© Albin Marciniak
Wraca sprawa wyłączenia 1,35 ha ze Świętokrzyskiego Parku Narodowego (ŚPN) na rzecz Zakonu Oblatów. O przywrócenie dawnych granic parku, a następnie ich poszerzenie apelują naukowcy skupieni wokół Koalicji Klimatycznej, mówiąc, że decyzja poprzedniego rządu o zmniejszeniu obszaru ŚPN była niezgodna z ustawą o ochronie przyrody.
Wydany 21 stycznia br. apel Komitetu Naukowego Koalicji Klimatycznej jest zaadresowany do minister klimatu i środowiska Pauliny Hennig-Kloski oraz do wiceministra i podsekretarza stanu Mikołaja Dorożały. Członkowie i członkinie Komitetu zwracają się do przedstawicieli MKiŚ z prośbą o „natychmiastowe działania mające na celu przywrócenie integralności Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz poszerzenie jego granic”. O wyłączeniu z ŚPN enklawy na Świętym Krzyżu (Łyścu) z bazyliką i zabudowaniami klasztornymi i przekazaniu jej zakonowi pisaliśmy jeszcze na etapie planowania, a następnie konsultacji projektu i wreszcie publikacji 18 stycznia 2022 r. rozstrzygającego w tej kwestii rozporządzenia Rady Ministrów. Decyzja rządu była wielokrotnie krytykowana przez organizacje pozarządowe i ekspertów mówiących o złamaniu przepisów ustawy o ochronie przyrody. O niezgodności rozporządzenia z ustawą mówi dziś również Koalicja Klimatyczna, pisząc w przedstawionym komunikacie, że „zgodnie z polskim prawem, aby usunąć z granic parku jakąkolwiek jego część, konieczne jest wykazanie bezpowrotnej utraty jego wartości przyrodniczych i kulturowych” – tymczasem utracie wartości kulturowych zaprzeczali także poprzedni ministrowie środowiska oraz klimatu i środowiska.
Przeciw m.in. NIK
Apelując o odwrócenie dawnej decyzji, Komitet Naukowy przypomina o sprzeciwiającym się rządowemu rozporządzeniu stanowisku Instytutu Ochrony Przyrody PAN z kwietnia 2021 r., a także o obawach Rady Naukowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Organy te wyraziły zmartwienie potencjalnymi negatywnymi następstwami rozporządzenia dla sytuacji prawnej innych parków narodowych oraz całego systemu ochrony środowiska. Brak ustawowych podstaw do wyłączenia i wadliwy przebieg konsultacji społecznych stwierdziła także Najwyższa Izba Kontroli. Jak przypominają naukowcy, w starania o cofnięcie rozporządzenia poza kręgami akademickimi, przyrodnikami i trzecim sektorem zaangażowali się również politycy, w tym obecni marszałek sejmu Szymon Hołownia, minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz czy przedstawicielki MKiŚ – sekretarz stanu Urszula Zielińska i podsekretarz stanu Anita Sowińska . Teren oddany zakonowi, czytamy w komunikacie Koalicji, stanowi część obszaru Natura 2000 oraz zabytek kultury, mimo to jednak nowi włodarze chcą stworzyć tam centrum turystyczno-noclegowe. „Oczekujemy transparentności i poszanowania praworządności w działaniach na rzecz ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych w Polsce” – stwierdza Koalicja Klimatyczna, dodając, że w dalszej kolejności należy przeprowadzić konsultacje w sprawie poszerzenia granic ŚPN.
Czytaj też: Muzea przyrody. Gdzie tworzyć i jak wzmacniać parki narodowe?
Wartości kulturowe wystarczą
Do sprawy odnosi się koordynator do spraw środowiskowych w zaangażowanym lokalnie Stowarzyszeniu Społeczno-Przyrodniczym MOST, Łukasz Misiuna. - Nie ma i nie było podstawy naukowej ani prawnej, ani żadnej innej do tego, żeby z granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego wyłączać 1,35 ha czy choćby 0,5 ha nieruchomości na Łyścu. Zostało to potwierdzone zarówno przez instytucje naukowe jak i organy państwowe. (…) Obecność człowieka na Łyścu sięgająca paru tysięcy lat wiąże się z występowaniem gatunków i siedlisk, które nigdzie indziej w Parku nie występują. Niektóre z tych siedlisk są pochodzenia antropogenicznego i stwarzają szansę na bytowaniu tu gatunków w tym uznawanych za zagrożone, które właśnie takich warunków wymagają. Przy tym, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody na Łyścu może nie być najmniejszych wartości przyrodniczych. Wartości kulturowe są wystarczające, aby miejsce to było częścią parku narodowego. Parki narodowe często mają w swoich granicach obiekty sakralne, a nawet drogi i parkingi. Nikt nie wyłącza ich z granic parków narodowych, bo jest to nieuzasadnione i niepotrzebne – mówi Misiuna.
Krok w dobrą stronę
Prof. Piotr Skubała z Uniwersytetu Śląskiego, członek Komitetu Naukowego Koalicji Klimatycznej, nawiązując do idei poszerzenia granic parku, wspomina o poświęconym różnorodności biologicznej porozumieniu Kunming-Montreal, unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności, a także o składanych przez rząd Donalda Tuska obietnicach rozbudowy sieci parków narodowych. - Wydaje się, że cofnięcie decyzji dotyczącej przekazania 1,35 ha terenu Świętokrzyskiego Parku Narodowego Zakonowi Oblatów, jest pierwszym i najprostszym krokiem ku przywróceniu normalności w systemie ochrony przyrody w naszym kraju – komentuje prof. Skubała. - Bezprawna zmiana granic jednego parku z powodu partykularnych interesów zakonników stanowi zagrożenie dla innych cennych przyrodniczo miejsc w Polsce. Na Łyścu jak najszybciej należy przywrócić praworządność - dodaje ekspertka Koalicji Klimatycznej i przedstawicielka Pracowni na rzecz Wszystkich Istot, Sylwia Szczutkowska. Zgadza się z nią rzeczniczka polityczna Koalicji Klimatycznej, Beata Borowiec, która mówi przy tym o dalej idących konsekwencjach sytuacji z ŚPN. - Warto pamiętać, że utrzymywanie obowiązującego rozporządzenia przekazującego tereny na Łyścu Zakonowi Oblatów, cały czas niesie ryzyko nadużyć w interpretacji prawa dla wszystkich parków narodowych w kraju, również dla tych planowanych do utworzenia – stwierdza Borowiec.
Szymon MajewskiDziennikarz
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
