© robert
Takie wnioski przedstawiono w naukowej publikacji Komisji Europejskiej pt. „Future brief: Persistent organic pollutants: towards a POPs-free future”. Uwzględnia ona najnowsze badania na temat występowania trwałych zanieczyszczeń organicznych w środowisku, a także ich wpływu na zdrowie ludzi i całe ekosystemy. Zawiera też sugestię skierowaną do decydentów, jak zmierzyć się z problemem trwałych zanieczyszczeń organicznych, z którymi – ze względu na ich trwałość właśnie – tak szybko się nie uporamy.
Nawet 15-procentowy wzrost zdolności do odparowania
Współczesne badania potwierdzają, że TZO są wciąż wyraźnie obecne w środowisku, w organizmach zwierząt i ludzi, a także że działają szkodliwie na rozrodczość (wpływając na matkę, płód i dziecko poza łonem matki), wywołują też m.in. zaburzenia endokrynologiczne i cukrzycę typu 2.
W dokumencie przytoczono rezultaty badań przeprowadzonych w ramach unijnego projektu ArcRisk, który miał na celu sprawdzenie, jak zmiany klimatu wpływają na TZO, a w rezultacie także na zdrowie ludzi żyjących na Arktyce. Naukowcy sugerują, że globalny wzrost temperatury o 1 st. C doprowadzi do 10-, a nawet 15-procentowego wzrostu zdolności do odparowania półlotnych TZO, takich jak polichlorowane bifenyle (PCB) i polibromowany eter fenylowy (PBDE). Substancje te uwalniają się z takich produktów, jak farby, uszczelniacze i środki przeciwpalne, jednakże do lodu i śniegu na Arktyce trafiają przede wszystkim z odległych stron. Zdarza się także, że substancja jest emitowana ze źródeł lokalnych (np. PBDE z próbek zebranych na Antarktydzie pochodziło z miejscowej stacji naukowo-badawczej).
Na nic ustalenia Konwencji Sztokholmskiej?
Zdaniem naukowców zmiany klimatu mogą zaprzepaścić ustalenia Konwencji Sztokholmskiej. Doprowadziła ona co prawda do ograniczenia produkcji i stosowania wielu TZO, ale nie brała dotąd pod uwagę faktu, że duże ilości tych substancji zgromadzonych i skondensowanych w rejonach arktycznych i górskich mogą zostać masowo uwolnione. Jest to związane z topnieniem lodu i śniegu oraz rozmarzaniem gleb w Arktyce. Wykazano też, że oprócz wzrostu temperatur, do wtórnego uwalniania TZO ze składowisk odpadów i dzikich wysypisk mogą prowadzić ekstremalne warunki pogodowe, jak np. gwałtowne burze.
Podkreślono w tym kontekście, że obowiązujące polityki gospodarowania odpadami oraz te dotyczące energii odgrywają ważną rolę w kontrolowaniu emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych. Ważnym źródłem emisji jest tu bowiem spalanie odpadów, które je zawierają, ale również spalanie niektórych paliw.
Trwałe zanieczyszczenia organiczne to związki na bazie węgla, które trudno rozkładają się w środowisku. Akumulują się za to np. żywych organizmach, osiągając najwyższe stężenia u gatunków na szczycie łańcucha pokarmowego. Dodatkowe zagrożenie związane z TZO wynika stąd, że są one transportowane na duże odległości poprzez naturalne procesy atmosferyczne i oceaniczne. Do TZO należą m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, DDT, HCB, PFOS oraz wspomniane PCB i PBDE. Występują głównie w środkach ochrony roślin i środkach przeciwpalnych, spotykamy je także w produktach codziennego użytku, np. sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.
Badacze generalnie podkreślają, że między zmianami klimatu a zdrowiem ludzi występuje skomplikowany związek i jest on dostrzegalny zwłaszcza na Arktyce. Jednakże potrzeba jeszcze wielu badań, aby ten związek zbadać dokładniej.
Ewa SzekalskaDziennikarz
