Analiza programów wyborczych pod kątem ochrony środowiska. Cz. 4 – ochrona przyrody

© Aleh Varanishcha

Ponownie analizujemy dokumenty i tezy przygotowane przez sześć komitetów wyborczych, które zarejestrowały listy we wszystkich 41 okręgach - KW Bezpartyjni Samorządowcy, KKW Trzecia Droga Polska 2050 Szymona Hołowni – Polskie Stronnictwo Ludowe, KW Nowa Lewica, KW Prawo i Sprawiedliwość, KW Konfederacja Wolność i Niepodległość oraz KKW Koalicja Obywatelska PO. N IPL Zieloni. Propozycje rozpatrujemy w kolejności odpowiadającej numerom zarejestrowanych list. Problematyka ochrony przyrody jest obecna w niemal wszystkich programach (poza jednym), ale zajmuje w nich relatywnie niewiele miejsca.

Część pierwsza - energetyka

Część druga – gospodarka odpadami

Część trzecia – gospodarka wodna

KOMITET WYBORCZY BEZPARTYJNI SAMORZĄDOWCY

Czterostronicowy rozdział „Ekologia” z rozbudowanego, liczącego 126 stron, programu Bezpartyjnych Samorządowców porusza m.in. zagadnienia, które bierzemy pod uwagę w tej części analizy. Jak mówią autorzy, ideą, która przyświeca im w tym obszarze jest „uznanie wielopoziomowego oddziaływania na środowisko i konieczność odpowiedzialnego postępowania względem otoczenia”.

1. Pierwszy postulat z omawianej listy mówi o utworzeniu Straży Ochrony Przyrody. Służby miałyby wzorować się na amerykańskiej federalnej U.S. Fish and Wildlife Service, zastępując organy takie jak Straż Leśna, Państwowa Straż Łowiecka czy Państwowa Straż Rybacka. Bezpartyjni chcą przyznać SOP szerokie kompetencje w zakresie m.in. zwalczania kłusownictwa, kontroli obrotu zwierzętami, zwalczania przestępstw i wykroczeń wobec ochrony przyrody czy odławiania dzikich lub bezpańskich zwierząt. Strażnicy mieliby podlegać ministrowi właściwemu ds. przyrody i móc błyskawicznie reagować poprzez zatrzymywanie sprawców czy udzielanie wsparcia prokuratorom. Jak opowiada program, „w ten sposób uzupełnią lukę w działaniach państwa, jaka kolejny raz ujawniła się w przypadku ostatnich wydarzeń na rzece Odrze”. Pod koniec omawianego postulatu pojawia się wzmianka o uzupełnieniu SOP „czynnikiem ochotniczo-obywatelskim” w postaci Społecznej Straży Rybackiej.
2. Bezpartyjni Samorządowcy stawiają także na przekazywanie wiedzy o przyrodzie. Mówi o tym punkt ogłaszający wprowadzenie do edukacji wiedzy ekologicznej i wiedzy o regionie. Komitet rozumie przez to przede wszystkim regularne kampanie informacyjne, które będą przekonywać ludzi do danych prośrodowiskowych polityk.

KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY TRZECIA DROGA POLSKA 2050 SZYMONA HOŁOWNI – POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

Jak wskazywaliśmy w poprzednich analizach, kluczowym dokumentem programowym koalicyjnego porozumienia Trzecia Droga jest zbiór tzw. 12 Gwarancji Trzeciej Drogi; najważniejsza z naszego punktu widzenia nosi tytuł Zielona Polska. Tani prąd, czyste powietrze. Autorzy wskazują w niej na potrzebę ochrony środowiska naturalnego, nazywając lasy polskim bogactwem narodowym. Trzecia Droga zapowiada ograniczenie eksportu nieprzetworzonego drewna poza Unię Europejską i stwierdza, że „drewno z polskich lasów powinno służyć przede wszystkim polskiemu biznesowi”. Koalicjanci mówią o „eliminacji bezsensownych zrębów” i wprowadzeniu całkowitego zakazu wycinek najcenniejszych 20% polskich lasów – obietnica powiela tu postulat z przedstawionego przez ruchy społeczne „Manifestu Leśnego”. Tekst wymienia jeszcze dążenie do zwiększenia powierzchni parków narodowych i rezerwatów przyrody, co ma pomóc w skuteczniejszej ochronie unikalnych gatunków roślin i zwierząt.

Wcześniejszy zbiór wyborczych obietnic Trzeciej Drogi, Wspólna Lista Spraw, nie odnosi się w bezpośredni sposób do ochrony przyrody.

KOMITET WYBORCZY NOWA LEWICA

Program komitetu Nowa Lewica zawiera 155 punktów, z czego 19 należy do kategorii Zielony Ład – trzy z obecnych w niej postulatów wchodzi w zakres omawianego tu obszaru.

1. Podobnie jak Trzecia Droga, Lewica również chce utworzyć więcej parków narodowych. Do 2030 r. tereny objęte taką formą ochrony mają wzrosnąć z 1 do 4% powierzchni kraju. Program wymienia nowe, postulowane parki – m.in. Turnicki, Jurajski, Mazurski, Dolnej Odry, Puszczy Pilickiej czy Środkowej Wisły. Wraz z rozwojem parków Lewica zapowiada wyższe wynagrodzenia dla zatrudnionych w nich osób. Punkt zawiera także informację o subwencjach ekologicznych dla samorządów i wsparciu w tworzeniu planów rozwoju dla gmin, w których funkcjonują obszarowe formy ochrony przyrody.
2. Ochrona polskich lasów to kolejny wspólny element programów Nowej Lewicy i Trzeciej Drogi. Komitet krytykuje Lasy Państwowe oskarżane o „czerpanie zysków z eksploatacji przyrody” i opowiada się za przekształceniem ich w agencję rządową, która odejdzie od „rabunkowej gospodarki leśnej”. Z wycinki drzew według Lewicy ma zostać całkowicie wyłączone co najmniej 6% powierzchni Polski, nie licząc parków narodowych. Autorzy programu proponują ustanowienie na tych terenach tzw. Lasów Obywatelskich, które poza pełnieniem funkcji przyrodniczych, będą też służyć wypoczynkowi i rekreacji. Jak mówi Lewica, gospodarki leśnej nie będzie można prowadzić bez Planów Urządzenia Lasu, a obywatele zyskają możliwość zaskarżania do sądów decyzji zatwierdzających PUL.
3. Punkt dotyczący odrodzenia przyrody wspomnieliśmy już w analizie dotyczącej gospodarki wodnej. Lewica obiecuje w nim opracowanie i wdrożenie Krajowej Strategii Renaturyzacji – planu na rzecz ochrony bioróżnorodności, zwiększania retencji i przeciwdziałania zmianom klimatycznym. „Będziemy łączyć rozwój i zdrowie lokalnych społeczności z ochroną przyrody”, piszą autorzy, wymieniając dalej łąki, zadrzewienia śródpolne, mokradła, dzikie brzegi rzek, czy naturalne tereny zalewowe, których dobre funkcjonowanie ma przynosić również społeczno-ekonomiczne korzyści.

KOMITET WYBORCZY PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

W programie wyborczym Prawa i Sprawiedliwości zatytułowanym Bezpieczna przyszłość Polaków właściwe propozycje i postulaty, z którymi ugrupowanie idzie do wyborów, znajdują się w części Perspektywa do 2031 roku. Segment składa się z rozdziałów poświęconych rozmaitym zagadnieniom, żaden z nich jednak nie dotyczy bezpośrednio w całości ochrony przyrody. Znajdujemy ją w rozdziale o energetyce i górnictwie, pod zbiorczym hasłem ekologia i ochrona przyrody. Przytaczamy punkty z tej sekcji programu.

1. PiS chce rozwinąć fundusz ekologii, który ma wspierać „małe inicjatywy realizowane przez młodzież w ich najbliższej okolicy”. Rządzące ugrupowanie opowiada dalej o istniejących już przy NFOŚiGW programach edukacji ekologicznej, które dofinansowują lokalne działania do 8 tys. zł. „Dofinansujemy kilkanaście tysięcy takich lokalnych inicjatyw ekologicznych w całym kraju” – czytamy.
2. Następny postulat także mówi o kwestiach edukacyjnych. PiS obiecuje, że „w każdej szkole zostanie utworzona ekopracownia – zielone serce szkoły”. Autorzy przekonują, że odkrywanie przyrody, a także nauka o odnawialnych źródłach energii powinna wykorzystywać przeprowadzanie doświadczeń czy pracę z symulatorami; „dlatego utworzyliśmy program wspierający powstawanie nowoczesnych pracowni w polskich szkołach podstawowych i ponadpodstawowych”. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej mają dofinansowywać remonty i wyposażenie co najmniej 760 takich szkolnych pracowni rocznie. Jak zapowiada Prawo i Sprawiedliwość, do 2031 r. powstanie ich 6 tys.
3. Ostatnia z omawianych tu kwestii jest związana z lasami. PiS koncentruje się tutaj na suwerennej władzy państwa polskiego nad zasobami leśnymi. „Nie odstąpimy od obrony polskich lasów” – zapowiada program, precyzując dalej, że chodzi o sprzeciw dla przeniesienia tego obszaru do kompetencji współdzielonych UE. Jak mówi w ostatnim zdaniu z tego fragmentu, zalesienie kraju wzrośnie, „a w konsekwencji wzrost powierzchni zajmowanej przez naturalne rezerwuary dwutlenku węgla”.

