dr Zbigniew SzkopUniwersytet Warszawski © Prawa zastrzeżone
Teraz Środowisko: Po co badać korzyści, jakie świadczą drzewa w miastach?
Zbigniew Szkop (ZS): Drzewa w miastach często są postrzegane głównie jako koszt. Dlaczego? Łatwo jest wyliczyć wydatek, z jakim wiąże się zakup i utrzymanie drzewa w mieście. Istnieje rynek, który to „wycenia”. Inaczej jednak wygląda sytuacja, jeżeli mówimy o korzyściach, jakie otrzymujemy dzięki drzewom. Nazywamy je usługami ekosystemowymi drzew. Nie ma na nie rynku, a tym samym nie znamy ich ceny. Przez to mogą wydawać się one mniej namacalne. Jest to jeden z powodów, dla którego drzew w miastach jest mniej, niż powinno być. Ekonomia środowiska, a więc dyscyplina ekonomii w jakiej się specjalizuję, bada wartość tych usług i pokazuje, że drzewa w miastach to opłacalna inwestycja, także w sensie ekonomicznym.
TŚ: O jakich korzyściach mówimy i jak bada się ich wartość?
ZS: Drzewa obniżają temperaturę powietrza podczas upalnych dni. Dzięki temu zużywamy mniej energii elektrycznej na ochładzanie naszych pomieszczeń. Ponadto drzewa poprawiają jakość powietrza, usuwając z niego zanieczyszczenia. To powoduje, że mniej wydajemy na leczenie chorób wywołanych złą jakością powietrza. Drzewa pomagają także ograniczać spływ wód deszczowych, co przekłada się na niższe koszty utrzymania systemu kanalizacji miejskiej. Dodatkowo pomagają one chronić klimat, gdyż wychwytują z atmosfery dwutlenek węgla. To z kolei zmniejsza ryzyko powstawania kosztownych szkód, wywołanych gwałtownymi zjawiskami pogodowymi. Jeszcze inną zaletą drzew jest to, że zwiększają atrakcyjność okolicy, w której rosną. W naszych badaniach sprawdzamy, jak posadzenie dodatkowych drzew lub utworzenie nowego terenu zieleni miejskiej w danej okolicy zwiększa wartość pobliskich nieruchomości.
TŚ: Przez kogo ta wiedza jest najczęściej wykorzystywana?
ZS: Na przestrzeni ostatniej dekady na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego (WNE UW) wykonaliśmy kilkadziesiąt szczegółowych badań wyceniających pracę, jaką wykonują dla nas drzewa. Wiedza ta jest wykorzystywana na różnych płaszczyznach. Przykładowo, urzędy miast mogą wykorzystywać ją, aby wspierać efektywną kosztowo adaptację swoich miast do zmian klimatu. Firmy deweloperskie i właściciele prywatnych nieruchomości mogą dowiedzieć się, o ile wzrośnie wartość danej nieruchomości, jeżeli posadzą przy niej drzewa. Z kolei przedsiębiorcy wspierający działania pro-klimatyczne mogą skuteczniej niwelować swój ślad węglowy. Bardzo ważną grupą odbiorców naszych badań są także nauczyciele i edukatorzy ekologiczni, którzy wykorzystują wiedzę na temat wartości usług ekosystemowych drzew, aby wspólnie z nami zwiększać świadomość ekologiczną młodzieży szkolnej.
TŚ: Powstał „Kalkulator usług ekosystemowych drzew”. Skąd wziął się pomysł na takie narzędzie i jak ono powstawało?
ZS: Inspiracją dla stworzenia tego narzędzia byli właśnie uczniowie. Ostatnimi laty byłem często zapraszany na różnego rodzaju prelekcje dla młodzieży szkolnej, gdzie opowiadałem o badaniach, jakie wraz z moim zespołem prowadzimy na WNE UW. Podczas jednego z takich spotkań padło pytanie, czy byłoby możliwe stworzenie narzędzia, które dawałoby możliwość poznania przybliżonej wartość usług ekosystemowych świadczonych przez wybrane drzewo miejskie, bez potrzeby wykonywania skomplikowanych badań naukowych. Podjąłem to wyzwanie i postanowiłem spróbować.
Działania nad utworzeniem tego narzędzia były realizowane w ramach projektu „Kalkulator usług świadczonych przez drzewa miejskie”. Był on finansowany z grantu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Jednym z kluczowych etapów projektu były konsultacje z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się edukacją ekologiczną. Pozwoliły mi one dowiedzieć się, że z punktu widzenia prowadzenia zajęć z uczniami kluczowa jest maksymalna prostota przyszłego narzędzia. Dążyłem więc do osiągniecia tego celu.
TŚ: Jak dokładnie działa Kalkulator?
ZS: Uczniowie są proszeni o podanie kilku podstawowych informacji na temat drzewa, którego korzyściami są zainteresowani. Pierwsza z nich dotyczy wielkości miasta, na terenie którego rośnie to drzewo. Druga informacja dotyczy tego, czy jest to drzewo liściaste, czy iglaste. Nie trzeba znać dokładnego gatunku drzewa. Następnie uczniowie podają obwód wybranego drzewa oraz informację o jego kondycji. Na końcu wprowadzają informacje na temat typu terenu, gdzie rośnie to drzewo, np. czy drzewo rośnie przy ulicy.
Bazując na wynikach wcześniejszych badań wykonanych przez nasz zespół na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniewsrsytetu Warszawskiego, kalkulator liczy dla analizowanego drzewa orientacyjne ilości wyparowanej przez niego wody, usuniętych zanieczyszczeń, zatrzymanej wody opadowej, wychwyconego dwutlenku węgla oraz jego wpływ na atrakcyjność okolicy. Kalkulator pokazuje także jaka jest wartość ekonomiczna tych korzyści.
TŚ: Czy narzędzie jest dostępne bezpłatnie? Dla kogo jest dedykowane?
ZS: Kalkulator usług ekosystemowych drzew jest w pełni darmowy. Należy przy tym pamiętać, że wyniki uzyskiwane w wyniku kalkulacji mają wyłącznie charakter poglądowy - mają za zadanie wspierać edukację ekologiczną młodzieży szkolnej. Aby uwiarygodnić wyniki, każdorazowo należy dokonać pogłębionego badania uwzględniającego charakterystykę konkretnego miasta oraz gatunku drzewa.
Kalkulator usług ekosystemowych drzew w obecnej wersji nie uwzględnia specyficznych, lokalnych czynników, gdyż naszym celem było stworzenie narzędzia możliwie najprostszego w obsłudze. Niemniej tak jak wspomniałem wcześniej, chętnie współpracujemy z różnymi samorządami, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorcami, wykonując dla nich szczegółowe badania dotyczące wartości usług ekosystemowych drzew oraz tworząc analogiczne narzędzia, dedykowane pod ich specyficzne potrzeby i uwzględniające kontekst lokalny, który ich interesuje. Przykładem tutaj może być chociażby projekt LIFECOOLCITY, realizowany obecnie we Wrocławiu. Więcej na temat naszych działań w zakresie wyceny usług ekosystemowych drzew można przeczytać tutaj.
Publikację sfinansowano ze środków pochodzących z VIII edycji konkursu "Nauka jest dla ludzi" organizowanego przez Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego www.cwid.uw.edu.pl.
Artykuł powstał we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim
