© Udomner
- Zainteresowanie energetyką jądrową znajduje się obecnie na najwyższym poziomie od kryzysu naftowego w latach 70 ubiegłego wieku; wsparcie dla rozwoju atomu występuje obecnie w ponad 40 państwach – czytamy w raporcie „Ścieżka do nowej ery energetyki jądrowej” (ang. The Path to a New Era for Nuclear Energy)(1) opublikowanym w styczniu br. przez Międzynarodową Agencję Energii (ang. International Energy Agency – IEA). Agencja wieszczy rozkwit branży, która odpowie na rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną, coraz bardziej kluczową dla takich sektorów jak elektromobilność, centra danych czy sztuczna inteligencja. Czysta i stabilna energia z atomu ma przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, uzupełniając źródła odnawialne; jak przewiduje IEA, bieżący rok przyniesie historyczny rekord podaży prądu z elektrowni jądrowych. – Rządy i przemysł muszą jednak przezwyciężyć kilka istotnych przeszkód stojących na drodze do nowej ery energii jądrowej, począwszy od terminowej i mieszczącej się w zakładanych budżetach realizacji nowych projektów, ale również finansowania i łańcuchów dostaw – kreśląc perspektywy dalszego rozwoju, skomentował szef IEA, Fatih Birol.
70 GW w budowie
Jak przytacza raport, aktualnie na całym świecie trwa budowa 63 nowych reaktorów jądrowych, których łączna moc zainstalowana wyniesie ponad 70 GW; ma być to jeden z najwyższych wyników od początku lat 90 poprzedniego stulecia. Ostatnie pięć lat przyniosło również decyzje o przedłużeniu eksploatacji ponad 60 reaktorów, składających się na 15% wszystkich istniejących elektrowni jądrowych. Podczas konferencji klimatycznej COP28 w Dubaju w 2023 r. grupa państw zobowiązała się do potrojenia w perspektywie 2050 r. globalnych mocy w atomie, a roczne inwestycje (obejmujące zarówno budowę nowych elektrowni, jak i przedłużenie funkcjonowania istniejących) w latach 2020-2023 wzrosły o prawie 50%, przekraczając 60 mld dolarów. – Produkcja energii elektrycznej światowej floty niemal 420 reaktorów jest na drodze do osiągnięcia w 2025 r. nowych szczytów – piszą eksperci IEA. Energetyka jądrowa, choć wygaszana w niektórych państwach, powraca w Japonii, swoje moce podtrzymują Francuzi, a nowe instalacje powstają zarówno w Europie, jak i w Indiach, Korei Południowej czy Chinach.
Czytaj też: „Energia jądrowa niezbędna w drodze do zerowych emisji netto” -deklaracja 20 państw
Ponad trzykrotny wzrost w Chinach
Ostatnie wymienione państwo, razem z Rosją, okazuje się liderem atomowego renesansu. Na 52 reaktory budowane od 2017 r. 25 jest zaprojektowane przez Chińczyków, 23 natomiast przez Rosjan. W ocenie Agencji związana z tym koncentracja rynku technologii nuklearnych oraz produkcji uranu może stanowić ryzyko, które wymaga większego zróżnicowania łańcuchów dostaw. Do 2030 r. Chiny mają wyprzedzić zarówno USA, jak i UE pod względem mocy zainstalowanych w atomie. Choć większość istniejących dziś elektrowni znajduje się w państwach rozwiniętych, instalacje są relatywnie stare, a ich średni wiek przekracza 36 lat. Jak czytamy, „odmłodzenie tej floty nie jest łatwe”, a z opóźnieniami w realizacji projektów oraz przekraczaniem kosztów borykają się takie wyspecjalizowane kraje jak USA i Francja. Według przytoczonych danych, w latach 90 ubiegłego wieku energetyka jądrowa stanowiła 34% europejskiego miksu energetycznego, by obecnie zmniejszyć się do 23% z dalszą tendencją spadkową. We wszystkich rozwiniętych gospodarkach inwestycje w małe reaktory modułowe (ang. small modular reactors – SMR) oraz w nowe duże bloki przede wszystkim równoważą starzenie się dotychczasowej floty, w nikłym stopniu przyczyniając się do wzrostu mocy. – Z kolei w Chinach do połowy stulecia moce zainstalowane w atomie mają wzrosnąć ponad trzykrotnie, podwajając się w innych rozwijających się gospodarkach – stwierdzają eksperci.
Potencjał SMR
Mimo tych uwarunkowań, to właśnie konkurencyjne cenowo SMR-y mogą okazać się nowym wzmocnieniem i bodźcem do rozwoju energetyki jądrowej. Zainteresowanie tą technologią wykazuje sektor prywatny, który potrzebuje stabilnych dostaw czystej energii. Istniejące dziś plany budowy nowych 25 GW w małych reaktorach modułowych mogą zaspokoić zapotrzebowanie takich branż jak centra przetwarzania danych. – Przy dzisiejszym stanie regulacji, do 2050 r. całkowita moc SMR osiągnie 40 GW, potencjał jest jednak znacznie większy – głosi raport. O jakich liczbach zatem mowa? Według IEA, odpowiednie wsparcie regulacyjne, w tym uproszczenie przepisów, może zaowocować nawet 120 GW małych reaktorów, których liczba przekroczy 1000. W przeliczeniu na pieniądze, będzie to oznaczać wzrost poziomu inwestycji w SMR-y z obecnych niecałych 5 mld dolarów do 25 mld dolarów pod koniec obecnej dekady oraz 670 mld dolarów w 2050 roku.
Czytaj też: SMR szansą na dekarbonizację gospodarki. Konieczna jest współpraca międzynarodowa
Kolejne szacunki na temat możliwego obniżenia kosztów budowy SMR-ów prowadzą autorów raportu do wniosku o potencjale nawet 190 GW tej technologii w połowie stulecia oraz 900 mld dolarów nakładów. – Świt małych reaktorów modułowych wraz z nową falą budowanych na czas i zgodnie z budżetem reaktorów wielkoskalowych, może otworzyć przed Europą, Stanami Zjednoczonymi i Japonią możliwość odzyskania pozycji technologicznego lidera – czytamy w publikacji. Scenariusz dynamicznego rozwoju pokazuje wzrost atomowych mocy w państwach rozwiniętych o ponad 40% do 2050 r. Udział projektów z państw rozwiniętych miałby zwiększyć się z obecnych 10% do 40% w roku 2030. Ponad połowa inwestycji w SMR do 2050 r. opierałaby się na projektach z USA i Europy. – Bardziej konkurencyjny i zróżnicowany rynek oznacza liczne korzyści dla państw, które chciałyby przyśpieszyć wdrażanie technologii jądrowych – mówi IEA.
Dywersyfikacja dostaw i obniżanie ryzyka
Powodzenie bezpiecznego i przystępnego cenowo rozwoju energetyki jądrowej wymaga również większego zróżnicowania łańcucha dostaw uranu oraz usług jego wzbogacania. Produkcja niezbędnego w elektrowniach surowca koncentruje się w czterech państwach, które razem odpowiadają za ¾ globalnego rynku (dane z 2022 r.); mowa o Kazachstanie (43% udziału), Kanadzie (15% udziału), Namibii (11% udziału) oraz Australii (9% udziału). Z kolei za 40% rynku wzbogacania uranu odpowiada Rosja. Dywersyfikacja dostaw wymaga więc m.in. inwestycji w kwalifikacje pracowników. Scenariusz dynamicznego rozwoju pokazuje 120 mld dolarów wydatków rocznie na atom do 2030 r.; tradycyjne trudności w finansowaniu (tj. kapitałochłonność, długi czas realizacji czy znaczna odpowiedzialność za ryzyko) można przezwyciężać tylko dzięki udziałowi podmiotów państwowych, wspieranych jednak przez inwestycje prywatne.
Aby zapewnić finansowanie (zarówno publiczne, jak i prywatne) trzeba zmniejszyć ryzyko przekroczenia kosztów i terminów – przekonuje IEA. Seryjna produkcja reaktorów może zbudować nowe łańcuchy dostaw i zapewnić odpowiednie kadry, a cały proces zostanie uproszczony dzięki standaryzacji. Kluczem do obniżenia kosztów oraz przyciągnięcia prywatnego kapitału ma być przewidywalność. Agencja podpowiada stosowanie takich instrumentów jak długoterminowe umowy na zakup energii, kontrakty różnicowe, ale i m.in. zielone obligacje. Kolejny raz powraca kwestia SMR-ów, w przypadku których koszty poszczególnych projektów mogą spaść do poziomów porównywalnych z „dużą” energetyką odnawialną; morskimi farmami wiatrowymi czy energetyką wodną. Istotnym ułatwieniem, skracającym czas budowy, jest też sama modułowa konstrukcja. Próg rentowności SMR-ów ma pojawiać się nawet 10 lat wcześniej niż przy dużych reaktorach, a pomocną dłoń dla technologii może wyciągnąć potrzebująca jej branża centrów danych. – (…) energetyka jądrowa stanowi tylko jedną z wielu technologii potrzebnych do globalnego zapewnienia bezpieczniejszej i bardziej zrównoważonej energetycznej przyszłości. Może jednak zapewnić usługi i skale trudne do uzyskania przy innych technologiach zeroemisyjnych – stwierdza Międzynarodowa Agencja Energii, obok wszystkich wymienionych kwestii przypominając także o konieczności zabezpieczenia powstających odpadów.
Czytaj też: Ile kosztuje transformacja energetyczna? Systemy wsparcia dla OZE, rynek mocy i nie tylko
Szymon MajewskiDziennikarz
Przypisy
1/ Całość:https://iea.blob.core.windows.net/assets/21947d24-cbe3-4fbe-a5b7-5c94de5c60f2/ThePathtoaNewEraforNuclearEnergy.pdf
