Niemarnowanie żywności: KE zaostrza kurs i proponuje przegląd dyrektywy odpadowej

Niemarnowanie żywności: KE zaostrza kurs i proponuje przegląd dyrektywy odpadowej
© mhp

5 lipca 2023 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet rozwiązań służących zmniejszeniu presji na zasoby naturalne, w tym gleby. Wśród nich podjęła się zmian w Ramowej Dyrektywie Odpadowej, dotyczących odpadów żywnościowych i tekstyliów. W tej drugiej kwestii zmiany są przełomowe, o czym piszemy w artykule „ROP dla tekstyliów? Zaproponowano zmiany w dyrektywie odpadowej.

Jeśli chodzi o sektor żywnościowy, jak zauważa Komisja, zajmuje on niechlubne pierwsze miejsce jeśli chodzi o intensywność zużycia zasobów i nie przystaje do podstawowych unijnych zasad zarządzania odpadami. Nie jest zgodny także z hierarchią postępowania z odpadami, gdzie primo, należy ograniczać powstawanie odpadów, przygotować do ponownego użycia lub poddawać recyklingowi. Celem propozycji zmian w Ramowej Dyrektywie Odpadowej (patrz: przypis⁽¹⁾) jest „redukcja środowiskowego i klimatycznego oddziaływania systemów żywnościowych powiązanego z wytwarzaniem odpadów”.

Ile i czego tracimy wyrzucając żywność?

Zapobieganie powstawaniu odpadów żywnościowych przyczyni się również do wzrostu bezpieczeństwa żywnościowego. KE przypomina sprawy podstawowe: wyrzucanie żywności, to marnowanie całej wbudowanej energii i zasobów potrzebnych do jej wytworzenia; to również emisje gazów cieplarnianych, nie przynoszące do tego korzyści żywnościowych. Przywołuje liczby dla 2019 r. Wygenerowanie 58,5 Mt odpadów żywnościowych spowodowało emisję 252 Mt eqCO₂ (16% całych emisji z sektora żywnościowego). Odpowiadało też stracie 342 mld m³ wody (12% całego zużycia wody podczas produkcji i konsumpcji żywności). Co więcej, ma „na sumieniu” 16% oddziaływania na gleby związanego z użytkowaniem gruntów, a także 15% eutrofizacji akwenów morskich. Do tego dochodzą konsekwencje ekonomiczne. 132 mld euro – to wartość rynkowa, na którą oszacowano wspomnianych 58,5 Mt odpadów żywnościowych. Włączono w to utratę zasobów przez przedsiębiorstwa z sektora żywnościowego na każdym etapie łańcucha dostaw, ale także środki niepotrzebnie wydatkowe przez gospodarstwa domowe. 9,3 mld euro – to z kolei koszty zbiórki i zagospodarowania takiej ilości odpadów żywnościowych. Większość odpadów żywnościowych powstaje w gospodarstwach domowych (patrz: grafika).

Marnowanie żywności w UE© ec.europa.eu/eurostat

Co konkretnie proponuje Komisja?

KE wyznacza nowe cele dla państw członkowskich do końca 2030 r.:

• 10% spadek wytwarzania odpadów żywnościowych w przetwórstwie i produkcji,
• 30% spadek wytwarzania odpadów żywnościowych na mieszkańca łącznie w handlu detalicznym oraz innych sektorach dystrybucji żywności, w restauracjach, usługach gastronomicznych oraz gospodarstwach domowych.

Zmiana będzie mierzona w odniesieniu do 2020 r., chyba że kraj członkowski notyfikuje inny rok referencyjny. Kraje będą zobligowane do przeglądu swoich programów zapobiegania powstawaniu odpadów żywnościowych. KE może ponadto wyznaczyć konkretną metodologię pomiarów ilości odpadów żywnościowych w ramach aktów delegowanych. Całościowy przegląd postępów w tym obszarze KE planuje na 2027 r.

Baza danych, współpraca wokół niemarnowania żywności

Równolegle z propozycją zmiany przepisów, Wspólne Centrum Badawcze JRC opublikowało wyniki swoich prac dotyczących niemarnowania żywności. Udostępniono przekrojowe kompendium zawierające narzędzia, dobre praktyki i zalecenia służące niemarnowaniu żywności. Dokument zawiera liczne wskazówki i przykłady działań możliwych do podjęcia na poziomie państw członkowskich, miast, gospodarstw domowych czy szkół (wraz ze przykładowymi aktywnościami, kampaniami, które prezentują np. gotowe scenariusze lekcji). Informacje dostępne na stronie JRC⁽²⁾.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog