Unijne wsparcie napędza rozwój samorządów. O jakich kwotach mowa?

© RomanR

Od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do 2020 r., łączna wysokość wsparcia finansowego z UE, jaką otrzymały Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST), wyniosła 226,3 mld zł. W okresie tym łączne wydatki majątkowe samorządów osiągnęły wartość 611,6 mld zł, oznacza to, że 37 proc. poniesionych wydatków pokryto środkami finansowymi pochodzącymi z unijnych instrumentów wsparcia. - W tym samym czasie dotacje inwestycyjne ze źródeł krajowych wyniosły tylko ok. 57 mld zł – podaje Związek Miast Polskich (ZMP) w opracowaniu pt. Wpływ środków UE na inwestycje lokalne i regionalne w Polsce⁽¹⁾.

Z unijnych funduszy w największym stopniu korzystały samorządy województw, dla których unijne wsparcie stanowiło aż 62,1 proc. wydatków inwestycyjnych. W dalszej kolejności wymienia się miasta na prawach powiatu (43,9 proc.), gminy wiejskie (40,7 proc.), gminy miejsko-wiejskie (36,0 proc.), gminy miejskie (32,2 proc.) oraz powiaty (19,0 proc.). - Polskie samorządy realizują aktywną politykę rozwoju, z wykorzystaniem środków własnych z nadwyżki operacyjnej, dotacji z funduszy UE, dotacji krajowych oraz środków zwrotnych. Wykazują przy tym sprawne i odpowiedzialne zarządzanie długiem, spłacając regularnie swoje zobowiązania – dodaje ZMP. Zadłużenie JST na koniec 2020 r. osiągnęło blisko 90 mld zł, przy czym w 2004 r. oscylowało ono wokół 19 mld zł. Samorządy zaciągnęły zobowiązania (tj. kredyty, pożyczki, obligacje) w łącznej wysokości 206,8 mld zł, spłaciły natomiast kredyty i pożyczki w łącznej kwocie 134,1 mld zł. Koszty obsługi długu wyniosły w tym okresie 31 mld zł.

Wpływ środków UE na inwestycje lokalne i regionalne w Polsce

- Trzeba podkreślić, że wsparcie z funduszy europejskich, generujące prawie dwukrotnie większe wydatki inwestycyjne (wkład własny, koszty niekwalifikowane), ma niebagatelne znaczenie jakościowe. Wynika ono ze stawianych przez Unię Europejską wymagań, wynikających z przyjętych przez społeczność europejską priorytetów, dotyczących ochrony środowiska i klimatu, rozwoju sieci transportowych, dostępności mieszkańców do wysokiej jakości usług publicznych itp. Sprzyja to szybszemu nadrabianiu zapóźnień cywilizacyjnych okresu PRL-u, ułatwiając polskim regionom spełnienie kryteriów konwergencji⁽²⁾. Obecnie już trzy polskie województwa przeszły z grupy regionów słabo rozwiniętych do kategorii regionów przejściowych – czytamy w opracowaniu ZMP.

Czyta też: Mamy to: Budżet UE na lata 2021-2027 ostatecznie przyjęty

Jakie działania samorządów wspierane są unijnymi finansami? Przeważającą większość stanowią inwestycje związane z infrastrukturą transportową – to przede wszystkim budowa nowych i modernizacja istniejących węzłów komunikacyjnych, poprawa jakości transportu w mieście, w tym np. budowa II linii warszawskiego metra, kupno niskoemisyjnych autobusów czy wdrażanie Inteligentnych Systemów Transportowych. Nie bez znaczenia są także inwestycje w gospodarką komunalną – głównie realizacja projektów w sektorze gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami.

Potrzeby inwestycyjne samorządów

Tymczasem jak wynika z raportu⁽³⁾ z 2019 r., łączne potrzeby inwestycyjne JST w zakresie samej tylko gospodarki wodno-ściekowej wynoszą ponad 93 mld zł. Z kwoty tej na budowę nowych sieci wodociągowych przypada prawie 16 mld zł (17,04 proc. całości potrzeb), na budowę nowych sieci kanalizacyjnych – blisko 64 mld zł (68,46 proc. całości potrzeb), na modernizację i odtworzenie sieci wodociągowej – ponad 7 mld zł (7,72 proc. całości potrzeb), na modernizację i odtworzenie sieci kanalizacyjnej – przeszło 6 mld zł (6,78 proc. całości potrzeb). Więcej na ten temat w artykule.

Fundusz Odbudowy

Jak podkreślają samorządowcy, dotychczasowe wsparcie inwestycji z europejskich funduszy przyniosło wiele rozwiązań korzystnych dla samorządowych wspólnot mieszkańców.

Rolę tę podkreślano zwłaszcza podczas prac nad projektem Krajowego Planu Odbudowy (KPO), który jest podstawą do skorzystania z Funduszu Odbudowy, w którym przewidziano łącznie 750 mld euro. Z puli tej Polska będzie miała do dyspozycji około 58 mld euro - to blisko 250 mld zł do wykorzystania w przeciągu kilku najbliższych lat (zaplanowane inwestycje powinny być bowiem zrealizowane do 2026 r.). Projekty realizowane w ramach KPO mają przede wszystkim być zgodne z unijnym celem redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r. oraz przyczyniać się do osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej przed połową wieku.

W ostatnich dniach Sejm przegłosował ustawę ratyfikującą zwiększenie zasobów własnych Unii Europejskiej, będącą warunkiem koniecznym do utworzenia Europejskiego Funduszu Odbudowy. Więcej na ten temat tu.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.