Branża tworzyw podsumowuje rok. Wśród trendów inwestycje w recykling chemiczny

© Emilia

Jak podsumowuje Fundacja PlasticsEurope Polska, reprezentująca producentów tworzyw sztucznych w naszym kraju, średnia⁽¹⁾ stopa wzrostu w latach 2011-2022 wyniosła 8,7% (średnia dla przetwórstwa przemysłowego ogółem to 7,8%). Jak czytamy w nocie prasowej, „w 2022 roku sumaryczny bilans handlu zagranicznego branży tworzyw sztucznych w Polsce był ujemny i wyniósł 1 879 tys. ton. Jednocześnie jednak wynik ten jest lepszy od rezultatu z roku 2021 dzięki mniejszemu o ok. 0,5 mln ton importowi polimerów i systematycznie rosnącemu eksportowi wyrobów z tworzyw sztucznych”. Prognozuje się jednak dla tworzyw trudniejsze czasy, na co wskazywać ma porównanie cen bieżących o produkcji sprzedanej w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. Trend spadkowy z końcówki 2022 r. utrzymuje się w roku 2023 r., co jest powiązane z tzw. recesją konsumencką.

Dalsze kierunki branży tworzyw sztucznych

Jak przekonuje Fundacja, drogą do dalszego rozwoju branży tworzyw jest realizacja celów związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym oraz zeroemisyjnością. Pierwszy kierunek ma być realizowany m.in. poprzez recykling chemiczny. Jak wskazuje Anna Kozera-Szałkowska dyrektor zarządzająca Fundacji PlasticsEurope Polska, jest on niezbędny do zamykania obiegu tworzyw sztucznych. Dlaczego? - Nadaje się do strumieni odpadów, których nie da się przetworzyć metodami mechanicznymi i które dotąd trafiały do spalarni lub na wysypiska. Strumienie odpadów wskazane do recyklingu chemicznego to na przykład odpady o niejednorodnym składzie i zawierające różne rodzaje polimerów termoplastycznych, trudne do rozsortowania, odpady bardzo zanieczyszczone, pozostałości z sortowania, pozostałości po recyklingu mechanicznym, odpady tworzyw termoutwardzalnych, odpady wyrobów zawierających tworzywa sztuczne, które były wielokrotnie poddane recyklingowi mechanicznemu i których jakość uległa istotnemu pogorszeniu czy w końcu odpady zawierające objęte restrykcjami substancje, które należy wydzielić z recyklatu – wylicza Kozera.

Czytaj też: Tworzywa sztuczne a GOZ. Przykładów dobrych praktyk w biznesie jest wiele, ale potrzeba intensyfikacji działań

Co się dzieje na rynku recyklingu chemicznego? - Producenci tworzyw sztucznych w Europie są w trakcie realizacji inwestycji w technologie recyklingu chemicznego o wartości blisko 8 mld euro do 2030 roku. Z analiz Plastics Europe wynika, że pozwoliłoby to wprowadzić na europejski rynek dodatkowych ponad 3,4 mln ton tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu – mówi Kozera-Szałkowska. Inwestycje w tym obszarze wpisał w swoją strategię także polski koncern ORLEN. Jak wynika z raportu kwartalnego, z początkiem stycznia 2023 r. ORLEN nabył 100% udziałów w czeskiej spółce REMAQ, skupiającej swoją działalność m.in. na recyklingu chemicznym. Jak czytamy, grupa „będzie mogła efektywnie pozyskiwać i przetwarzać odpadowe tworzywa sztuczne i bioodpady oraz produkować z nich nowe produkty petrochemiczne i biopaliwa”. Dalej w dokumencie następuje wzmianka o odpadach naturalnych, powiązaniu wszystkich metod recyklingu odpadów oraz dystrybutorach odpadów⁽²⁾.

Nie wylać dziecka z kąpielą

Do recyklingu chemicznego odniesiono się bezpośrednio w najnowszym raporcie Programu Środowiskowego ONZ (UNEP) dotyczącym redukcji zanieczyszczenia plastikiem⁽³⁾. Wskazuje się w nim priorytet w ścieżce P2P (ang. plastic-to-plastic), czyli – w uproszczeniu - przetwarzaniu tworzyw sztucznych na powrót w tworzywa sztuczne. W odniesieniu do planów wytwarzania paliwa z plastiku, UNEP jest jednoznaczny. - Chemiczna konwersja plastiku na paliwo ma podobne konsewkwencje jak spalanie (…) jest stanowczo odradzana – czytamy w raporcie. Równocześnie UNEP odwołuje się do bardziej szczegółowej publikacji „Topic Sheet Chemical Recycling”, gdzie opisuje definicje oraz wady i zalety recyklingu chemicznego (patrz przypis)

Zawrócić granulat do obiegu

Cyrkularność to także ograniczenie strat surowca w całym łańcuchu. Na muszce, także legislacyjnej, jest tu mikroplastik, do którego od niedawna wlicza się również będący surowcem produkcyjnym granulat. - Wycieki granulatu do ekosystemów są niedopuszczalne, ale pomimo prowadzenia standardowych kontroli środowiskowych, bezpieczeństwa i zarządzania jakością mogą się niestety zdarzyć na każdym etapie zarządzania granulatem – mówi Kozera-Szałkowska. By przeciwdziałać tym wyciekom, powołano inicjatywę Operation Clean Sweep® (OCS), która ma pomóc w walce z wyciekami granulatu do środowiska. Mogą do niej przystąpić producenci tworzyw, „kompounderzy”, producenci mieszanek, firmy logistyczne, przetwórcy i recyklerzy. Udział umożliwia dostęp do zestawu rekomendacji oraz różnych narzędzi. Co to konkretnie oznacza? - Na przykład manuale i listy kontrolne dla poszczególnych procesów związanych z zarządzaniem granulatem, informacje o aktualnych regulacjach czy programy szkoleniowe dla pracowników. W tym roku uruchomiony został także zharmonizowany europejski system certyfikacji w ramach OCS. Umożliwia on wszystkim sygnatariuszom ocenę i ilościowe określenie stopnia realizacji zobowiązania OCS oraz wyznacza jednolite minimalne wymagania, których spełnienie będzie regularnie kontrolowane przez akredytowane jednostki certyfikacyjne – mówi Kozera-Szałkowska. Pomiary i certyfikacja mogą mieć niemałe znaczenie wobec ostatnich zmian w unijnych przepisach prawnych. Granulat z tworzyw sztucznych został włączony w definicję mikroplastiku nowelizacją rozporządzenia REACH (więcej w artykule pt. Mikroplastik zakazany, ale z licznymi wyjątkami. Propozycja nowych przepisów).

Jaka jest skala zanieczyszczenia granulatem? - Pojawiają się różne szacunki, takie jak np. analiza „Special report on pellet losses” opracowana przez Conversio dla BKV. Na pewno dużym ryzykiem wycieku obarczone są etapy dystrybucji i transportu. Jednak cały czas mówimy o ilościach rzędu 0,001 % w odniesieniu do wielkości całej rocznej produkcji granulatu – wskazuje Kozera-Szałkowska, dodając że należy podchodzić do danych ostrożnie ze względu na brak standaryzacji w tym obszarze. Przypomniała też, że w ramach nowelizacji rozporządzenia REACH nałożono obowiązki ilościowego raportowania w zakresie wycieku granulatu do środowiska m.in. na producentów i przetwórców tworzyw sztucznych.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog