Premier: sprzątnąć stajnię Augiasza w ochronie środowiska. Co wiemy po exposé?

© PAP

Podobnie jak w umowie koalicyjnej, w której wypowiedziały się na ten temat wszystkie strony tworzące nowy rząd, w exposé znalazły się słowa o zmianach klimatu. Tusk wspomniał o nich w kontekście bezpieczeństwa i największych wyzwań (obok głodu, wojen czy migracji), przed którymi współcześnie stoi świat. – Chciałbym, żeby to wreszcie dotarło do wszystkich obecnych w tej izbie, że z kryzysem migracyjnym czy z katastrofą klimatyczną nie poradzi sobie pojedyncze państwo – mówił premier, nawołując do europejskiej i międzynarodowej współpracy w tym obszarze. Więcej szczegółowych deklaracji pojawiło się przy prezentacji nowej szefowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska Pauliny Henning-Kloski.

Czytaj też: Paulina Hennig-Kloska ministrem klimatu i środowiska

Mówiąc o kondycji polskiej przyrody, Donald Tusk roztoczył wizję nowego otwarcia i zdecydowanego odejścia od negatywnie ocenianej polityki poprzedników obecnej ekipy. Dotychczasowy stan ochrony środowiska nazwał „stajnią Augiasza”. Premier poruszył tematy, które w ostatnich latach przyciągały uwagę opinii publicznej – podpaleń składowisk odpadów, katastrofy na Odrze, czy dużej skali wycinki lasów. Obwieścił przy tym zakończenie „partyjnej prywatyzacji Lasów Państwowych”.

Las – „święty zasób narodowy”

Wyraźnie wybrzmiała zapowiedź zwiększonej ochrony obszarów leśnych, obecna już w umowie koalicyjnej oraz w programach wyborczych.  – Las to nie jest gospodarka drewnem. Las to jest nasz święty zasób narodowy i będziemy znowu go chronić tak, jak na to zasługuje – stwierdził prezes rady ministrów, zapewniając także o zabezpieczeniu interesów przedsiębiorców wykorzystujących drewno. – Polski przedsiębiorca zobaczy, że można chronić lasy i równocześnie, że polskie drewno może być dostępne na rynku i może być tańsze niż szwedzkie – dodał. W ocenie Tuska poprzedni rząd doprowadził w gospodarce leśnej nie tylko do degradacji przyrody, ale i do niedoboru surowca na polskim rynku. Przedstawiając nową minister, premier mówił też o gospodarce wodnej. – (…) Nie ma dzisiaj być może bardziej wartościowego zasobu, strategicznego zasobu, jak czysta woda – powiedział. Wymienił w tym kontekście potrzebę retencji oraz problem zanieczyszczenia polskich rzek. Przy przedstawieniu minister przemysłu Marzeny Czarneckiej, Tusk nawiązał do funduszy sprawiedliwej transformacji, które powinny trafić do związanych z wydobyciem i spalaniem węgla kamiennego społeczności na Śląsku czy w Wielkopolsce Wschodniej.

Przed reformami – moratorium

Słowa Tuska o „stajni Augiasza”, w którą za poprzednich rządów miała zamienić się ochrona przyrody w Polsce, odnotowała Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. Organizacja upominająca się m.in. o rezygnację z wykorzystania biomasy drzewnej w energetyce przypomniała o przedstawionym niedawno apelu o moratorium na wycinkę najcenniejszych obszarów leśnych. Moratorium ma doraźnie zagwarantować przyrodzie bezpieczeństwo zanim nie zostaną wdrożone zobowiązania z kampanii wyborczej oraz umowy koalicyjnej - trwałe wyłączenie z wycinki 20% najcenniejszych lasów, zakaz spalania drewna w energetyce zawodowej, zwiększenie powierzchni parków narodowych czy ustanowienie społecznego nadzoru nad lasami.