KOMITET WYBORCZY KONFEDERACJA WOLNOŚC I NIEPODLEGŁOŚĆ

Konstytucja Wolności, czyli program Konfederacji pomija zagadnienia ochrony przyrody tak samo jak gospodarkę odpadami oraz gospodarkę wodną. Nawiązania do analizowanej w tej części tematyki nie sposób zauważyć w tytułach wszystkich dziewięciu rozdziałów, w dokumencie nie znajdują się również takie frazy jak „lasy”, „parki narodowe” czy „rezerwaty przyrody”. W części poświęconej nielegalnym jej zdaniem programom unijnym Konfederacja wspomina o rozporządzeniu o odtwarzaniu przyrody (ang. Nature Restoration Law).

KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA PO. N IPL ZIELONI

W tegorocznej kampanii wyborczej Koalicja Obywatelska zaprezentowała różnorodny zestaw 100 konkretów – osiem z nich znajduje się w kategorii „Środowisko”, odnosząc się m.in. do ochrony przyrody. Koalicjanci idą częściowo w ślad Trzeciej Drogi i Nowej Lewicy, powtarzając postulaty obecne także w „Manifeście Leśnym”.

1. Bez precyzowania obszaru lub liczby, KO zapowiada wyłączenie najcenniejszych przyrodniczo obszarów lasów z wycinki – mają zostać przeznaczone na funkcje przyrodnicze i społeczne.
2. Następny punkt odnosi się do eksportu drewna. „Zatrzymamy niekontrolowany wywóz nieprzetworzonego drewna z Polski” – głosi jego treść. Tak jak Trzecia Droga, w korzystaniu z surowca z polskich lasów Koalicja Obywatelska chce zapewnić priorytet polskim firmom.
3. W kolejnym postulacie dowiadujemy się o społecznym nadzorze nad lasami – podobnie jak w propozycji Lewicy, ma się ona wiązać z możliwością zaskarżania do sądów planów urządzenia lasu.
4. Dalej Koalicja Obywatelska ogłasza wyciągnięcie konsekwencji wobec osób przez ostatnie lata odpowiedzialnych za – błędną i szkodliwą w rozumieniu komitetu – gospodarkę leśną. „Rozliczymy partyjnych namiestników PiS za prowadzoną przez ostatnie 8 lat rabunkową gospodarkę leśną” - brzmi obietnica wyborcza.

W innych punktach, które były lub będą jeszcze przytaczane, Koalicja wypowiada się o odtwarzaniu torfowisk i mokradeł, a także o bioróżnorodności i użytkach ekologicznych na obszarach miejskich.

Piąta i ostatnia część naszego przeglądu programów wyborczych będzie poświęcona postulatom i hasłom z zakresu zrównoważonego rozwoju. Znajdzie się tam omówienie problemów, które nie mieszczą się ściśle w przyjętych na potrzeby analizy kategoriach, mają jednak z nimi istotny związek i bezpośrednio dotyczą ochrony środowiska.

Źródła:

1) https://bezpartyjnisamorzadowcy.pl/program/

2) https://polska2050.pl/trzecia-droga/12-gwarancji-trzeciej-drogi/, https://polska2050.pl/wspolna-lista-spraw-gotowa/

3) https://lewica2023.org/program-wyborczy-kw-nowa-lewica/

4) https://pis.org.pl/dokumenty

5) https://konfederacja.pl/konstytucja-wolnosci-program-wyborczy-2023/

6) https://100konkretow.pl/srodowisko/

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.