Nowy rok, stare wyzwania. Realizacja KPOŚK nie będzie możliwa bez środków na inwestycje

mgr inż. Paulina Kopeć
Główny specjalista ds. technicznych w Izbie Gospodarczej „Wodociągi Polskie” © IGWP

Teraz Środowisko: Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) to dla branży wodno-ściekowej zarówno wyzwania związane z jego realizacją, jak i sprawozdawczością. Z jakimi konsekwencjami wiąże się nieterminowe wypełnienie przez gminy obowiązku złożenia sprawozdań z realizacji KPOŚK za ubiegły rok?

Paulina Kopeć: Niedługo mija termin przedstawienia przez aglomeracje stanu realizacji KPOŚK za 2022 rok. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie poinformowało, że wypełnioną ankietę sprawozdawczą należy przekazać do właściwego terytorialnie zarządu gospodarki wodnej do 28 lutego 2023 roku⁽¹⁾. Obowiązek przekazania sprawozdania we wskazanym terminie wynika z art. 89 ust. 1 ustawy – Prawo wodne, a w przypadku jego zaniechania art. 89 ust. 1a oraz art. 90 ust. 2 zobowiązują Wody Polskie do wystąpienia o jego przekazanie lub uzupełnienie, zaś artykuły 472a ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 472a ust. 3 nakładają w drodze decyzji kary pieniężne za brak przekazania ww. sprawozdania Wodom Polskim, w wysokości do 10 000 zł – tak podają Wody Polskie.

TŚ: Czy sam proces składania sprawozdań przysparza trudności?

PK: Do tego momentu Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” nie otrzymała konkretnych zapytań czy też próśb o pomoc w sprawie uzupełniania samej ankiety. Formularz jest jasny i dobrze opisany.

Docierają do nas jednak ogólne uwagi i wątpliwości dotyczące wprowadzonej przez Wody Polskie kary pieniężnej za brak przekazania sprawozdania. W ubiegłych latach przedsiębiorstwa miały możliwość chwilowego opóźnienia, natomiast w tym roku takie opóźnienie jest obarczone znaczną karą finansową. Spowodowane to jest obecną sytuacją niedopełniania unijnej dyrektywy ściekowej. Mając świadomość powagi sytuacji, Ministerstwo Infrastruktury, a także Wody Polskie apelowały do samorządów i przedsiębiorstw o podjęcie wszelkich działań służących terminowemu dostarczeniu sprawozdań.

TŚ: Jakie widzi Pani zagrożenia w realizacji KPOŚK?

PK: Najistotniejszym zagrożeniem w realizacji KPOŚK są niewątpliwie zatwierdzane (lub też nie) wnioski taryfowe. Te dwa dokumenty bezpośrednio oddziałują na siebie. Polska ma ogromne opóźnienia we wdrażaniu unijnej dyrektywy dotyczącej ścieków komunalnych. Wiszące nad Polską kary finansowe za niedopełnienie wymagań unijnych doprowadziły do intensywnych prac KPOŚK, w celu umożliwienia skorzystania przedsiębiorstwom ze środków UE przewidywanych na inwestycje kanalizacyjne. Istotną rolę odgrywa tu proces taryfowy. Organy regulujące konsekwentne kwestionują wysokość kosztów amortyzacji naliczanych od inwestycji zrealizowanych, jak i tych planowanych. Połączenie KPOŚK z obecną sytuacją taryfową w krótkim czasie może doprowadzić do zapaści inwestycyjnych sektora wodociągowo-kanalizacyjnego, co za tym idzie spełnienia się najgorszego scenariusza, czyli nałożenia przez Komisję Europejską kar za brak wdrożenia dyrektywy ściekowej.

Ponadto wielkim problemem są nadal podziały aglomeracji. Do końca 2020 roku zgodnie z przepisami Prawa wodnego, miały zostać podjęte przez rady gmin nowe uchwały aglomeracyjne. W tym aspekcie za brak działań ze strony gminy miały cierpieć przedsiębiorstwa wod.-kan., ponieważ brak wyznaczenia aglomeracji stanowić miał problem w zatwierdzaniu taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. W związku z powyższym wydawać mogłoby się, że w ocenie właściwych ministerstw i Wód Polskich kwestia inwestycji kanalizacyjnych jest priorytetowa i tak też będzie traktowana w procesie weryfikacji taryf, przez co bezpośrednio odniesie się do KPOŚK. Rzeczywistość, a co za tym idzie seryjne odmowy zatwierdzania taryf, znalazły swoje odzwierciedlenie w sprawozdaniach KPOŚK. W tym kontekście również brak środków z amortyzacji to przede wszystkim problem z nowymi inwestycjami, będącymi realizacją KPOŚK, ale również regulowaniem należności związanych z finansowaniem inwestycji wykonanych.

Nie sposób nie podkreślić, że problem z wypełnieniem KPOŚK spowodowany jest także brakiem środków z funduszy europejskich. Program Feniks nie został uruchomiony zgodnie z planem, co miało bezpośredni wpływ na wstrzymanie inwestycji w sektorze wodociągowo-kanalizacyjnym w dużych przedsiębiorstwach. Ze względu na to, że program Feniks koncentruje się na dużych podmiotach, te małe nadal zostają bez wsparcia. Niepokój wzrasta także ze względu na to, że niedługo pojawi się nowa dyrektywa ściekowa, a przedsiębiorstwa nadal mają ogromne potrzeby związane z dotychczas wdrażaną.

TŚ: Jakie wyzwania czekają branżę w 2023 roku?

PK: Największe wyzwania z 2022 roku przeniosły się na Nowy Rok. Wszelkie działania sektora wod.-kan. to ciąg przyczynowo skutkowy, czego dowodzi chociażby powyższe. Plan, aby nie wliczać amortyzacji do kosztów taryfowych, może w rezultacie aktualny stan wdrożenia jedynie pogorszyć. Zauważalne spowolnienie nowych inwestycji, może doprowadzić do niewdrożenia dyrektyw ściekowych, co za tym idzie KPOŚK stanie się jedynie dokumentem bez pokrycia. Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” wielokrotnie wskazywała na rosnący wskaźnik kłopotów finansowych przedsiębiorstw wod.-kan. Brak środków przełoży się na jakość usług. Trwająca walka o ograniczenie wzrostu cen i opłat za wodę i ścieki w perspektywie kilku lat doprowadzić może do nie tyle co osłabienia, ale wstrzymania realizacji inwestycji KPOŚK. A  to doprowadzi do ryzyka poniesienia przez Polskę wielomiliardowych kar.

Rozmawiała Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.