dr Justyna GlusmanDyrektor zarządzająca Stowarzyszenia Fala Renowacji © Prawa zastrzeżone
Z Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków (DSRB) opublikowanej przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii na początku 2022 r., wynika, że ponad 70% budynków w Polsce charakteryzuje się wskaźnikiem energii pierwotnej (EP) wyższym niż 150 kWh/(m2·rok), co cechuje budynki nieefektywne energetycznie. Z tej grupy ponad 15% budynków znajduje się w dwóch najgorszych przedziałach efektywności, które potocznie i - dość obrazowo - nazywane są „wampirami energetycznymi”. Takie budynki wysysają nie tylko energię cieplną i elektryczną potrzebne do ogrzewania, oświetlenia czy podgrzania wody, ale też „wysysają” środki finansowe z kieszeni ich właścicieli.
EPBD – nowe możliwości
Warto jednak spojrzeć na budynki także z innej strony, a mianowicie przez pryzmat potencjału poprawy ich stanu energetycznego, który powiązany jest z wieloma korzyściami z dobrze przeprowadzonej kompleksowej modernizacji energetycznej – dla społeczeństwa, środowiska naturalnego i gospodarki. Narzędziem, które ma skutecznie otworzyć Europejczykom oczy na te możliwości jest tzw. dyrektywa budynkowa, czyli Dyrektywa o efektywności energetycznej budynków - EPBD (Energy Performance of Buildings Directive). Jako jeden z centralnych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, ma się przyczynić do osiągnięcia celu strategicznego, czyli zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o min. 55%, ale także do likwidacji ubóstwa energetycznego, poprawy komfortu życia i zdrowia, jednocześnie pozytywnie wpływając na gospodarkę i bezpieczeństwo energetyczne.
Żadne z dotychczasowych działań na szczeblu unijnym nie spowodowało wystarczająco szybkich zmian w tym zakresie. To właśnie dyrektywa EPBD ma szansę je przyspieszyć, m. in. kładąc duży nacisk na konieczność dostarczenia odpowiedniego wsparcia w postaci publicznego dofinansowania renowacji, które dostępne będzie w ramach różnych źródeł funduszy unijnych, a także utworzenia całego systemu wsparcia, włączając w to punkty wsparcia dla mieszkańców, w których będą mogli pozyskać wszelką niezbędną wiedzę o tym, jak przeprowadzić termomodernizację w sposób racjonalny, najbardziej efektywny kosztowo oraz prowadzący do maksymalnego obniżenia rachunków.
Długoterminowa perspektywa
Postawienie na działania prowadzące do efektów długofalowych proponowane w EPBD pozwoli na znaczne złagodzenie ciężaru kryzysu energetycznego i związanych z nim wysokich kosztów energii na przyszłe zimy, tworząc przy okazji tysiące miejsc pracy. Przewiduje się, że tych ostatnich powstanie 18 000 na każdy miliard euro zainwestowany w efektywność energetyczną, wydobywając jednocześnie miliony mieszkańców budynków w najgorszej kondycji technicznej z ubóstwa energetycznego.
Kluczem do osiągnięcia tych efektów jest wsparcie strategiczne (Plany Renowacji Budynków – dawne Długoterminowe Strategie Renowacji Budynków), legislacyjne (np. w kontekście polskim w formie tzw. klas energetycznych, upowszechnienie świadectw charakterystyki energetycznej), finansowe i techniczno-informacyjne (formuła centrów obsługi one-stop shopów) dla modernizacji energetycznej budynków. Obok krótkoterminowych środków pomocowych, chroniących konsumentów przed rosnącymi cenami energii, należy wprowadzić długofalowe i trwałe rozwiązania, które pomogą zrealizować potrzebne cięcia w imporcie energii, a tym samym ograniczyć ogromne wydatki. EPBD jest odpowiedzią na to wyzwanie, dając przy okazji państwom członkowskim dużą elastyczność w zakresie wdrażania jej poszczególnych elementów.
We wspomnianej już wcześniej Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków (DSRB) budynków dla Polski, w rekomendowanym scenariuszu modernizacji zasobu budowlanego, założono roczne wskaźniki renowacji na dużo wyższym poziomie niż obecne tempo kompleksowej i głębokiej modernizacji energetycznej budynków w UE. Wynosi ono średnio zaledwie 0,2% zasobu budynkowego rocznie. Również w Długoterminowej Strategii Renowacji pojawia się koncepcja kompleksowej obsługi inwestora, czyli wsparcie np. w formule. one-stop-shop. W 2024 r. w Polsce ma być również wdrożony długo wyczekiwany system klas energetycznych, obowiązujący już w innych państwach członkowskich. Nierozerwanie łączy się on z tematem świadectw oraz paszportów energetycznych. W tym roku system ma pojawić się w nowej szacie graficznej, zawierającej niezbędne informacje, zgodne z wymaganiami dot. przepisów unijnych.
Czytaj też: Modernizacja budynków w Polsce to ogromne wyzwanie, ale także wielka szansa…
W Stowarzyszeniu Fala Renowacji rozpoczynamy prace w ramach międzynarodowego zespołu nad projektem epbd.wise, którego celem jest wsparcie państw członkowskich w skutecznym wdrażaniu EPBD. Będziemy rozmawiać z przedstawicielami rządu - Ministerstwem Rozwoju i Technologii, Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz z reprezentantami samorządów terytorialnych - o największych wyzwaniach związanych z perspektywą wdrożenia dyrektywy EPBD, a także o tym, jak je pokonać i jakie działania administracji publicznej są w tym kontekście priorytetowe. W tych zadaniach będą nas wspierać naukowcy i eksperci z Technische Universität Wien (TU Wien) oraz Buildings Performance Institute Europe (BPIE) z Brukseli. Do przeprowadzenia analiz wykorzystamy wiedzę, którą zgromadziliśmy m.in. podczas prac grupy roboczej ds. efektywności energetycznej, w ramach której współpracowaliśmy przez cały 2023 rok z kilkunastoma organizacjami pozarządowymi i eksperckimi specjalizującymi się w tematyce polityki klimatycznej i ochrony środowiska, a także przedstawicielami sektora finansowego.
Warto kierować się najlepszymi praktykami
Poza analizowaniem najlepszych praktyk dotyczących polityk publicznych i programów wsparcia, zdajemy sobie sprawę z tego, że przykłady z własnego podwórka potrafią być najbardziej przekonującym argumentem za podjęciem działań. Dlatego też, w ramach działań Stowarzyszenia Fala Renowacji, zorganizowaliśmy wspólnie z Grupą PTWP pierwszą edycję konkursu RenOwacja2024, w ramach którego poznaliśmy najlepsze przykłady kompleksowych modernizacji budynków w Polsce oraz ich efekty.
Decydując się na ogłoszenie konkursu w kilku kategoriach [np. budynki mieszkalne (jedno- i wielorodzinne), komercyjne czy użyteczności publicznej] chcieliśmy zaprezentować szerszej publiczności inwestycje w renowację różnych typów budynków, które nie tylko poprawiają ich estetykę, ale przede wszystkim efektywność energetyczną. Dzięki temu ich użytkowanie po modernizacji jest dużo tańsze, a warunki mieszkania czy korzystania ze zmodernizowanych przestrzeni dużo lepsze dla mieszkańców, pracowników i innych użytkowników.
W konkursie nagrody zostały przyznane w czterech kategoriach, a dodatkowo głosujący wybrali także budynek, którego renowacja podobała im się najbardziej. Otrzymał on nagrodę publiczności. Laureaci ogłoszeni na gali podczas 4DesignDays w Katowicach 25 lutego br.:
- Budynek mieszkalny jednorodzinny – dom w Podwilku
- Budynek mieszkalny wielorodzinny – blok z ul. Bogusza w Zwoleniu
- Budynek użyteczności publicznej – Ratusz Oruński (dodatkowo laureat Nagrody Publiczności)
- Budynek komercyjny – Plantonia Aparthotel w Krakowie.
Przyznano także wyróżnienie dla modernizacji poddasza historycznej kamienicy w Poznaniu przy ul. Zeylanda.
W dalszych planach mamy promowanie nie tylko laureatów, ale i nominowanych, a także innych przykładów kompleksowej modernizacji w formule interaktywnej mapy renowacji, która pojawi się na stronie www.falarenowacji.pl.
Konkretne wyzwania na horyzoncie
Kolejne wyzwania Stowarzyszenia Fala Renowacji na rok 2024 to rozmowy z szerokim gronem organizacji i przedstawicieli biznesu związanego z projektowaniem, konstrukcją oraz użytkowaniem budynków, na temat klas energetycznych i możliwości łatwej kategoryzacji budynków według poziomu zużycia energii, a tym samym kosztów utrzymania. Będziemy także spotykać się ze spółdzielniami i wspólnotami mieszkaniowymi, aby jeszcze lepiej zdiagnozować wyzwania w kontekście kompleksowej modernizacji energetycznej budynków wielorodzinnych. Planujemy też organizację warsztatów dla samorządu terytorialnego, podczas których pokażemy jak prowadzić renowację budynku użyteczności publicznej tak, aby przyniosła jak najlepsze efekty. Edukacja, wiedza, poprawa świadomości społecznej na temat wagi tematu renowacji, a także dostęp do skrojonego według potrzeb i w sposób efektywny finansowania ze środków publicznych to główne tematy na rok 2024, z którymi musimy się uporać, jeśli chcemy wykorzystać wszystkie możliwości płynące z wdrozenia dyrektywy EPBD.
Artykuł powstał we współpracy ze Stowarzyszeniem Fala Renowacji
