Ograniczenie marnowania żywności ponad sejmowymi podziałami

© Viona Westermann

O parlamentarnych planach walki z powszechnym w Polsce marnowaniem żywności pisaliśmy po raz pierwszy jeszcze we wrześniu 2015 roku. Choć koncepcja przekazywania żywności o bliskim terminie przydatności do spożycia organizacjom pozarządowym nie uległa zasadniczym zmianom, dopiero teraz udało się w tej sprawie osiągnąć konsensus. – Przyjęliśmy poprawki i poselskie, i rządowe. W kwietniu mamy posiedzenie Komisji Gospodarki i Rozwoju, która przyjmie projekt. Na tym samym posiedzeniu Sejmu [projekt ustawy – przyp. red.] powinien być głosowany na sali plenarnej – mówi poseł Paweł Kobyliński. Według danych m.in. Eurostatu, w Polsce marnuje się rocznie 235 kg żywności na osobę, co łącznie z działalnością gospodarczą daje w sumie ok. 9 mln ton.

Podstawy bez zmian

Zasadnicze elementy mechanizmu pozostają od lat te same. Art. 3 najnowszego projektu ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności⁽¹⁾ również więc zakłada, że sprzedawca żywności (rozumiany jako podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze o powierzchni co najmniej 250 mkw.) jest obowiązany do zawarcia umowy nieodpłatnego przekazywania żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży z wybraną przez siebie organizacją pozarządową. Jeżeli przedsiębiorca nie będzie wywiązywał się umowy, wniesie na konto organizacji opłatę w wysokości 10 gr za jeden kilogram marnowanej żywności. Jeżeli w ogóle nie zawrze stosownej umowy, podlegać będzie dodatkowo karze w wysokości 5 tys. zł, a naliczona i tak opłata trafi na konto właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Diabeł tkwi w szczegółach

Parlamentarzyści wprowadzili jednak w ostatnim czasie kilka istotnych zmian. Opłata ma zostać pomniejszona o poniesione przez sprzedawcę koszty wykonania umowy, w szczególności koszty transportu i dystrybucji żywności. Część ze zgromadzonych w formie opłaty środków będzie mogła także zostać przeznaczona na kampanię edukacyjno-informacyjną, do której obliguje sprzedawców projektowany art. 4 regulacji. Podstawę do naliczania opłaty nie będzie stanowić zresztą całość ‘zmarnowanej żywności', jak początkowo planowano. W 2019 r. będzie to 80 proc. masy ‘zmarnowanej' żywności. W kolejnych latach opłatę trzeba będzie już wnosić od 90 proc. Wszystko to sprawia, że na konto organizacji (alternatywnie WFOŚiGW) wpłynie mniej środków, niż zakładała to poprzednia wersja projektu⁽²⁾. W przypadku, gdy wysokość całej opłaty nie będzie przekraczać 200 zł, opłaty w ogóle nie trzeba będzie wnosić.

Sukces, ale i zobowiązanie

To przełomowe rozwiązanie, ale i epokowe wyzwanie dla banków żywności i innych organizacji, które staną się beneficjentami zmian. Czy poradzą sobie logistycznie z napływem żywności tak, by maksymalnie ją następnie wykorzystać? W ubiegłym roku Federacja Polskich Banków Żywności opublikowała raport⁽³⁾, z którego wynika, że najczęściej wyrzucane są bowiem pieczywo (49 procent), owoce (46 procent) i wędliny (45 procent). Dwa ostatnie to produkty o wyjątkowo krótkim terminie przydatności do spożycia i stosunkowo trudne do przechowywania. Na tym zresztą zmiany w prawie wcale nie muszą się zatrzymać. Według szacunków największym marnotrawcą żywności nie są bowiem wcale sieci handlowe, lecz konsumenci. Poseł Paweł Kobyliński informuje, że już teraz powstają koncepcje, które mają ograniczyć marnowanie jedzenia w domach. – Zaczęliśmy prace nad ustawą umożliwiającą odliczenie od podatku wartości żywności przekazywanej organizacjom pożytku publicznego – dodaje.

Kamil Szydłowski
Dziennikarz, prawnik