© Romaset
O wprowadzonym w październiku ub. roku do polskiego porządku prawnego rozwiązaniu cable poolingu - wspólnego wykorzystania przyłącza elektroenergetycznego przez różne źródła - rozmawiano podczas Akademii OZE, prowadzonej przez Polską Izbę Gospodarczą Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej 9 kwietnia br. Teraz Środowisko patronuje tej serii webinarów.
Potencjał 5-15 GW w OZE
Cable pooling od kilku lat jest wskazywany jako jedno z rozwiązań bolączek polskiego systemu elektroenergetycznego, które wg wyliczeń Forum Energii może pozwolić na nawet 40 mld zł oszczędności. Cable pooling może zwiększyć o 5-15 GW moc zainstalowaną OZE w Polsce - wskazywał dr Michał Łęski, zastępca dyrektora Departamentu Odnawialnych Źródeł Energii w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Odwołał się do najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli o stanie sieci elektroenergetycznych. Podczas, gdy moc zainstalowana w OZE wzrosła z 22,7 GW do 28,7 GW na przestrzeni lat 2022-2023, krwiobieg systemu w postaci sieci elektroenergetycznych jest niewydolny. Jak pisaliśmy w artykule Zły stan sieci elektroenergetycznych kosztuje. NIK pisze o 7,6 mln zł bonifikat, w 2022 r. 30% wniosków o przyłączenie magazynów dostało odmowę, a udział wszystkich wniosków odrzuconych wzrósł z –5,9% do 99,3%. – Mamy wyzwanie – jak zaabsorbować energię, którą przedsiębiorcy chcą produkować (…). W infrastrukturze energetycznej nie byłoby możliwe zaabsorbować takich mocy, o które ubiegano się w 2022 r. [51 GW – przyp. red.]. – wskazywał dr Łęski. Przywołał treść aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu, podkreślając, że osiągnięcie 50% OZE w elektroenergetyce to ogromne wyzwanie. Przypomniał, że blisko połowa linii elektroenergetycznych ma więcej niż 40 lat. Dostępne są jednak środki na modernizację infrastruktury. Dr Łęski wyliczył, że 1,122 mld euro na sieci zostało zabezpieczone w ramach programu FENIKS na lata 2021-2027, ponad 17 mld euro z Funduszu Wsparcia Energetyki (w ramach REPowerEU), 0,6 mld euro w części grantowej Krajowego Planu Odbudowy dla sieci przesyłowych, ale też 0,972 mld euro w części grantowej na przygotoanie sieci dystrybucyjnych na obszarach wiejskich do przyłączania OZE. Z kolei Fundusz Modernizacyjny (FM) przewiduje ok. miliarda euro na stabilizację sieci (w tym budowę magazynów energii). Do II kwartału 2026 r. inwestycje wykorzystujące środki z KPO muszą zostać zrealizowane, a z FM - zakontraktowane.
– Cable pooling to rozwiązanie z kosztem po stronie inwestora, bez wpływu na sieć (…), co było jednym z ważniejszych elementów dialogu, który prowadziliśmy. Regulacje były pierwszą próbą, bardzo pozytywnie odebraną przez wszystkie strony – mówił dr Łęski, dodając, że MKiŚ jest świadome obszarów do poprawy od strony regulacyjnej. Zidentyfikowano dwa główne postulaty, które są obecnie analizowane. Pierwszy: by wszystkie instalacje przyłączane w ramach cable poolingu mogły korzystać ze wsparcia (dziś wsparcie jest możliwe tylko dla jednego ze źródeł). Drugi z kolei ma umożliwić to, by z przyłącza współdzielonego na równych prawach ze źródłami wytwórczymi OZE mogły również korzystać magazyny energii. Prelegent wspomniał, że takie rozwiązanie jest właśnie wprowadzane w Holandii, która była krajem wzorcowym w tworzeniu polskich rozwiązań.
