© bnorbert3
Poprawa efektywności energetycznej obiektów publicznych jest oczywistym i wymaganym działaniem ze strony ich właścicieli, – przede wszystkim jednostek samorządu terytorialnego i państwowych jednostek budżetowych. Zawarcie wieloletniej umowy o poprawę efektywności energetycznej (EPC)(1) i zagwarantowanie właściwych efektów na każdym etapie jej realizacji, wymaga starannego przygotowania projektu. Szczegółowo zakres i zagadnienia związane z etapem przygotowania projektu EPC opisują Wytyczne EPC opracowywane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które ukazały się pod koniec czerwca 2023 r. Warto jednak podkreślić, że podmiot publiczny musi uwzględnić obszar techniczny, finansowy i prawny oraz przepisy z nimi związane.
Ekspercki Panel KAPE podczas EKG w Katowicach
W trakcie Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach (24-26 kwietnia 2023), Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. przygotowała merytorycznie panel pn. „Termomodernizacja z gwarancją oszczędności – nowe otwarcie”.
Temat jest skomplikowany, a sam proces wymaga wielu interesariuszy. Karolina Loth-Babut, dyrektor zarządzająca KAPE tytułem wstępu do dyskusji panelowej przypomniała, że w ramach pilotażowego programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej „Renowacja z gwarancją oszczędności EPC (Energy Performance Contract) Plus” przewidywane jest podpisanie wkrótce umów z dwiema instytucjami samorządowymi (przyp. red. pierwsza z nich została już podpisana). Sam program powstał na bazie międzynarodowego projektu FinEERGo-Dom, koordynowanego przez Krajową Agencję Poszanowania Energii (KAPE). Budżet I naboru na realizację celu programu z zakresu wskazanego w programie jako pilotaż wynosi do 10 mln PLN. Marta Babicz, z-ca dyrektora Departamentu Beneficjenta Indywidualnego w NFOŚiGW podkreślała, że należy zbudować zaufanie do modelu ESCO, który nie należy do łatwych. – Pilotaż wskazuje, że w obszarze wzmocnienia płynności finansowej dofinansowania wymagają również spółki ESCO. NFOŚIGW wspólnie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwem Rozwoju i Funduszy Europejskich rozważa wzmocnienie architektury finansowej projektów ESCO poprzez mechanizm finansowy z funduszy europejskich. To dowód na to, że odchodzi w przeszłość era prostych dotacji skupionych tylko i wyłącznie na etapie inwestycyjnym, natomiast coraz większe znaczenie ma wykazanie przez beneficjentów efektów ekologicznych inwestycji – zauważyła.
Formuła umowy EPC/ESCO nie należy do łatwych, ale samorządy obok formuły PPP zaczynają coraz śmielej z niej korzystać. Potwierdza to Bartosz Marciniak, członek zarządu Smarte. – Dopiero teraz rynek ESCO zaczyna się realnie tworzyć w Polsce, ponieważ jeszcze dekadę temu nie było takiej motywacji, bo ceny energii były stabilne i stosunkowo niskie. Gigantycznym impulsem do szukania oszczędności przez samorządy stały się wysokie ceny energii – nadmienia.
Podmioty prywatne też wymagają wsparcia
Formuła EPC jest bardzo korzystna dla podmiotów publicznych, ale wsparcia wymagają też prywatne podmioty, czyli firmy ESCO. Marek Szczepański, Dyrektor Biura ds. Programów Pomocowych w Banku Ochrony Środowiska podkreślał, że BOŚ jest zainteresowany finansowaniem firm ESCO, wykonujących projekty EPC, jednak jest to póki co trudne ze względu na fakt dużego ryzyka dotyczącego firm ESCO jak i samego projektu. - Działając na podstawie prawa bankowego jesteśmy zobowiązani w każdym wypadku oceniać ryzyko związane z transakcją kredytową. Stworzenie specjalnego systemu gwarancji, który umożliwiałby bankom finansowanie tego typu inwestycji byłoby wyjściem z tej sytuacji – dodał Szczepański.
Czytaj: Czy finasowanie projektów EPC jest interesujące dla banków?
Z kolei Rafał Cieślak, radca prawny i wykładowca WPiA UW zauważył, że istnieje możliwość włączania środków unijnych w umowy EPC; kilka takich projektów jest już realizowanych (np. w Zgierzu, Pabianicach, Sopocie). - W Polsce prowadzi się obecnie ok. 30 projektów termomodernizacji budynków i wymiany oświetlenia ulicznego w formule EPC/ESCO i żaden z tych projektów nie jest finansowany kredytem bankowym. To partnerzy prywatni i fundusze dostarczały finansowanie dla takich projektów, ale jest to finansowanie droższe, niżby mógł dostarczyć je bank. Z mojego doświadczenia przy negocjowaniu umów EPC wynika także, że bardzo często brakowało w samorządach profesjonalnego doradcy technicznego – wskazał.
Z punktu widzenia firmy ESCO
Również Bartosz Marciniak wskazywał, że samorządy często nie mają w swoich zasobach pracowników, którzy potrafiliby w kompetentny sposób ocenić ofertę firmy ESCO. Duży problem stanowi zrozumienie mechanizmu rozliczania efektów, szczególnie trudno rozliczyć oszczędności w energii cieplnej, dużo łatwiej jest z energią elektryczną. Zauważa jednak, że jakość doradców na rynku rośnie i ulega profesjonalizacji. Smarte świadczy obecnie usługę monitoringu, czyli zarządzania energią dla ponad 2500 podmiotów, z czego w dużej mierze są to budynki samorządowe, szkoły, przedszkola, hale sportowe. - Podpisanie umowy i wykonanie inwestycji to jest początek a nie koniec drogi, szczególnie przy projektach 10 letnich. Nasze doświadczenie pokazuje, że najtrudniejszy jest moment, kiedy kończymy kontrakt i oddajmy budynek. Niestety często nie ma nikogo kompetentnego, kto mógłby przejąć obowiązki zarządzania energią. Kluczowe jest więc, by od razu zastanowić się, czy gmina chce te kompetencje budować wewnętrznie, czy zlecać je firmie zewnętrznej – dodaje.
Profesjonalny doradca na wagę złota
Marek Tobiacelli, ekspert ds. energy performance contracts w KAPE zauważa, że publiczne umowy EPC mają zazwyczaj wartość powyżej kilkunastu mln zł i trwają kilkanaście lat, a czas od rozpoczęcia przygotowań do zakończenia postępowania w trybie negocjacyjnym i podpisania umowy EPC z wykonawcą ESCO trwa najczęściej ok. 12 miesięcy. Nic dziwnego, że częstym i sprawdzonym rozwiązaniem jest współpraca podmiotu publicznego z jednym, doświadczonym doradcą, dysponującym kompletnym zespołem ekspertów. We wspomnianym na 
Więcej o roli doradcy energetycznego dla podmiotów publicznych znajdą Państwo na stronie: http://www.doradcaepc.kape.gov.pl/.
Artykuł powstał w ramach kampanii informacyjnej projektu FinEERGo-Dom. Projekt ten otrzymał finansowanie z programu Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 w ramach umowy o dofinansowanie nr 847059. Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszego artykułu ponoszą jego autorzy. Treść ta odzwierciedla jedynie opinię autorów, a zarówno CINEA, jak i Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie zawartych w niej informacji.
Artykuł powstał we współpracy z Krajową Agencją Poszanowania Energii
