© AnderArrieta
Unijny rynek produktów ekologicznych wzrósł w latach 2012-2016 o prawie 48 proc., a konsumenci wydali na ten rodzaj żywności w 2016 r. ponad 30 mld euro. Każdego roku pod uprawy ekologiczne przeznacza się o około 400 tys. ha powierzchni więcej. Łącznie w 2016 roku przeznaczono pod te uprawy w Unii prawie 12 mln ha, co stanowi 6,7 proc. powierzchni gruntów rolnych. Największy odsetek upraw ekologicznych mają: Austria (21,3 proc.), Estonia i Szwecja (odpowiednio 18 i 18,3 proc.), a także sąsiadujące z Polską Czechy (14 proc.) i Łotwa (13,4 proc.). W Polsce uprawy ekologiczne stanowiły w 2016 r. jedynie 3,7 proc. wszystkich upraw. (patrz: infografika)
O ile zrównoważony charakter rolnictwa ekologicznego jest ogólnie uznawany, to wpływ na zdrowie produktów bio jest wciąż szeroko dyskutowany. Między innymi uwagę przyciągają kwestie użycia pestycydów (nawet ekologicznych) i ewentualna obecność ich pozostałości w eko uprawach. Tymczasem rosnąca walka o kupujących i działalność sklepów dyskontowych sprawiają, że analitycy obawiają się wojny cenowej, która może poważnie wpływać na rolników i producentów żywności. Ekspansja rolnictwa ekologicznego doprowadziła również do sytuacji, gdzie niektóre duże gospodarstwa ekologiczne coraz częściej funkcjonują jako zmodyfikowane modele gospodarstw konwencjonalnych.
Odpowiedzialne zużycie zasobów, dobrostan zwierząt
Zasady dotyczące żywności ekologicznej w Unii Europejskiej (UE) zostały określone w rozporządzeniu nr 834/2007 i rozporządzeniu nr 889/2008 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania. Ta metoda produkcji dąży do poszanowania systemów i cykli przyrody; zachowania wysokiego poziomu różnorodności biologicznej; odpowiedzialnego zużycia energii i zasobów naturalnych. Rygorystyczne są tu też standardy dotyczące dobrostanu zwierząt.
Dodatkowo, ekologiczna produkcja roślinna jest uzyskiwana tylko z nasion ekologicznych i w oparciu o zrównoważone techniki uprawy. Nawozy i pestycydy można stosować tylko wtedy, gdy zostały one dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej. Żywność może być oznaczona jako ekologiczna, jeżeli co najmniej 95 proc. składników rolnych w niej zawartych jest eko.
Praktyki rolnictwa ekologicznego w UE obejmują m. in. płodozmian roślin w celu efektywnego wykorzystania zasobów, zakaz stosowania chemicznych pestycydów i syntetycznych nawozów, bardzo rygorystyczne ograniczenia odnośnie stosowania antybiotyków czy też zakaz wykorzystywania organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO).
Większa kontrola; te same zasady dla producentów spoza UE
Publiczne konsultacje w sprawie rolnictwa ekologicznego przeprowadzone przez Komisję Europejską w 2013 r. uwydatniły obawy opinii publicznej dotyczące kwestii środowiskowych i jakościowych tego rodzaju produkcji żywności. Wykazały też wyraźną konieczność wzmocnienia i ujednolicenia zasad rolnictwa ekologicznego (opowiedziało się za takim rozwiązaniem 86 proc. badanych) oraz ulepszenia systemu kontroli (58 proc. wskazań).
Jak czytamy na stronie Parlamentu Europejskiego, aby uwzględnić istotne zmiany, jakie miały miejsce w sektorze w ciągu ostatnich dwóch dekad, konieczna jest nowelizacja rozporządzenia w sprawie produkcji ekologicznej i etykietowania produktów ekologicznych. Najważniejsze zaproponowane przez posłów zmiany dotyczą:
- bardziej rygorystycznych kontroli: wszyscy operatorzy w łańcuchu dostaw żywności są kontrolowani na miejscu, co najmniej raz w roku (producenci, u których kontrole te nie wykazały żadnych nieprawidłowości przez trzy kolejne lata, będą mogli być kontrolowani raz na dwa lata),
- bardziej uczciwej konkurencji: producenci w krajach trzecich, którzy chcą sprzedawać swoje produkty w UE, muszą przestrzegać tych samych zasad, co producenci UE (wcześniej musieli spełniać tylko podobne standardy),
- zanieczyszczenia pestycydami: rolnicy będą musieli podjąć środki ostrożności, aby uniknąć "przypadkowego" skażenia niedozwolonymi pestycydami lub nawozami; produkt traci swój status organiczny, jeśli zanieczyszczenie jest wynikiem oszustwa lub zaniedbania,
- lepszego zaopatrzenia w ekologiczne nasiona i zwierzęta: w każdym państwie członkowskim zostanie utworzona komputerowa baza danych na temat dostępności ekologicznych nasion i zwierząt,
- gospodarstw mieszanych: rolnicy będą mogli wytwarzać produkty zarówno metodami tradycyjnymi, jak i ekologicznymi, ale muszą wyraźnie rozdzielić te dwie działalności,
- procedur certyfikacji: dla drobnych rolników będą łatwiejsze,
- rozszerzenia zakresu przepisów, tak aby obejmowały nowe produkty, takie jak sól, korek czy olejki eteryczne.
Posłowie będą debatować nad nowymi przepisami we wtorek 17 kwietnia br. Głosowanie odbędzie się dzień później. Po formalnym przyjęciu przez Parlament i państwa członkowskie, nowe rozporządzenie wejdzie w życie 1 stycznia 2021 r.
Ewa SzekalskaDziennikarz
