Będzie pierwszy poważny przegląd prawodawstwa ws. substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego

© Thomas R.

Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego (potocznie: zaburzacze hormonalne lub zaburzacze endokrynne, ang. endocrine disruptor - ED) to substancje chemiczne, które zmieniają funkcjonowanie układu hormonalnego i mają negatywny wpływ na zdrowie ludzi oraz zwierząt. Należą do nich m.in. bisfenol A oraz ftalany. Od lat 90. ubiegłego wieku wzrastają obawy dotyczące tych substancji. W następstwie przyjęcia przez Parlament Europejski w 1998 r. w tej sprawie rezolucji, Komisja Europejska przyjęła rok później wspólnotową strategię w tym zakresie⁽¹⁾. Tymczasem prawie dwadzieścia lat później nadal nie udało się przyjąć choćby wspólnych dla różnych rynków kryteriów uznania poszczególnych substancji za zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Przypisanie konkretnych substancji do tej kategorii zależy więc od tego, w jakim kontekście rozpatrujemy dany przypadek. Przykładowo, ta sama substancja może być uznana za zaburzającą funkcjonowanie układu hormonalnego w reżimie produktów biobójczych, ale nie będzie taką, jeżeli spojrzymy na nią przez pryzmat rozporządzenia REACH. Przyjęty przed kilkoma dniami komunikat Komisji Europejskiej⁽²⁾ zapowiada ujednolicenie kryteriów w tym zakresie.

Jedna substancja, wiele interpretacji

Pojedyncze przykłady substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego znajdziemy dziś w unijnych aktach prawnych m.in. z obszaru substancji chemicznych w ogóle (rozporządzenie REACH), pestycydów, substancji biobójczych, wyrobów medycznych, wody, a nawet ochrony pracownika w miejscu pracy. Przepisy te określają przede wszystkim zasady wprowadzenia poszczególnych substancji na rynek oraz postępowania w przypadku ich nieprawidłowego stosowania. Najczęściej stosowanym punktem odniesienia dla określania substancji jako zaburzającej funkcjonowanie układu hormonalnego jest sformułowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) definicja takiej substancji jako „substancji lub mieszaniny zewnętrznej, która zmienia funkcje układu hormonalnego i wywołuje tym samym niekorzystne skutki zdrowotne w nienaruszonym organizmie, u jego potomstwa lub w jego (sub)populacjach”. Do tej właśnie definicji będą w dużej mierze odwoływały się planowane na przyszłość przez Komisję przepisy.

Komisja mówi: „sprawdzam”

W przyjętym przed kiloma dniami komunikacie przedstawiono, jak Komisja zamierza zapewnić, aby podejście UE pozostało najnowocześniejszym i najlepiej dostosowanym do zakładanych celów na świecie. Strategiczne podejście UE do omawianych substancji ma w jeszcze większym stopniu niż dotychczas opierać się na solidnych podstawach naukowych i stosowaniu zasady ostrożności. Ma ono ponadto na celu: minimalizowanie ogólnego narażenia na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, ze szczególnym uwzględnieniem ważnych okresów życia, takich jak ciąża i okres dojrzewania. Komisja planuje ponadto corocznie organizować fora dyskusyjne na temat substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego i zwiększyć wsparcie przeznaczone na prace zespołów naukowych w tym zakresie (szczególnie w ramach nowego programu wsparcia Horizon Europe). Po raz pierwszy Komisja zainicjuje też kompleksowy przegląd prawodawstwa, którego celem jest wypracowanie wspólnych dla wszystkich rodzajów rynków kryteriów. - Dzięki kompleksowym przepisom dotyczącym chemikaliów i kosmetyków udało nam się znacznie ograniczyć narażenie mieszkańców UE na działanie substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego i innych szkodliwych substancji. Dziś czynimy kolejny krok w kierunku minimalizowania zagrożeń stwarzanych przez te substancje i zapewnienia ochrony ludzi – mówi polska komisarz ds. rynku wewnętrznego i przemysłu Elżbieta Bieńkowska.

Kamil Szydłowski
Dziennikarz, prawnik