Oś ofensywy legislacyjnej
Mianem jednego z ważniejszych elementów ofensywy legislacyjnej wprowadzonej przez poprzedni parlament określił cable pooling mec. Paweł Paucz z kancelarii Clifford Chance. Przypomniał, że ustawa która wprowadziła cable pooling weszła w życie 1 października 2023 r., 28 lutego br. minęło więc 150 dni, które są minimalnym terminem do wydania warunków dla cable poolingu, ale pozytywnych decyzji jeszcze nie widać. – Pewnie dopiero w połowie maja światło dzienne ujrzą pierwsze wydane warunki o przyłączenie w formule o cable pooling już bazujące na nowych przepisach. Tyle czasu mają operatorzy do wydania decyzji – mówił Paucz. Dodał, że operatorzy mają duże problemy ze względu na brak ujednoliconych formularzy. A cable pooling ma działać dla inwestycji na różnym etapie zaawansowania. Może służyć nowym instalacjom dobudowywanym do źródeł istniejących, do tych, które są obecnie w budowie, ale także dla zupełnie nowych instalacji, które od razu będą ubiegać się o wspólne przyłącza i budowane w formule kilku instalacji.
Aleksandra Bartoszewicz z tej samej kancelarii, podkreśliła, że nie zawsze jest jasne, kiedy i z jakich powodów konieczne jest przygotowanie ekspertyzy (co wydłuża proces). – W praktyce widzimy że jest sporo odmów wydania warunków w formule cable poolingu, ale nie wiemy jaki był ich powód – mówiła Bartoszewicz.
Wśród kwestii wymagających rozstrzygnięć prawnicy wskazali regulacje związane z kodeksem sieciowym czy curtailment (powtarzające się ostatnio wezwania redukcji mocy), który nie powinien obejmować instalacji o ile nie przekraczają mocy przyłączeniowych w formule cable poolingu. Poruszono także temat zaliczek na poczet opłaty przyłączeniowej, która w opinii Urzędu Regulacji Energetyki jest wymogiem formalnym, ale zdaniem prawników powinna wynosić zero w przypadku cable poolingu (tłumaczono, że dotyczy tylko mocy przyłączeniowej i mogłaby być wymagana tylko wtedy, gdy instalacja w cable poolingu powodowałaby zwiększenie mocy przyłączeniowej). Wśród istotnych od strony prawnej elementów, poruszono także temat własności poszczególnych instalacji. Jeśli podmioty-właściciele są różni, umowę należy załączyć do wniosku o warunki przyłączeniowe. Mimo to umowa jest podpisywana przez jeden podmiot. - Dla cable poolingu są alternatywy, jak wykorzystanie własnego operatora sieci OSDn, OSDp, zwiększenie mocy zainstalowanej (oversizing), a jeśli się nie uda otrzymanie wniosku o cable pooling – odwołanie do prezesa URE, z wnioskiem o rozstrzygnięcie sprawy – konkludował mec. Paucz.
Optymalizację doboru źródeł wiatrowych i słonecznych w cable poolingu od strony techniczno-ekonomicznej omawiał z kolei Miłosz Żabik z Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Podkreślił, że najlepiej jestt jeśli profil prędkości wiatru w danej lokalizacji znacznie spada w okresie letnim, a wzrasta w jesienno-zimowym. Wyniki z opracowanego przez niego modelu analitycznego dotyczyły farmy fotowoltaicznej ZEPAK w Brudzewie (moc przyłączeniowa: 69,75 MW, 155 tys. paneli, każdy o mocy 450 W) i nowej, dedykowanej cable poolingowi, siłowni wiatrowej (turbiny Vestas V100-2.0 o mocy maksymalnej 2MW, wysokości masztu 95 m, gdzie startowa prędkość wiatru to 3 m/s, znamionowa to 12 m/s, a maksymalna to 22 m/s). Model optymalizacyjny ukazywał wydajność instalacji fotowoltaicznej na poziomie 13,1% (84,3 GWh), a wiatrowej - na poziomie 37% (220,2 GWh).
- Tzw. capacity factor [wskaźnik wydajności – przyp. red.] tego przyłącza to 50,1%, nieosiągalne dla instalacji w warunkach polskich. Stąd widzimy duży potencjał cable poolingu – wskazywał Żabik. Odnosząc się do kwestii kosztowych, wskazał, że okres zwrotu wskazanej inwestycji to 9 lat (przy wartości bieżącej netto rzędu 122 mln zł i wewnętrznej stopie zwrotu na poziomie 8,99%). Żabik podkreślił, że jest potencjał magazynowania mocy i wyprowadzenia jej w lukach produkcyjnych, gdy nie ma produkcji ani z wiatru ani ze słońca. W omawianym przypadku strata energii, która mogłaby zostać zmagazynowana to 25,5 GWh.
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog
