© aprilian
Tak samo jak w poprzednich częściach, analizujemy dokumenty i tezy programowe przedstawione przez sześć komitetów wyborczych, które zarejestrowały listy we wszystkich 41 okręgach - KW Bezpartyjni Samorządowcy, KKW Trzecia Droga Polska 2050 Szymona Hołowni – Polskie Stronnictwo Ludowe, KW Nowa Lewica, KW Prawo i Sprawiedliwość, KW Konfederacja Wolność i Niepodległość oraz KKW Koalicja Obywatelska PO .N IPL Zieloni. Propozycje rozpatrujemy w kolejności odpowiadającej numerom zarejestrowanych list. Za przynależne do zbiorczej kategorii zrównoważonego rozwoju rozumiemy kwestie, które nie mieszczą się ściśle w przyjętych na potrzeby poprzednich części kategoriach tematycznych, ale mają z nimi istotny związek i bezpośrednio dotyczą ochrony środowiska. Są to przede wszystkim zagadnienia dotyczące transportu, bezpieczeństwa żywnościowego, planowania przestrzennego i polityki miejskiej.
Część druga - gospodarka odpadami
Część trzecia - gospodarka wodna
Część czwarta - ochrona przyrody
KOMITET WYBORCZY BEZPARTYJNI SAMORZĄDOWCY
W programie Bezpartyjnych Samorządowców znajduje się kilka punktów interesujących z punktu widzenia tej analizy. Rozdział poświęcony transportowi rozpoczyna się od postulatu wprowadzenia bezpłatnej komunikacji miejskiej i regionalnej. Komitet uzasadnia swoją propozycję m.in. względami środowiskowymi, pisząc, że darmowa komunikacja „to rozwiązanie wygodne, ekologiczne i nowoczesne”, oraz powodujące mniejsze emisje dwutlenku węgla. W punkcie jest mowa również o wykluczeniu komunikacyjnym. Idąc dalej, Bezpartyjni przedstawiają pomysł na finansowanie publicznego i bezemisyjnego transportu z opłat ekologicznych za emisje CO2. Jak piszą, roczne przychody budżetu z tego źródła to ponad 25 mld zł; „z tego źródła oprócz finansowania inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną, będziemy finansować efektywny energetycznie transport publiczny”. W punkcie omawiającym projektowane zasady finansowania dróg lokalnych pojawia się postulat wzmocnienia stanowiska samorządów oraz konsultacji społecznych w planowaniu przestrzennym. „Wprowadzimy do analizy kosztów przewidywanych inwestycji pozycji obrazującej tzw. koszty społeczne” – czytamy.
Jeden z kolejnych podrozdziałów w rozdziale transportowym nazywa się „Transport, cyfryzacja i zrównoważony rozwój”. Samorządowcy domagają się w nim zintegrowania planów zagospodarowania przestrzennego z planami rozwoju transportu. Jak piszą, trzeba zmienić prawo budowlane oraz inne przepisy tak, żeby inwestorzy ponosili większe koszty budowy lub dostosowania infrastruktury do potrzeb inwestycji. Program stwierdza: „Naganną praktyką jest, iż najpierw powstaje osiedle, a dopiero później jego mieszkańcy muszą zabiegać o powstanie przyzwoitej drogi”, a „jeszcze gorzej” jest z zapewnieniem transportu publicznego. Kolejny punkt w tym segmencie mówi o technologii w służbie pasażera – wykorzystaniu systemów do poprawy płynności i bezpieczeństwa transportu. Bezpartyjni Samorządowcy chcieliby wykorzystywać możliwości „współczesnej technologii” do eliminacji niebezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego oraz rozwijać je w transporcie publicznym po wcześniejszej integracji systemów z rozkładem jazdy. Można przypuszczać, że komitet ma w tym miejscu na myśli rozwiązania mieszczące się w idei tzw. inteligentnego miasta.
