W RCL nowela ustawy o odpadach. Jaki ROP proponuje prawodawca?

https://stock.adobe.com/pl/images/heap-of-plastic-bottles-cups-bags-collected-to-recycling-in-a-metal-bin-concept-of-plastic-pollution-and-too-many-plastic-waste-trash-with-used-plastic-packagings-over-grey-background/319739307
© Przemek Kłos

W Rządowym Centrum Legislacji (RCL) pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw⁽¹⁾. Jak wynika z zamieszczonych w RCL dokumentów nowe przepisy mają na celu całkowitą transpozycję przepisów dyrektyw wchodzących w skład tzw. pakietu odpadowego⁽²⁾.

Właśnie w ramach pakietu odpadowego w Polsce zostać miała zdefiniowana na nowo Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP), która w odniesieniu do m.in. do opakowań, opon i olejów smarowych, funkcjonuje w Polsce już od 2001 r.

Czym jest Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta? Ta i wiele innych definicji w naszym Słowniku ochrony środowiska.

Producencie, teraz będziesz odpowiedzialny

Szczegóły wdrożenia ROP miały ukazać się jeszcze przed wakacjami, jednak jak argumentował resort odpowiedzialny za zagadnienia związane z gospodarką odpadami, wybuch epidemii spowolnił prace nad systemem (przypominamy – termin transpozycji do polskiego prawodawstwa wymagań wynikających z pakietu odpadowego minął 5 lipca br.). Wkrótce Polska ma wywiązać się z nałożonych obowiązków – dzięki dodaniu do ww. ustawy nowego rozdziału 2a „Zapobieganie powstawaniu odpadów”. Określono tu działania w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, zwłaszcza na etapie projektowania wyrobu (ekoprojektowanie), a także w fazie jego produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji. W projekcie określono ponadto, w jaki sposób podmiot wprowadzający produkty na terytorium kraju powinien ponosić koszty gospodarowania odpadami, z uwzględnieniem zbiorowego wypełniania obowiązków wynikających z ROP. - Postępowanie to więc powinno dotyczyć zarówno procesów produkcyjnych, jak i, uwzględniając specyfikę działalności, procesów innych niż produkcyjne np. usługi. W nowym art. 19a w ust. 1 określono, że w celu zapobiegania powstawaniu odpadów mają zastosowanie co najmniej środki w nim wymienione, natomiast ust. 2 odsyła do przykładów środków służących zapobieganiu powstawaniu odpadów określonych w załączniku nr 5 do ustawy – czytamy. Załącznika w RCL jeszcze nie opublikowano.

Wśród środków zapobiegawczych ujętych we wspomnianym art. 19a wymienia się 13 różnorakich działań. Są to m.in. projektowanie zasobooszczędnych, trwałych oraz nadających się do naprawy i ponownego użycia produktów, zmniejszanie wytwarzania odpadów żywnościowych poprzez dokonywanie darowizn produktów spożywczych i do innych form redystrybucji żywności czy opracowywanie i wspieranie kampanii informacyjnych podnoszących poziom świadomości konsumentów na temat zapobiegania powstawaniu odpadów i zaśmiecania.

Jaki ROP zatem proponuje się w ustawie?

Zgodnie z projektem koszty gospodarowania odpadami, w tym koszty związane z niezbędną infrastrukturą i jej eksploatacją, są ponoszone przez pierwotnego wytwórcę odpadów lub przez obecnego lub poprzedniego posiadacza odpadów – wynika z art. 22 pkt. 1. Do kosztów tych zalicza się co najmniej koszty: selektywnej zbiórki odpadów powstałych z produktów, a następnie ich transportu i przetwarzania, informowania posiadaczy odpadów powstałych z produktów o środkach służących zapobieganiu powstawaniu odpadów, o zakładach zajmujących się ponownym użyciem i przygotowaniem do ponownego użycia, o systemach odbioru i zbierania odpadów oraz o zapobieganiu zaśmiecaniu. Napisano też o kosztach gromadzenia danych i sprawozdawczości dotyczących produktów wprowadzanych do obrotu oraz zbierania i przetwarzania odpadów powstałych z produktów. – Koszty powinny być zróżnicowane, w miarę możliwości, dla poszczególnych produktów lub grup podobnych produktów, zwłaszcza przy uwzględnieniu ich trwałości, ich przydatności do naprawy, ponownego użycia i recyklingu oraz obecności substancji niebezpiecznych – dodano w art. 22 pkt. 3.

