Raport UNEP: czy zrównoważone plany odbudowy mogą nadrobić niewystarczające zobowiązania stron?

© Seroma72

Pomimo obniżenia emisji gazów cieplarnianych na skutek pandemii wywołanej przez koronawirusa, świat w dalszym ciągu zmierza do wzrostu średniej temperatury o ponad 3 st. Celsjusza do końca wieku – czytamy w „Emissions Gap Report”, wydanym 9 grudnia br. przez Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP).

By zapobiec katastrofie, organizacja apeluje do przywódców wszystkich państw o przemyślane i zrównoważone plany odbudowy gospodarki, nadwyrężonej przez epidemię Covid-19. Tymczasem, zaledwie jedna czwarta krajów należących do G20 przeznaczyła choć część budżetów odbudowy na działania niskoemisyjne, a zdecydowana większość środków finansowych kierowana jest do sektorów energochłonnych, nie przyczyniając się ani trochę do obniżenia emisji.

Wzrost emisji w 2019 r.

Każdego roku w przededniu konferencji klimatycznej (COP), UNEP szacuje ewolucję klimatu, opierając się na realnych emisjach gazów cieplarnianych oraz zobowiązaniach poszczególnych państw do ich ograniczenia. W ten sposób powstaje „emissions gap”, czyli różnica między maksymalnymi poziomami emisji kompatybilnymi z celami Porozumienia Paryskiego a projekcją rzeczywistych emisji tych gazów, tworzoną z uwzględnieniem polityki klimatycznej każdego kraju.

UNEP stwierdza najpierw, iż w 2019 roku suma wszystkich emisji gazów cieplarnianych osiągnęła nowy rekord 59,1 gigaton ekwiwalentu dwutlenku węgla (GtCO₂e), czyli 2,6 proc. więcej niż rok wcześniej. Podczas gdy przyrost gospodarczy wyniósł w tym czasie „tylko” 1,4 proc., za wzrost emisji odpowiedzialnych jest wiele czynników. Emisje związane z działalnością ludzką (energia, transport, przemysł itp.) zwiększyły się o 1,1 proc. Emisje związane z użytkowaniem gruntów znacznie wzrosły przez wielkie pożary, które dotknęły cały świat: 13,3 proc. wzrostu emisji CO₂ i aż 84,6 proc. wzrostu emisji innych gazów cieplarnianych.

Jeśli przyjrzeć się największym emitentom, Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Japonia rejestrują spadek emisji o odpowiednio: 3,1; 1,7 i 1,6 proc. w 2019 r. Emisje wzrosły natomiast w Rosji (+0,8 proc.), Indiach (+1,3 proc.) i przede wszystkich w Chinach (+3,1 proc.). Tu warto przypomnieć, że Chiny odpowiedzialne są za jedną czwartą wszystkich światowych emisji, a emisje w przeliczeniu na mieszkańca są tam o 40 proc. wyższe niż średnia światowa. Stany Zjednoczone odpowiadają za 14 proc. światowych emisji, które w przeliczeniu na mieszkańca przekraczają trzykrotnie światową średnią. 8,6 proc. światowych emisji gazów cieplarnianych przypada na Unię Europejską, której mieszkańcy emitują o 25 proc. więcej niż średnia.

Pięciokrotnie zwiększyć ambicje

W wyniku pandemii, z którą zmaga się obecnie niemal cała kula ziemska, szacunki za rok 2020 są zupełnie inne. Ograniczenia w przemieszczaniu się, spadek produkcji przemysłowej i mniejsze zużycie energii doprowadzą prawdopodobnie do obniżenia emisji rzędu 7 proc. - Spadek ten przyczyni się do ograniczenia ocieplenia klimatu zaledwie o 0,01 st. C do 2050 r. – zaznacza jednak UNEP.

Zobowiązania wszystkich stron Porozumienia Paryskiego są niewystarczające, by ograniczyć ocieplenie klimatu poniżej 2 st. C. Obecny stan ambicji prowadzi nas w kierunku wzrostu temperatury o 3,2 st. C w 2100 r. w porównaniu z epoką przedprzemysłową. - Jeśli naprawdę chcemy ograniczyć wzrost temperatury o nie więcej niż 2 st. C, musimy zwiększyć nasze ambicje trzykrotnie. Jeśli celem jest ograniczenie do 1,5 st. C, nasze wysiłki muszą być pięć razy większe – wyjaśniają eksperci UNEP.

W tym kontekście program Narodów Zjednoczonych uważa, że pandemia powinna stać się szansą na szybkie wprowadzenie w życie strategii obniżania emisji, poprzez przemyślane plany odbudowy oraz zmianę zachowań ludzkich.

Zmiana modelu konsumpcji

Zielona odbudowa mogłaby pozwolić na obniżenie emisji o 25 proc. w porównaniu z polityką prowadzoną przed wybuchem pandemii Covid-19. W 2030 roku światowe emisje mogłyby zostać ograniczone do 44 GtCO₂e zamiast szacowanych 59 GtCO₂e. „Taki scenariusz dałby 66 proc. szans na utrzymanie wzrostu światowej temperatury poniżej 2 st. C”. UNEP rekomenduje tworzenie zielonej strategii odbudowy wokół trzech priorytetów: bezpośrednie wsparcie niskoemisyjnych technologii i infrastruktury, stopniowe odchodzenie od wspierania paliw kopalnych oraz zaniechanie planów budowy elektrowni węglowych, a także wsparcie dla rozwiązań opierających się na naturze, jak np. zadrzewianie.

Kolejnym etapem, według UNEP, jest polityka promująca zmianę modeli konsumpcji. Około dwie trzecie światowych emisji wynika z konsumpcji gospodarstw domowych. Rządy powinny wspierać swoich obywateli w przechodzeniu na zdekarbonizowane modele życia. Wśród zaleceń znajdziemy na przykład polepszanie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych, zastępowanie krótkodystansowych lotów połączeniami kolejowymi, rozwój infrastruktury rowerowej, carsharing czy zapobieganie marnotrawieniu żywności.

Jak sytuacja zmieniła się od ubiegłorocznego raportu "Emission gap"? O edycji z 2019 r. pisaliśmy tutaj.

Tekst: Philippe Collet, Actu-Environnement
Tłumaczenie: Marta Wojtkiewicz

Materiał został przygotowany we współpracy z francuską redakcją Actu-Environnement.com