W przeglądzie uwzględniliśmy także fragment rozdziału o rolnictwie. Do haseł z obszaru zrównoważonego rozwoju zaliczyć można budowę lokalnych przetwórni, które skrócą drogę sprzedaży między producentem a nabywcą w formie mini stoisk i targowisk umożliwiających konsumentom dostęp do świeżych produktów. Postulaty rozwoju retencji omówiliśmy już w analizie pod kątem gospodarki wodnej. Wracając na chwilę do rozdziału o ekologii, warto jeszcze przywołać punkt zapowiadający skupienie kontroli środków ochrony roślin, nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin w rękach Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i nasiennictwa – czyli w praktyce, jak precyzuje program, scalenie kompetencji podzielonych obecnie między PIORiN oraz Inspekcję Ochrony Środowiska.
KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY TRZECIA DROGA POLSKA 2050 SZYMONA HOŁOWNI – POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE.
12 Gwarancji Trzeciej Drogi oraz Wspólna Lista Spraw, czyli zbiory kluczowych postulatów z jakimi w wyborach startuje koalicyjne porozumienie Trzecia Droga, są raczej krótkie i ogólnikowe. W 12 Gwarancjach zostają wymienione kwestie dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego oraz tzw. Zielonej Polski – w pierwszych nie ma jednak wzmianki np. o ekologicznym lub zrównoważonym rolnictwie, drugie natomiast omówiliśmy już w poprzednich częściach. Dokument nie zawiera również informacji o planowaniu przestrzennym ani o transporcie. We Wspólnej Liście Spraw Trzecia Droga obiecuje wsparcie dla rozwoju rolnictwa, także ekologicznego, oraz zadbanie o jakość i dostępność żywności.
KOMITET WYBORCZY NOWA LEWICA.
Nowa Lewica w swoim programie 6 ze 155 postulatów poświęca transportowi. Podobnie jak Bezpartyjni Samorządowcy, komitet zapowiada inwestycje w transport zbiorowy, oparty na lokalnych połączeniach autobusowych i kolejowych, w których do każdego powiatu będzie dojeżdżał pociąg, a do każdej gminy autobus. Istotny z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju punkt mówi o elektryfikacji transportu. Elektromobilność według Lewicy ma dotyczyć elektrycznych pociągów, tramwajów, autobusów oraz trolejbusów – ponadto, komitet obiecuje więcej stacji ładowania dla samochodów elektrycznych. Dalej pojawia się deklaracja inwestowania w rozwój technologii wodorowych oraz biopaliw „tam, gdzie elektryfikacja byłaby nieefektywna”.
Tytułując tak odpowiednią kategorię postulatów, Lewica chce zaoferować Opłacalne Rolnictwo. Poprawa opłacalności kierunków produkcji rolnej w ujęciu programu to m.in. promocja zakupów lokalnej żywności przez markety i stołówki, co wydaje się podobne do wymienionego w Manifeście 100 dni postulatu zielonych zamówień publicznych w systemach żywienia zbiorowego. Importowana żywność ma być kontrolowana pod kątem jakości. Punkt 55 mówi o rolnictwie w harmonii z przyrodą, przez co komitet rozumie wsparcie dla rolników w zmniejszaniu wydatków na nawozy i pestycydy poprzez pomoc dla rolnictwa ekologicznego „i innych form przeciwdziałania erozji gleby oraz ochrony bioróżnorodności i zapylaczy”. Ostatni postulat z tej części, kółka rolnicze i spółdzielczość rolna, mówi o wsparciu dla dobrowolnych spółdzielni dla wytwórców i przetwórców żywności, a także kooperatyw spożywczych. Ma to doprowadzić do skrócenia łańcuchów dostaw.
W analizowanej w poprzednich częściach kategorii Zielony Ład Lewica ogłasza również koniec betonozy. Ponowne zazielenienie polskich miast ma być wspierane przez wynoszący 3 mld zł Fundusz Kruszenia Betonu, a przestrzeń miejska w programowej wizji zostanie dostosowana do zmian klimatu. Obok mikroretencji wody posłuży temu zwiększony dostęp do ławek czy cienia. Udogodnienia mają dotyczyć także osób z niepełnosprawnościami. Kolejny punkt mówi o walce ze smogiem, m.in. poprzez rozszerzenie programu wymiany kotłów. W jednym z wcześniejszych punktów komitet postuluje uchwalenie ustawy antyodorowej, która wprowadzi pojęcie uciążliwości zapachowej i pozwoli organom administracji publicznej ją ograniczać lub eliminować.
