KE poszerza działania wspierające GOZ o kolejne sektory i prewencję

© Elnur

W nowym planie działania Komisja Europejska zapowiedziała podjęcie inicjatyw przywracających zasoby gospodarce, a dotyczących całego cyklu życia produktów, począwszy od etapu projektowania i produkcji aż po ich użytkowanie, naprawę, ponowne wykorzystanie i recykling. Plan działania stanowi podstawę Europejskiego Zielonego Ładu – planu działania Unii Europejskiej na rzecz neutralności klimatycznej.

Wiele obszarów do zmiany

Celem planu działania jest zmniejszenie śladu węglowego oraz podwojenie wskaźnika wykorzystania surowców wtórnych w obiegu zamkniętym w UE w nadchodzącym dziesięcioleciu. Działania mają być prowadzone w pełnej współpracy z zainteresowanymi stronami i przedsiębiorstwami, a zastosowanie ambitnych środków ma w założeniu zwiększyć unijne PKB o dodatkowe 0,5 proc. i stworzyć około 700 tys. nowych miejsc pracy.

- Plan działań dla Gospodarki Obiegu Zamkniętego to dokument strategiczny obrazujący kierunki i konkretne działania legislacyjne inicjowane przez Komisję Europejską. Wskazuje na pogłębienie działań w obszarach: redukcji wytwarzania odpadów, wsparcia dla ponownego użycia, usprawnienia recyklingu. Plan obejmie konkretne sektory: opakowania, tekstylia, budownictwo, baterie, przemysł samochodowy i tworzyw sztucznych, elektroniki i sprzętu ICT, aż po rolnictwo – wyjaśnia w rozmowie z redakcją Piotr Barczak z Europejskiego Biura Ochrony Środowiska.

W odniesieniu do ograniczenia „jednorazowości” produktów, najważniejsze będzie wdrożenie nowych ram polityki zrównoważonych produktów, które mają obejmować działania w zakresie koncepcji produktów (ekoprojektowanie), wzmocnienie pozycji konsumentów („prawo do naprawy”) i bardziej zrównoważone procesy produkcji.

Budownictwo a deficyt wody i minerałów

KE zwraca uwagę, że w latach 1970–2017 globalne wydobycie i przetwarzanie surowców, takich jak biomasa, paliwa kopalne, metale i minerały, potroiła się i nadal rośnie, powodując emisje gazów cieplarnianych, utratę różnorodności biologicznej i deficyt wody. Model gospodarki cyrkularnej, w którym zasoby funkcjonują w gospodarce tak długo, jak to możliwe, a wytwarzanie odpadów jest ograniczone, zmniejsza presję na zasoby naturalne. Co czyni GOZ potencjalnym narzędziem łagodzenia zmian klimatu.

Z uwagi na to, że sektor budowlany odpowiedzialny jest za zużycie około 50 proc. wszystkich wydobywanych surowców i odpowiada za ponad 35 proc. całkowitej ilości odpadów wytwarzanych w Unii, i dla niego przewidywana jest nowa strategia. Otóż w celu promowania zasad obiegu zamkniętego w całym cyklu życia budynków Komisja przyjmie nową kompleksową strategię na rzecz zrównoważonego budownictwa, w której zaproponuje przegląd rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych, który może uwzględnić wymogi dotyczące zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w odniesieniu do niektórych wyrobów budowlanych.

Czytaj: Uboczne produkty spalania nie powinny być na uboczu

- Jest to ruch w bardzo dobrą stronę, tego rodzaju podejście proponowaliśmy w Polsce od 6 lat, nazywając to hasłem „pierwszeństwo dla wtórnych”. Rząd powinien określić wskaźnik antropogeniczności, czyli udział procentowy surowców z recyklingu. Na dzień dzisiejszy tego nie ma i to jest słabość systemu – ocenił dr inż. Tomasz Szczygielski, dyrektor Centrum Inżynierii Minerałów Antropogenicznych Politechniki Warszawskiej.

A co z odpadami?

Kluczowe znaczenie ma zapobieganie powstawaniu odpadów. Gdy jednak odpady zostaną wytworzone, muszą zostać przekształcone w wysokiej jakości zasoby. KE zapowiada, że będzie nadal modernizować unijne przepisy, a przeglądowi zostaną poddane przepisy dotyczące przemieszczania odpadów. Komisja zaproponuje zatem m.in. cele w zakresie redukcji odpadów w odniesieniu do bardziej złożonych strumieni, a także poprawi wdrażanie niedawno przyjętych wymogów dotyczących systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Tymczasem w Polsce ciągle nie wiemy, jaki system rozszerzonej odpowiedzialności producenta zostanie przyjęty.

- Z punktu widzenia Polski, bardzo ważne jest ograniczenie o 50 proc. odpadów resztkowych do 2030 roku⁽¹⁾. To stawia pod znakiem zapytania sensowność budowania kolejnych spalarni odpadów, które na tym właśnie strumieniu powinny bazować. Chyba, że będą spalać strumienie, które powinny być poddane recyklingowi, ale to też jest zakazane przez dyrektywy odpadowe – stwierdził Piotr Barczak.

Wygląda więc na to, że trzeba będzie za selektywną zbiórkę wziąć się na poważnie. - Skoro selektywna zbiórka w Polsce jest mało respektowana, to należy nacisnąć dobrze dobranymi narzędziami zachęt i karania. I tutaj mamy szeroki wybór i kombinacje takich narzędzi, jak: systemy kaucyjne, zbiórka od drzwi do drzwi, płać za tyle ile wyrzucasz, kary za złe segregowanie, harmonogramy odbioru różnych frakcji, kontrole itd. Te wszystkie narzędzia muszą być udostępnione samorządom w elastyczny sposób, ale z obligacją osiągnięcia poziomów selektywnej zbiórki. Przygotowywane teraz rozporządzenie ROP jest dobrym momentem na spięcie i uregulowanie tych kwestii – skonkludował ekspert⁽²⁾.

Prawo i dyplomacja ambasadorami GOZ?

Wyzwań jest więc wiele i choć cele określane są dla Unii Europejskiej, to podkreśla się potrzebę współpracy w globalnym wydaniu. Komisja zapowiedziała, że podejmie działania na szczeblu międzynarodowym w celu osiągnięcia globalnego porozumienia w sprawie tworzyw sztucznych i będzie promować przyjęcie podejścia cyrkularnego w tym obszarze. Zapowiedziano, że UE będzie nadal promować GOZ w swoich umowach o wolnym handlu, podczas dwustronnych, regionalnych i wielostronnych dialogów politycznych oraz w ramach międzynarodowych i wielostronnych umów środowiskowych, na przykład za pośrednictwem misji dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym do krajów partnerskich. Komisja zintensyfikuje współpracę z innymi regionami, takimi jak Afryka.

Trzymamy kciuki.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji