Kraków wie, jak tworzyć społeczności energetyczne

Gosia Zmysłowska

Kryzys energetyczny związany jest z wieloma czynnikami, takimi jak: niskie rezerwy energii, wzrost kosztów jej produkcji czy zmiany klimatyczne. W rezultacie, coraz więcej miast i społeczności szuka obecnie alternatywnych, zrównoważonych rozwiązań energetycznych. Kraków również staje przed tymi wyzwaniami. Dlatego podjął inicjatywę stworzenia efektywnego  i partycypacyjnego systemu energetycznego, który pozwoli na ograniczenie negatywnych skutków kryzysu energetycznego.

Program odpowiedzią na rekomendacje Panelu Klimatycznego

Inicjatywa jest realizowana w ramach Programu doradczego pt. „Możliwości utworzenia społeczności energetycznych w Krakowie”. Sam Program powstał w odpowiedzi na rekomendację nr 13. Krakowskiego Panelu Klimatycznego, która została przyjęta w następującym brzmieniu: „Przygotowanie i wdrożenie, po wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa, pilotażowego projektu społeczności energetycznej w Krakowie wraz zaproponowaniem terenów do jej założenia, analizą korzyści, kosztów i ograniczeń oraz przeprowadzeniem kampanii informacyjnej”.

Pierwszym etapem realizacji Programu był cykl warsztatów, zorganizowany przez Urząd Miasta Krakowa, dotyczący społeczności energetycznych. Wzięli w nim udział przedstawiciele spółdzielni  i wspólnot mieszkaniowych, mieszkańcy a także administratorzy budynków użyteczności publicznej, takich jak: domy pomocy społecznej, centra kultury, żłobki czy szkoły. W ich trakcie uczestnicy uzyskali informacje o tym, jak przeanalizować zapotrzebowanie energetyczne, jakie są uwarunkowania techniczne np. instalacji fotowoltaicznej na dachu; jakie zgody trzeba uzyskać, by ją wykonać oraz jakie są możliwości dofinansowania do takich inwestycji.

W trakcie szkoleń zaprezentowano m.in. program grantowy OZE BGK (trwa do 30 czerwca 2026 r.), dzięki któremu można sfinansować do 50 proc. kosztów. Przedstawiono też działanie oprogramowania do przeprowadzenia analizy techniczno-ekonomicznej oraz model działania przedsiębiorstw usług energetycznych ESCO (Energy Service Company), które mogą pomóc w przedsięwzięciu modernizacyjnym biorąc na siebie też pewną część ryzyka finansowego. Omówiono także zastosowanie pomp ciepła i magazynów energii w budynkach wielolokalowych. Do udziału w ostatnim warsztacie zaproszono uczestników zainteresowanych utworzeniem klastra energetycznego na terenie Krakowa.

Energetyka społeczności zbiorowej – możliwe modele

W warunkach miejskich zastosowanie może mieć kilka modeli przedsięwzięć energetyki społeczności zbiorowej. Obecnie planowane są też nowe rozwiązania, które mają zachęcać do inwestycji mieszkańców budynków wielolokalowych. Wszystkie modele określa Ustawa o Odnawialnych Źródłach Energii. Są to:

• prosument zbiorowy – gdzie jedna instalacja OZE wybudowana na gruncie lub dachu budynku wielolokalowego będzie miała wielu odbiorców, a koszt wykonania można rozłożyć na wiele podmiotów. W ramach umowy prosumenckiej mieszkańcom spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej przypisywany jest procentowy udział w instalacji i tym samym wyprodukowanej energii, która może być wykorzystana bezpośrednio w lokalach mieszkaniowych, a nie tylko na potrzeby wspólne np. oświetlenie zewnętrzne, windy itp.,
• prosument indywidualny - jako odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z OZE na własne potrzeby (moc instalacji nie przekracza 50kWp), w spółdzielniach i wspólnotach wyłącznie na pokrycie zapotrzebowania energetycznego w częściach wspólnych,
• prosument lokatorski - zakłada produkcję energii do wykorzystania w częściach wspólnych w budynkach wielolokalowych, ale rozliczenie nadwyżek energii będzie pieniężne. Wpływy o wartości energii wprowadzonej do sieci określonej na podstawie rynkowej miesięcznej ceny tej energii będą przekazywane na wskazane konto wspólnoty lub spółdzielni. Uzyskane środki będą mogły zostać wykorzystane na cele np. remontowe, co realnie obniży czynsze. Dokładne przepisy dot. tej formy rozliczenia znalazły się w projekcie ustawy o OZE, która ma wejść w życie jesienią br.
• prosument wirtualny (ten model wejdzie w życie w lipcu przyszłego roku) – gdzie instalacja OZE będzie mogła być w innym miejscu, niż miejsce dostarczania energii elektrycznej do odbiorcy.

Co w raporcie „Krakowska energetyka obywatelska”?

Efektem przeprowadzonych warsztatów jest Raport „Krakowska energetyka obywatelska”. Raport ten to swoisty przewodnik, skierowany do osób zainteresowanych aktywnym udziałem w procesie lokalnej transformacji energetycznej. Cenne wskazówki znajdzie w nim zarówno osoba fizyczna, jak i zarządca budynku wielolokalowego czy prezes lokalnej spółki, który myśli o założeniu klastra energii.

Raport jest wynikiem szerokich konsultacji z przedstawicielami różnych grup interesariuszy: mieszkańców, zarządców spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, zarządców obiektów lokalnej aktywności społecznej a także spółek i jednostek komunalnych. Wypracowane rozwiązania i modele społeczności energetycznych uwzględniają obowiązujące obecnie przepisy prawa, które mają zastosowanie na terenie miast, ale są również dopasowane do zmian, które wkrótce wejdą w życie.

Dzięki udziałowi tak szerokiego grona interesariuszy wypracowane zostały rozwiązania oparte o model prosumenta zbiorowego, lokatorskiego i indywidualnego, klastra energii, a także najnowszy w polskim ustawodawstwie model społeczności energetycznej – obywatelską społeczność energetyczną. Raport zawiera wskazówki, jak utworzyć społeczność energetyczną w dostępnych modelach, pomysł na klaster a także informacje skąd pozyskać środki na sfinansowanie inwestycji. Przedstawia też szczegółowe analizy wybranych przypadków np. budynków wielorodzinnych czy żłobka (w tym także analizy opłacalności dla wybranych parametrów i przy założeniu różnych scenariuszy zmian na rynkach energii).

Cały raport wraz z załącznikami, stanowiącymi studia konkretnych przypadków można pobrać tutaj: Społeczności energetyczne - Magiczny Kraków (www.krakow.pl).

Program jest realizowany w ramach projektu LIFE EKOMAŁOPOLSKA „Wdrażanie Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii dla województwa małopolskiego” i finansowany ze środków programu LIFE Unii Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a także projektu ATELIER.

Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miasta Krakowa