Problematyka planowania przestrzennego powraca w segmencie programu skupionym na polityce mieszkaniowej. Postulat 155, wieńczący cały dokument, opowiada o dobrze zaplanowanych osiedlach. Lewica stwierdza w nim, że „jakość życia zależy od tego, czy na osiedlu jest dostęp do usług publicznych i zieleni”. Plany zagospodarowania przestrzennego mają zatem uwzględniać różnorodne potrzeby, przy zaktualizowanym kodeksie urbanistyczno-budowlanym. Punkt odwołuje się także do potrzeby „pasywności energetycznej” oraz przyjaznych dla środowiska materiałów i technologii budowlanych.
KOMITET WYBORCZY PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ.
Jeśli chodzi o transport, Prawo i Sprawiedliwość przedstawia swoje postulaty w rozdziale Rozwój infrastrukturalny z części Perspektywa do 2031 roku. Tak jak Bezpartyjni Samorządowcy i Nowa Lewica, PiS głosi walkę z wykluczeniem komunikacyjnym, m.in. poprzez ułatwienia dla samorządów uruchamiających lokalne połączenia autobusowe, czy program Kolej Plus. Nieco dalej, pisząc więcej o kolei, program ugrupowania rządzącego wspomina o lokomotywach wodorowych, które sprawią, że transport szynowy będzie „jeszcze bardziej przyjazny środowisku”.
W deklaracjach z rozdziału Rolnictwo program mówi o tym, że konkurencyjny sektor produkcji rolnej będzie uwzględniał wymagania klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt. Tak jak Bezpartyjni Samorządowcy, PiS chce rozwijać punkty sprzedaży bezpośredniej dla rolników, a także skracać łańcuchy żywnościowe. Podobnie do Lewicy, wspomina o spółdzielczości rolniczej, podejmującej także zadania energetyczne (np. poprzez rozwój biogazowni). Zapowiadany program „Lokalna półka” ma na celu promocję lokalnej produkcji żywności – minimum 2/3 owoców warzyw, produktów mlecznych i mięsnych w sklepach zgodnie z programem pochodzić będzie od miejscowych wytwórców. Paragony będą informować o pochodzeniu danego produktu.
Pisząc o polityce mieszkaniowej (rozdział Mieszkalnictwo), Prawo i Sprawiedliwość stawia m/in. na zwiększanie dostępności gruntów, powołując się na przyjętą w lipcu 2023 r. ustawę, która zobowiązuje gminy do przyjmowania planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego. Jak mówi PiS, ustalone zostaną kryteria powierzchni gruntów, które gmina będzie musiała przeznaczyć pod zabudowę mieszkaniową, co według programu „przyczyni się do obniżenia kosztów budowy mieszkań”, ale „nie będzie się to odbywać jednak kosztem terenów zielonych”. Fragment o walce z nieuczciwymi praktykami na rynku nieruchomości odwołuje się do zwalczania przejawów tzw. patodeweloperki, która obniża jakość życia mieszkańców. Ostatnia część rozdziału mieszkaniowego traktuje o zapowiadanym programie „Przyjazne osiedle”, zakładającym m.in. tworzenie nowych parków oraz stref zieleni miejskiej przy blokach z wielkiej płyty, czy dopłaty do remontów akustycznych. Do tego typu wyzwań odnosi się także postulat ze środowiskowej części rozdziału Energetyka i górnictwo, w którym PiS zapowiada koniec z „betonozą”, zazielenienie przestrzeni publicznej w miastach do 8% oraz unieszkodliwienie pozostającego w domach i budynkach azbestu.
KOMITET WYBORCZY KONFEDERACJA WOLNOŚC I NIEPODLEGŁOŚĆ.