O tym jaką formę mógłby przybrać system rozszerzonej odpowiedzialności producenta w Polsce redakcja Teraz Środowisko pisała wielokrotnie. Poniżej kilka artykułów na ten temat:
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta – wolny rynek, ale w przemyślanych ryzach prawnych.
Jaką rolę mógłby odegrać NFOŚiGW w nowym systemie ROP?
Myślenie, że nowy ROP da „furę nowego pieniądza” to pułapka. I tak zapłaci konsument.
Kto więcej skonsumuje, ten więcej zapłaci.

Programy zapobiegania powstawaniu odpadów. Zmiany w KPGO i WPGO

Jak czytamy w Ocenie Skutków Regulacji (OSR) wiele wymagań z zakresu zapobiegania powstawania odpadów „dotyczy warunków, jakie powinny być spełnione przez produkty/wyroby i podejmowane na etapie wytwórczym”, co jest poza kompetencjami resortu klimatu. - Stąd w działania w tym zakresie będą zaangażowane odpowiednie resorty i jednostki w których właściwościach będą leżały działania związane z określonymi produktami/wyrobami czy też usługami, w tym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), samorząd terytorialny (urzędy marszałkowskie, gminy), przedsiębiorcy (w tym małe i średnie przedsiębiorstwa – wyliczono w OSR.

Stąd też projekt przewiduje opracowanie programów zapobiegania powstawaniu odpadów, zarówno na poziomie krajowym, jak i wojewódzkim – poprzez przygotowanie Krajowego oraz Wojewódzkich Programów Zapobiegania Powstawaniu Odpadów (KPZPO oraz WPZPO). Mają one stanowić załączniki do Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (KPGO) oraz Wojewódzkich Planów Gospodarki Odpadami (WPGO). - W KPGO w znacznej mierze zostaną rozszerzone zagadnienia dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów żywności, wobec wymogu np. opracowania przez państwa członkowskie specjalnych programów zapobiegania powstawaniu odpadów żywności. W KPGO zostanie również uwzględnione zagadnienie gospodarowania surowcami krytycznymi – podano w OSR. W WPGO natomiast określone mają zostać działania przeznaczone do realizacji przez samorządy terytorialne.

- Kpgo oraz wpgo będą zawierały nowe elementy, takie jak: rozwiązania dotyczące odpadów zawierających znaczne ilości surowców krytycznych, środki na rzecz przeciwdziałania zaśmiecaniu środowiska lądowego i morskiego oraz uprzątania wszystkich rodzajów odpadów. Ponadto wojewódzkie plany gospodarki odpadami będą zawierały ocenę istniejących systemów zbierania odpadów, w tym materialnego i terytorialnego zakresu selektywnego zbierania oraz środków służących poprawie jego funkcjonowania, a także wszelkich odstępstw przyznanych zgodnie z przepisami UE – dodano.

Dodatkowe obowiązki administracyjne

Szerszy zakres planów gospodarki odpadami oraz działania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów wpłynie z kolei na zwiększenie obowiązków administracyjnych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało rozporządzenie, które określi zakres danych dot. stopnia realizacji celów udostępnianych przez poszczególne resorty. Dane gromadzone będą dla monitorowania postępów w zapobieganiu powstawaniu odpadów, na potrzeby raportów przedkładanych Komisji Europejskiej.

Zmiany w ustawie czystościowej

Projekt przewiduje ponadto kolejne zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ucpg). Kolejne, w stosunku do opublikowanego niedawno projektu nowelizacji ucpg (więcej na temat projektowanych zmian pisaliśmy tutaj). Nad tą częścią zmian redakcja pochyli się w odrębnym artykule.

Ustawa miałaby wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. - Projektowany termin vacatio legis jest wystarczający dla adresatów na dostosowanie się do wprowadzanych zmian. W przypadku niektórych przepisów wymagających dostosowania się do nowych wymagań przez podmioty gospodarujące odpadami wejście w życie nastąpi w terminach późniejszych – podsumowano w uzasadnieniu. Konsultacje projektu potrwają 30 dni.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.