Recykling – nie zawsze tak piękny, jak go malują

© detailfoto

Komisja Europejska przygotowuje się obecnie do wydania komunikatu w sprawie zapewnienia spójności polityk dotyczących chemikaliów, produktów i odpadów. W ramach konsultacji społecznych gromadzi opinie zainteresowanych stron. W styczniu 2017 r. stworzyła mapę drogową⁽¹⁾, w której zidentyfikowała cztery główne przeszkody mogące stać na drodze do płynnego przekształcania odpadów w produkty. Efektem poczynionej analizy wspartej opiniami z zewnątrz będzie wspomniany komunikat Komisji, którego wydanie planowane jest na czwarty kwartał 2017 r.

Rozpoznane problemy w zakresie wdrażania circular economy

Pierwszy z rozpoznanych problemów to niewystarczająca ilość informacji na temat substancji potencjalnie niebezpiecznych - zarównow odpadach, jak i w materiałach poddawanych recyklingowi oraz produktach. Uniemożliwia to monitorowanie zgodności odzyskanych materiałów (i powstających z nich produktów) z odpowiednimi przepisami prawa (rozporządzenia REACH, CLP, ale także np. z przepisami na temat produktów takich jak dyrektywa RoHS). Nie da się przez to sprawdzić, czy dane materiały są bezpieczne albo czy po poddaniu ich recyklingowi będą mogły być użytkowane zgodnie z zamierzonym celem. Zwiększa to ryzyko biznesowe m.in. dla recyklerów.

Innym zagadnieniem jest obecność substancji wzbudzających obawy w przetworzonych materiałach i zrobionych z nich produktach. Chodzi o to, że nie ma generalnej procedury postępowania w przypadku wykrycia takich substancji. Nie istnieje też metodologia, która pozwoliłaby ocenić całkowite koszty i korzyści dla społeczeństwa wynikające z użycia materiałów z recyklingu w porównaniu z innymi metodami zagospodarowania odpadów (składowanie, odzysk energii).

Istnieje ponadto niepewność co do momentu, w którym materiały przestają być odpadami w świetle prawa. Dyrektywa odpadowa pozostawia pole do wielu interpretacji, dlatego podmioty postępujące z odpadami i samorządy mogą mieć kłopoty ze stosowaniem i egzekwowaniem prawa.

Trudności mogą także dotyczyć zastosowania unijnych zasad klasyfikacji odpadów i ich wpływu na możliwość poddania danego materiału recyklingowi. Reguły pozwalające klasyfikować odpady jako niebezpieczne lub inne niż niebezpieczne określają, między innymi, czy posiadacz odpadów musi uzyskać zezwolenie na gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi. W rezultacie determinują także możliwość poddania ich recyklingowi. Niespójności w zakresie unijnych zasad klasyfikacji odpadów prowadzą do niepewności: m.in. czy dany sposób zagospodarowania odpadów jest zgodny z prawem. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku odpadów zawierających złożone materiały, takie jak tworzywa sztuczne, minerały czy szkło.

Transgraniczne przemieszczanie odpadów zwiększa ryzyko

Do zasygnaliowanych w mapie drogowej Komisji problemów odniosła się organizacja Zero Waste Europe. Jej zdaniem za wszelką cenę powinno się starać zapobiegać przedostawaniu się niebezpiecznych chemikaliów do produktów. Jest ono jeszcze bardziej prawdopodobne, gdy recykling ma miejsce poza granicami UE. Jako przykład można podać ujawniony niedawno przypadek obecności toksycznych substancji w popularnych kostkach Rubika.

Zdaniem organizacji przyczynią się do tego jasne metody obliczania poziomu recyklingu, które powinny być jak najbardziej zbliżone do rzeczywistego poziomu recyklingu. Zaostrzone powinny zostać ponadto kryteria konwencji bazylejskiej (transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych), rotterdamskiej (promowanie wspólnej odpowiedzialności w międzynarodowym handlu niebezpiecznymi chemikaliami) oraz sztokholmskiej (w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych). Unia Europejska powinna również ustanowić jasne zasady gwarantujące, że importowane surowce wtórne i produkty powstałe z surowców wtórnych nie zawierają substancji toksycznych.

Zero Waste wskazuje też na konieczność ustalenia klarownych wytycznych dotyczących projektowania produktów i opakowań zgodnie z duchem circular economy. Przepisy unijne dotyczące odpadów powinny też wskazywać kierunek konstruowania opłat w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta, tak żeby zniechęcały do używania substancji toksycznych i potencjalnie toksycznych. Należy także zaktualizować zasadnicze wymagania dla opakowań, tak aby upewnić się, że te trafiające na rynek europejski są wolne od niebezpiecznych substancji.

Ewa Szekalska
Dziennikarz