Program Konfederacji, Konstytucja Wolności, nie zawiera postulatów związanych z rozwojem transportu zbiorowego. Rozbudowana jest za to sekcja dotycząca rolnictwa. Z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju, uwagę warto zwrócić na „diagnozę zagrożeń” dla działalności rolnej w Polsce, takich jak podnoszona w mijającej kadencji tzw. „piątka dla zwierząt”, „ideologiczna polityka klimatyczna Unii Europejskiej” oraz Europejski Zielony Ład. Konfederacja popiera za to produkcję energii na własny użytek w gospodarstwach rolnych, a także wykorzystanie biopaliw – przede wszystkim biodiesla z rzepaku. Jeden z kolejnych rolniczych postulatów łączy się z problematyką planowania przestrzennego. Komitet optuje za uproszczeniem prawa budowlanego dla gospodarstw rolnych, który pozwoli rolnikom wznoszenie budynków produkcyjnych na obszarach nieobjętych planem zagospodarowania przestrzennego. „Małe przetwórstwo” zostanie wzmocnione przez „całkowite uwolnienie rolniczego handlu detalicznego” i możliwość sprzedaży płodów rolnych z ominięciem formalności.
Sama fraza „planowanie przestrzenne” nie występuje w programie Konfederacji, śladów interesującej nas tematyki można jednak szukać w rozdziale skoncentrowanym na mieszkalnictwie. Konfederacja obiecuje obniżenie kosztów budowy mieszkań poprzez zwiększenie podaży gruntów inwestycyjnych, a także obniżenie cen materiałów (co ma zostać osiągnięte przez odrzucenie systemów ETS i ETS2, a także „cła węglowego” CBAM). Ugrupowanie zapowiada także poluzowanie rygorystycznych warunków technicznych w zakresie zapotrzebowania na energię. Inwestorzy mają zyskać większą swobodę w zakresie doboru izolacji cieplnej, a proces inwestycyjny zostanie „odbiurokratyzowany”.
KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA PO .N IPL ZIELONI.
100 Konkretów Koalicji Obywatelskiej to postulaty zgromadzone w różnych kategoriach tematycznych. Transport publiczny nie jest przedmiotem osobnej grupy przedstawionych pomysłów – fraza ta pojawia się za to w kategorii „Podatki” i dotyczy stawki 0% dla podatku VAT, która ma obniżyć ceny biletów. Program milczy również o „planowaniu przestrzennym” oraz „zagospodarowaniu przestrzennym”.
Więcej uwagi Koalicja Obywatelska poświęca rolnictwu. Postulaty z tej kategorii częściowo pokrywają się lub wykazują podobieństwa do pomysłów innych, wymienionych już ugrupowań. KO zapewnia, że „co najmniej połowa strategicznych produktów żywnościowych w sklepach musi pochodzić z Polski”, a wszystkie pozostałe produkty będą musiały posiadać oznaczenia informujące o ich pochodzeniu. W następnym punkcie jest mowa o programie budowy nowoczesnych targowisk w każdym mieście – w domyśle, skracających łańcuchy dostaw i ułatwiających wymianę handlową między miastem a wsią. Koszty prowadzenia gospodarstw będą obniżone dzięki inwestycjom w biogazownie, farmy fotowoltaiczne oraz pompy ciepła.
W kategorii „Środowisko” znajduje się zapowiedź zakończenia wycinki drzew w miastach i zwiększonej ochrony bioróżnorodności. Instytucja "miejskiego ogrodnika", którą chce powołać Koalicja, będzie odpowiadać za parki, nasadzenia nowych roślin oraz użytki ekologiczne w miastach.
To już ostatnia część naszego przeglądu propozycji i obietnic wyborczych z zakresu ochrony środowiska, które przedstawiły wszystkie ogólnopolskie komitety startujące w tegorocznych wyborach parlamentarnych. Mamy nadzieję, że w najbliższą niedzielę pomoże on Państwu w podjęciu decyzji.
Źródła:
1) https://bezpartyjnisamorzadowcy.pl/program/
2) https://polska2050.pl/trzecia-droga/12-gwarancji-trzeciej-drogi/, https://polska2050.pl/wspolna-lista-spraw-gotowa/
3) https://lewica2023.org/program-wyborczy-kw-nowa-lewica/
4) https://pis.org.pl/dokumenty
5) https://konfederacja.pl/konstytucja-wolnosci-program-wyborczy-2023/
Szymon MajewskiDziennikarz
