, technologiczne, środowiskowe i legislacyjne (od ang. policy, economic, socio-cultural, technology, environmental, legal).

„Przygotowanie strategii dla rozwoju rynku biometanu z mierzalnymi celami produkcji lub jego konsumpcji”, „Waloryzacja produktów ubocznych (ciepło, poferment, CO₂)” i „Wsparcie do OPEX (służące ograniczaniu emisji CO₂)”, to przykładowe rozwiązania dla Polski wskazywane przez grupę roboczą. Jak wskazywali praktycy rynku, o sukcesie za granicą przesądzała w dużej mierze polityka danego kraju, ukierunkowana na rodzaj wykorzystania biometanu (sieci gazowe/transport). Realizatorzy projektu, jako przykłady podają m.in. opublikowany w styczniu 2021 r. norweski „Plan działania dla biogazu” precyzujący redukcję gazów cieplarnianych osiąganych dzięki produkcji biogazu oraz prezentujący obecne i przyszłe środki wsparcia. Z kolei Dania, po serii ustaw o systemach wsparcia w latach 2009-2020, opublikowała w 2019 r. plan klimatyczny, a w ostatnim czasie także prywatno-publiczny plan działania na rzecz zielonej transformacji – produkcję biometanu zakładano już w prognozach na 2018 r. Uwarunkowania objęły m.in. uwzględnienie wykorzystania obornika do produkcji en. elektrycznej, dopuszczenie szerokiego spektrum substratów i zasady wtłaczania biometanu do sieci.

- Przykłady z innych krajów wskazują, jak skutecznie jasna polityka i determinacja w dążeniu do jej realizacji mogą doprowadzić do rozwoju sektora biometanu. Inwestorzy są gotowi do podejmowania działań, jeśli zostaną zapewnione należyte podstawy prawne umożliwiające długoterminowe planowanie rozwoju. Natomiast, poza kwestiami strategicznymi oraz związanymi z przyspieszeniem przygotowania inwestycji i prowadzeniem eksploatacji, które wymagają zmian, kluczowym wyzwaniem jest przygotowanie infrastruktury sieciowej, umożliwiającej przyjęcie biometanu do systemu energetycznego. Bez działań i inwestycji w tym zakresie, trudno będzie o dynamiczny rozwój branży biometanu – komentuje Beata Wiszniewska, doradca ds. regulacji i rzecznictwa w Polskiej Grupie Biogazowej.

Artykuł powstał w ramach współpracy patronackiej wokół projektu GreenMeUp.

Tekst jest częścią publikacji Biogaz i Biometan w Polsce 2024. Insight

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog