© bbsferrari
Unijno-uzbecka umowa o strategicznym partnerstwie została podpisana przez ministra inwestycji, przemysłu i handlu Uzbekistanu Lazisa Kudratova oraz Valdisa Dombrovskisa - komisarza ds. handlu i wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej. Jak stwierdził Dombrovskis, porozumienie z „bogatym w zasoby” Uzbekistanem pomoże UE zabezpieczyć dostęp do niezbędnych surowców krytycznych. – To część naszej szerszej, globalnej współpracy w celu zabezpieczenia materiałów na przyszłość. Dla Uzbekistanu umowa stanowi z kolei impuls wzmacniający ekonomiczną dywersyfikację wraz ze zrównoważonym i odpornym rozwojem miejscowego przemysłu wydobywczego. Łącząc współpracę w obszarze regulacji z finansowaniem projektów i badań oraz budowaniem potencjału, przyjmujemy całościowe podejście, które zabezpieczy materiały dla zielonej i cyfrowej transformacji, przy zachowaniu i promocji naszych wartości oraz wysokich standardów – skomentował komisarz.
Czytaj też: Zielona dyplomacja priorytetem politycznym Unii. Konkluzje Rady UE
Integracja łańcuchów wartości
Strategiczne partnerstwo UE i Uzbekistanu ma objąć integrację zrównoważonych łańcuchów wartości surowców krytycznych (w tym powiązania inwestycyjne, tworzenie sieci kontaktów i wspólne projekty), a także podniesienie ich odporności poprzez dialog i przejrzystość podejmowanych działań. Partnerzy będą inwestować w infrastrukturę potrzebną do rozwoju łańcuchów wartości surowców krytycznych, w tym nad zapewnieniem czystej energii. Produkcja i wydobywanie surowców ma pozostać zrównoważone i odpowiedzialne, a współpraca obejmie także współdzielenie wiedzy i technologii związanych ze zrównoważonym wydobyciem, przetwarzaniem i recyklingiem surowców krytycznych. Umowa przewiduje też dwustronne zaangażowanie w szkolenia i rozwój umiejętności koniecznych w obszarze surowców krytycznych.
Partnerstwa na całym świecie
Zawarte porozumienie wpisuje się w przyjęty w 2020 r. unijny Plan działania w sprawie surowców krytycznych (ang. Action Plan for Critical Raw Materials), który zakłada m.in dywersyfikację dostaw oraz zwiększenie efektywności gospodarowania zasobami, w tym wzmocnienia gospodarki o obiegu zamkniętym. Jak w przedstawionym komunikacie informuje Komisja Europejska, Uzbekistan posiada drugie największe zasoby surowców krytycznych w Azji Środkowej, dysponując złożami takich dóbr jak miedź, złoto i molibden. Oficjalne cele kraju zakładają zwiększenie wykorzystania surowców krytycznych na miejscowe i eksportowe potrzeby. Partnerstwo pozostaje zgodne z europejską strategią zrównoważonej współpracy międzynarodowej Global Gateway, która z kolei odpowiada ONZ-owskim Celom zrównoważonego rozwoju oraz postanowieniom Porozumienia paryskiego. W ramach Global Gateway UE planuje przeprowadzić do 2027 r. inwestycje o wartości do 300 mld euro. Do tej pory UE zawarła partnerstwa strategiczne w obszarze surowców krytycznych z takimi stronami jak Kanada i Ukraina (w 2021 r.), Kazachstan (w 2022 r.), Namibia, Chile, Argentyna, Zambia, Demokratyczna Republika Konga i autonomicznym terytorium Grenlandii (w 2023 r.). Po podpisaniu umowy z Uzbekistanem partnerzy zaczną pracę nad mapą drogową, która zaplanuje wcielanie porozumienia w życie.
Wykorzystać szanse, znosić bariery
Poproszona przez nas o komentarz prezes Klastra Gospodarki Odpadami i Recyklingu prof. Joanna Kulczycka z Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN oraz AGH w Krakowie pozytywnie ocenia umowę zawartą z Uzbekistanem jako potrzebny krok w dalszej dywersyfikacji dostaw surowców krytycznych do Europy. – UE z powodzeniem współpracuje w tym zakresie z różnymi partnerami, także z państwami Ameryki Łacińskiej takimi jak Meksyk, Brazylia, Peru i Urugwaj. Kolejne zawierane porozumienia to szansa rozwojowa również dla Polski i naszego potencjału technologiczno-badawczego. Polskie uczelnie techniczne – Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Śląska czy Wrocławska – posiadają znakomicie wykształcone kadry, które mogą podejmować działania poszukiwawcze i eksploatacyjne – stwierdza ekspertka.
Czytaj też: 10% surowców ma pochodzić z UE. Parlament Europejski przyjął Critical Raw Materials Act
Prof. Kulczycka przypomina o kluczowym w kontekście surowców krytycznych zagadnieniu bezpieczeństwa dostaw oraz o roli jakie pełnią one w takich fundamentalnych dla zielonej transformacji technologiach jak panele fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, magazyny energii czy samochody elektryczne. – To także materiały potrzebne do rozwoju technologii cyfrowych, które wspierają systemy elektroenergetyczne oparte na źródłach odnawialnych – dodaje. Jak przypomina nasza rozmówczyni, poza importem i dywersyfikacją dostaw, UE stawia też na wzmocnienie miejscowego pozyskiwania surowców krytycznych oraz recyklingu. – Takie działania na polskim gruncie przewiduje też Polityka Surowcowa Państwa do 2050 roku. Stoimy oczywiście przed znacznymi wyzwaniami. W rozwoju przemysłu wydobywczego jest nim przede wszystkim kwestia akceptacji społecznej, w rozwoju recyklingu natomiast – bariery prawno-administracyjne, dotyczące zwłaszcza długich procesów uzyskiwania zezwoleń. Brakuje rozwiązań prawnych dla recyklingu surowców krytycznych i odpadów przemysłowych, z których można je pozyskiwać. Warto nadrobić zaległości w tym obszarze – podsumowuje prof. Kulczycka.
Szymon MajewskiDziennikarz
