Jak ukrócić lanie wody

© Stefano Garau

Opublikowane przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) opracowanie „Pricing and non-pricing measures for managing water demand in Europe⁽¹⁾” traktuje o cenowych i pozacenowych mechanizmach służących zarządzaniu popytem na wodę w gospodarstwach domowych w Europie. Badanie oparto na danych dotyczących zużycia wody w gospodarstwach domowych oraz wdrażanych w wybranych państwach mechanizmach mających na celu zmniejszenie zużycia i jednocześnie zwiększenie efektywności wykorzystania wody. Za przykład posłużyło osiem europejskich państw – Niemcy, Dania, Hiszpania, Francja, Włochy, Rumunia, Szwecja i Cypr – charakteryzujących się zróżnicowanymi warunkami hydrologicznymi, które skutkują różnymi wyzwaniami i potrzebami, a także stosujących w zarządzaniu zasobami wodnymi odmienne kombinacje narzędzi cenowych i pozacenowych.

Twórcy raportu przyznają, że bezpośrednie przełożenie danych o stosowanych mechanizmach na zmiany zużycia wody przez gospodarstwa domowe jest trudne ze względu na złożoność całego procesu. Przykładowo, zebrane dane pokazują, że reakcja gospodarstwa domowego na cenowe mechanizmy może być tym słabsza, im wyższe są dochody. Dodatkowym problemem, którego rozwiązanie niesie ze sobą ogromne koszty, może być przewymiarowanie sieci wodociągowej, które odbija się na cenie wody, czyli aktualny problem polskich wodociągów.

Mechanizmy cenowe działają tylko na świadomych konsumentów

Mechanizmy cenowe polegają na takim ustalaniu cen, które wywołuje określone zachowania u konsumentów. W kontekście zarządzania wodą będzie to skłonienie mieszkańców do oszczędzania wody, a co za tym idzie – zmniejszenie popytu na wodę. Należy jednak podkreślić – jak twierdzą twórcy raportu – że mechanizmy cenowe będą skuteczne jedynie po spełnieniu dwóch warunków – po pierwsze łańcuch dostaw wody funkcjonuje na zasadach runku (opłata pokrywa koszt dostawy wody), a po drugie konsumenci posiadają pełną wiedzę o dostarczanej usłudze. Z opracowania wynika jednak, że w wielu krajach jest to dalekie od rzeczywistości, a konsumenci w gruncie rzeczy nie wiedzą za co dokładnie płacą lub jaka jest cena jednostki wody.

Bazując na raporcie EEA można z powodzeniem stwierdzić, że przed wprowadzeniem wszelkich podwyżek konsumenci powinni zostać poinformowani nie tylko o wysokości nowej opłaty, ale także o powodach podwyżki. Takie przeprowadzenie zmian może zaowocować pozytywnie – mieszkańcy, już swiadomi np. problemu niedoborów wody w kraju, zaczną w racjonalny i przemyślany sposób wykorzystywać wodę.

Zredukowanie konsumpcji wody z 150 do 80 l/os./dzień

Oprócz mechanizmów cenowych państwa mogą także korzystać z całej gamy narzędzi pozacenowych, do których należą m.in. redukcja wycieków, urządzenia oszczędzające wodę, modernizacja infrastruktury, nowoczesne systemy zarządzania czy kampanie społeczne. Z przeprowadzonych oszacowań wynika, że takie zabiegi mają potencjał zredukowania konsumpcji wody z 150 litrów na osobę na dzień do 80 litrów na osobę na dzień. Co więcej, zużycie wody w gospodarstwie domowym może zostać zmniejszone nawet o 40 proc. w skali roku tylko dzięki korzystaniu z urządzeń zaprojektowanych pod kątem jej oszczędzania. Twórcy raportu dostrzegają także znaczącą rolę kampanii społecznych, których dodatkową zaletą jest niski koszt w porównaniu do inwestycji w infrastrukturę. Jednym z bardziej radykalnych pozacenowych mechanizmów omówionych w raporcie jest ograniczenie dostaw wody. Chociaż to rozwiązanie jest skuteczne doraźnie, to nie zaobserwowano jego pozytywnych efektów w dłuższej perspektywie.

Poruszoną w raporcie kwestią, która może zaskoczyć, jest zagrożona dostępność wody w krajach, które nie borykają się z problemem stresu wodnego. Autorzy zaznaczają, że tak się dzieje, jeśli woda zostanie zanieczyszczona, np. przedostanie się szkodliwych substancji z nawozów do wód gruntowych.

Umiejętne łączenie metod daje efekty

Podsumowując, przy pewnej dozie uogólnienia można wysnuć następujące wnioski – zmniejszeniu zużycia wody sprzyja podniesienie cen oraz większa świadomość społeczeństwa, natomiast zwiększeniu zużycia wody sprzyja wzrost dochodów gospodarstwa domowego oraz niewiedza obywateli w zakresie gospodarki wodnej i dostępnych zasobów wody. Rekomendowanym w opracowaniu rozwiązaniem jest połączenie kilku metod z uwzględnieniem specyfiki państwa pod względem sytuacji hydrologicznej, realiów rynku wody, zamożności społeczeństwa oraz wiedzy konsumentów.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf