Jak tworzyć rozwiązania oparte na naturze? Rekomendacje EEA

© VectorMine

Tak zwane rozwiązania oparte na naturze mogą znacznie wzmocnić odporność na zmiany klimatu oraz poprawić stan bioróżnorodności. Muszą być jednak odpowiednio zeskalowane i dostosowane do lokalnych warunków. Przytaczamy zalecenia EEA.

Analizowane przez Europejską Agencję Środowiska⁽¹⁾ (EEA - ang. European Environment Agency) inwestycje wpisują się w adaptację do zmian klimatu, która stanowi część unijnej polityki obecnej w strategiach z 2013 i 2021 r., a także w akty prawne, takie jak wciąż procesowane Nature Restoration Law. Rozwiązania oparte na naturze (NBS – ang. nature-based solutions) mają ograniczać ryzyko ekstremalnych zjawisk pogodowych, gwarantować bezpieczeństwo żywnościowe i wodne, a także chronić zdrowie ludzkie. Jak czytamy, zarządzane w zrównoważony sposób lub odnawiane ekosystemy zapewniają społeczny dobrostan oraz korzyści dla różnorodności biologicznej, świadcząc takie usługi jak ochrona przed erozją gleb, zapobieganie suszom, powodziom, pożarom, pochłanianie dwutlenku węgla lub ochładzanie. Poprawiają również jakość powietrza na obszarach miejskich i zmniejszają zanieczyszczenie hałasem. Krajowi, unijni i światowi decydenci coraz bardziej doceniają potencjał tkwiący w NBS, wdrażając je nie tylko w miastach, ale również na terenach rolniczych, nad wybrzeżami mórz czy w leśnictwie.

Kluczowe skalowanie i komunikacja

Jak stwierdza agencja, do sukcesu rozwiązań opartych na naturze potrzeba przede wszystkim skalowania. NBS są zazwyczaj niewielkie i pasują do miejscowych uwarunkowań biofizycznych, socjoekonomicznych, politycznych czy kulturowych. „W większości przypadków nie da się ich powielać bez różnych dostosowań. Skalowanie wymaga zatem szczegółowej wiedzy na temat oryginalnego kontekstu i czynników sukcesu” – czytamy. EEA przytacza opracowane w 2021 r. ramy do oceny potencjału skalowania poszczególnych NBS, które przetestowano na 97 przykładach. Składa się z czterech kroków, zakładających określenie typu danego rozwiązania i jego zastosowania do konkretnych celów, uwzględnienie barier, ryzyk i uwarunkowań geofizycznych oraz przedstawienie mapy drogowej. Ramę skalowania omówiono na podstawie trzech przypadków – służących m.in. do retencji wody deszczowej i zmniejszaniu efektu wyspy ciepła zielonych dachów w niemieckim Hamburgu, odbudowę zlewni strumienia Tullstorp w południowej Szwecji (m.in. poprzez utworzenie stref zalewowych), odbudowy terenów podmokłych poprzez uprawę roślin w niemieckiej Meklemburgii – Pomorzu Zachodnim. EEA zaznacza, że uwzględnienie czynników potrzebnych do osiągnięcia sukcesu wymaga ciągłego monitoringu, raportowania i ewaluacji, która wykaże długoterminową efektywność rozwiązań opartych na naturze.

Agencja w swoim opracowaniu kładzie nacisk na przejrzystą komunikację wokół NBS. Interesariusze muszą znać korzyści i koszty z nimi związane, również po to, żeby przyciągać inwestycje prywatne. W przypadkach możliwych do wykorzystania komercyjnego i celów zarobkowych sprawa jest dość prosta. Liczą się jednak również mniej policzalne korzyści, związane z jakością powietrza i wody, potencjałem rekreacyjnym i ogólnym wzrostem dobrostanu. Ocena społecznych i ekonomicznych kosztów może być prowadzona zarówno przed, jak i po wprowadzeniu rozwiązania. Uporządkowane ramy oceniania pomogą w tworzeniu związanych z NBS modeli biznesowych i w zwiększaniu finansowania ze środków sektora prywatnego, co miało miejsce np. w Hamburgu. Jak podkreśla EEA, implementacja rozwiązań zależy od dostępu do danych i wiedzy. Potrzeba więc jasnych wskaźników, metod monitoringu i wskaźników raportowania. Agencja wymienia przykładowe czynniki, które mogą sprzyjać wdrażaniu NBS lub je utrudniać. Do pierwszych należą konkretne plany i odpowiednia legislacja, przedstawienie krótko i długoterminowych korzyści, dostęp do różnych źródeł finansowania czy samo istnienie zdrowych ekosystemów lub zdolność do ich odbudowy. Czynniki utrudniające to z kolei brak politycznego poparcia, brak zaangażowania i współpracy interesariuszy, niedostateczne przedstawienie korzyści i luki w wiedzy.

Wspólne standardy

Ocena (w tym ilościowa) rezultatów wprowadzenia NBS, stosowanie wspólnych standardów i ujednolicenie celów oraz wskaźników to według EEA kluczowe warunki pomyślnego wprowadzenia rozwiązań opartych na naturze do obowiązujących przepisów i wytyczanych planów. Jak czytamy, „brak szczegółowych i zestandaryzowanych metod oceny, raportowania i technicznych wytycznych stanowi główną przeszkodę w skalowaniu i rozpowszechnianiu NBS”. Kolejny raz niezbędne okazuje się zaangażowanie interesariuszy. Doszło do niego w przypadku odbudowy szwedzkiego strumienia Tullstorp, gdzie do budowy rozwiązania włączyli się miejscowi właściciele gruntów. Agencja wyjaśnia, że interesariusze mogą różnić się między sobą i preferować różne rozwiązania. Zrozumienie korzyści związanych z NBS może jednak pomóc przełamać opory i zbudować poparcie dla proponowanych rozwiązań.

„Pilna potrzeba adaptacji do zmian klimatu może silnie napędzać zwiększanie bioróżnorodności na terenach wiejskich, w miastach i poza obszarami chronionymi. Aby rozwiązania oparte na naturze spełniły tę obietnicę, potrzeba systemowego podejścia wykraczającego poza lokalną skalę” – podsumowuje EEA. „Wykroczeniem poza lokalną skalę” ma być stworzenie jasnych regulacji i stosowanie zachęt finansowych, a także opracowanie „taksonomii” NBS, która uwzględni już istniejące inicjatywy, ryzyka i potencjalne obszary szerszego zastosowania. Przedstawianie policzalnych korzyści i kosztów pomoże zwiększyć finansowanie – zarówno publiczne, jak i prywatne.

Szymon Majewski
Dziennikarz