Zły stan sieci elektroenergetycznych kosztuje. NIK pisze o 7,6 mln zł bonifikat

© shutterfil77

Najwyższa Izba Kontroli potwierdza powracające w branży energetycznej informacje o niemożności uzyskania warunków przyłączeniowych do sieci elektroenergetycznej. Dane Urzędu Regulacji Energetyki mówiły o 15 GW „odrzuconych” mocy w 2021 r. (więcej w artykule), a opublikowane w ub. roku – już o 51 GW w 2022 r. (więcej w artykule). Na bilans URE za 2023 r. jeszcze poczekamy - poprzednie podsumowania przypadały na lipiec. Opublikowana tymczasem analiza NIK odwołuje się do okresu 2018-2022 (pierwsza połowa). Kontrola objęła Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Urząd Regulacji Energetyki oraz największych Operatorów Sieci Dystrybucyjnej (za wyjątkiem Energi S.A. i Energi-Operator, które „uniemożliwiły kontrolę”).

OSD chcą skrócenia ważności warunków przyłączenia

Poza potwierdzeniem ogromnego wzrostu liczby odmów przyznania decyzji o warunkach przyłączenia do sieci (z 5,9% w 2018 r. do 99,3% w 2022 r. oraz 30% dla magazynów energii), NIK wylicza bolączki.

Primo: przestarzałe sieci. Ponad połowa zbadanej infrastruktury ma ponad 30 lat. Secundo: dwuletni okres ważności decyzji przyłączeniowej powoduje zastoje. - OSD zwrócili uwagę na potrzebę skrócenia okresu związania przedsiębiorstwa energetycznego warunkami przyłączenia określonymi dla lądowych instalacji OZE, wskazując okres dwunastu miesięcy od dnia ich doręczenia jako optymalny – czytamy w informacji NIK. Tertio: zdaniem Izby prezes URE nie ingerował w planowanie inwestycji rozwojowych tak, by uwzględnić liczbę odmów warunków przyłączenia w konkretnych obszarach. To z kolei może ozanczać, ze inwestycje w rozwój sieci trwają tam, gdzie niewiele kosztują, a nie tam, gdzie są największe potrzeby. - Może to prowadzić do sytuacji, w której inwestycje następują jedynie w tych lokalizacjach, gdzie sieć wymaga niewielkich nakładów OSD. Podważa to zasadę równoważenia interesów odbiorców oraz OSD, gdyż w lepszej pozycji ustawia przedsiębiorstwa energetyczne – czytamy.

Quarto: bonifikaty, wypłacane przez OSD, opiewały na 7,6 mln zł (udzielono ich łącznie 1078). Co było powodem? - Zaawansowany wiek infrastruktury sieciowej, niski poziom skablowania sieci energetycznej oraz pogarszające się wskaźniki jakości dostaw energii elektrycznej wpływały na konieczność wypłaty bonifikat przez operatorów systemów dystrybucyjnych - informuje Izba. W 2021 r. ilość niedostarczonej energii wrosła o 50% r/r, co pociągnęło za sobą lawinowe wnioski o udzielenie bonifikat. - W porównaniu z rokiem 2020 liczba wniosków w 2021 r. wzrosła prawie sześciokrotnie, a w 2022 r. prawie dwudziestopięciokrotnie – pisze NIK.

Powiązania OSD z grupami pod okiem NIK

W środowiskach energetycznych od lat powraca temat „chomikowania” mocy na potrzeby spółek z tej samej grupy co dany operator czy potrzeby większej transparentności w procesie przyłączeniowym. NIK nie pominęła i tej kwestii. Raport podnosi kwestię niezależności ekspertyz, na bazie których rozstrzygane są spory o odmowę warunków przyłączenia do sieci. Rozstrzygający spory URE otrzymał rekomendację zlecania ekspertyz niezależnym podmiotom. Równocześnie, do spółek wykonujących prawa z akcji (udziałów) spółek dystrybucyjnych, NIK wnioskuje o niepodejmowanie działań (zwłaszcza wokół opracowywaniaa rocznych planów finansowych grupy kapitałowej), które mogłyby być uznane za niedozwolone wywieranie wpływu na OSD i przez to ograniczanie jego finansowych decyzji dotyczących budowy lub modernizacji linii dystrybucyjnych.

Nowy plan dla sieci niskiego napięcia

Wnioski Izby to także konieczność egzekwowania realizacji planu „Opracowanie krajowego planu skablowania sieci średniego napięcia do 2040 r.”. - NIK jest zdania, że plan skablowania powinien obejmować w sposób kompleksowy i spójny modernizację sieci w skali całego kraju, a nie poprzez rozwój części sieci dystrybucyjnych należących do poszczególnych operatorów systemów dystrybucyjnych. Istnieje silna korelacja pomiędzy stopniem skablowania sieci, a wskaźnikami charakteryzującymi ciągłość zasilania odbiorców – głosi nota. Jest tu już odpowiedź Ministerstwa Klimatu i Środowiska. - Przewiduję, że nowy dokument lub aktualizacja planu skablowania sieci opracowanego w 2018 r., powinny zostać przygotowane do końca 2024 r. – pisze w odpowiedzi na wnioski z kontroli Miłosz Motyka, wiceminister klimatu i środowiska.

Izba podkreśla rangę problemu sieciowego, odwołując się do trudności z przyłączaniem odnawialnych źródeł energii oraz coraz niższej jakości przesyłanej energii. Wskazuje wprost, ze bez inwestycji „nie będzie mowy o uwolnieniu gospodarki od węgla” i niezawodnych dostawach energii. Analizując raport⁽¹⁾ warto mieć na uwadze, że kontrola została przeprowadzona przed intensyfikacją rozmów z OSD na temat koniecznych zmian. Być może kontrola była impulsem do ogłoszenia Karty Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki w listopadzie 2022 r. Jak pisaliśmy, w lutym br. URE powołał kolejną grupę ekspercką, Zespół ds. OSDn, w której skład weszli m.in. eksperci Krajowej Izby Klastrów Energii i OZE oraz Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Dystrybutorów niezależnych Energii Elektrycznej.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.