- Z badań opinii społecznej wynika, że 78% Polaków uważa, iż zadaniem Lasów Państwowych powinna być ochrona przyrody. Jako strona społeczna jesteśmy gotowi do rozmów, by wypracować najlepsze rozwiązania - taka praca wymaga jednak czasu. Dlatego apelujemy o wprowadzenie moratorium, bo to rozwiązanie, które najszybciej i najskuteczniej faktycznie ochroni przyrodę i jest to rozwiązanie na które czekają Polacy – mówi Radosław Ślusarczyk, przedstawiciel Pracowni. Według NGO moratorium to „najszybszy sposób na posprzątanie takiej stajni”, o której mówił Tusk, a równocześnie środek, który pomoże odwrócić negatywne tendencje coraz mniejszego pochłaniania dwutlenku węgla przez polskie lasy oraz pogłębiającej się suszy na terenach gdzie wycinane są lasy wodochronne.

Środowiskowe wątki w exposé zostały zauważone również przez ClientEarth Polska. „To dobry kierunek i będziemy Premiera trzymać za słowo" - stwierdziła organizacja w poście ⁽¹⁾na portalu X (dawnym Twitterze). Fundacja przytoczyła przy tej okazji propozycje zmian systemowych, mających na celu naprawę „czterech żywiołów” - ognia poprzez przyjęcie prawa o ochronie klimatu, wody dzięki wprowadzeniu skutecznej ochrony rzek i mokradeł, ziemi za pomocą zwiększenia liczby parków narodowych oraz realnej kontroli i ochrony polskich lasów oraz powietrza („sprawmy, że powietrze w całej Polsce będzie zdrowe najpóźniej w 2035 r.”)⁽²⁾.

Co z polityką klimatyczno-energetyczną?

Z sektora pozarządowego płyną jednak również bardziej krytyczne głosy. O braku nakreślenia całościowych strategii mówi rzeczniczka polityczna Koalicji Klimatycznej Beata Borowiec. – W exposé Pana Premiera nie wybrzmiała nawet namiastka kompleksowej i ambitnej polityki klimatycznej i energetycznej. Możemy to nazwać naiwnością, ale ten bolesny brak nie musi oznaczać ignorancji czy braku planów prowadzenia tych polityk przez rządzących, lecz może przypominać o zbliżających się wyborach samorządowych i ryzyku wygranej środowisk politycznych, które politykę klimatyczną i ochronę środowiska stawiają na samym końcu – stwierdza rzeczniczka. Jak dodaje, organizacje pozarządowe są zmęczone „zjawiskiem odkładania najważniejszych decyzji na lepsze czasy”. - Exposé Pana Premiera jest doskonałą okazją na przypomnienie, że klimat i ochrona środowiska są dobrami publicznymi, które powinniśmy traktować ponadpartyjnie – kontynuuje Borowiec.

Według przedstawicielki Koalicji Klimatycznej ośrodki odpowiedzialne w nowym rządzie za politykę klimatyczną i środowiskową powinny podjąć dialog ze stroną społeczną, skupiając się na rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz komunikacie wystosowanym przez Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Polskiej Akademii Nauk⁽³⁾.

Treść exposé komentuje także specjalistka ds. klimatu i gazu kopalnego z Polskiej Zielonej Sieci Diana Maciąga. Ekspertka docenia wymienienie przez Donalda Tuska zmian klimatu jako jednego z największych wyzwań współczesności. Zastrzega jednak, że skuteczne stawienie mu czoła wymaga szybkiej rezygnacji z paliw kopalnych. Tymczasem takiej deklaracji w wystąpieniu premiera zabrakło. – Brak tego tematu w exposé rozczarowuje i niepokoi, gdyż stoimy przed ryzykiem wpadnięcia w nową, tym razem gazową, pułapkę – mówi Maciąga. Przedstawicielka Polskiej Zielonej Sieci rozwija wątek gazu ziemnego, który bywa uznawane za tzw. paliwo przejściowe na czas transformacji energetycznej. - (…) Nie można opierać bezpieczeństwa energetycznego na uzależnieniu od importowanego paliwa niszczącego klimat. Jeśli nowy rząd poważnie traktuje ideę niezależności energetycznej, powinien wycofać się z decyzji poprzedników o budowie wielkich i nieuzasadnionych ekonomicznie inwestycji gazowych - elektrowni czy terminala FSRU na skroplony gaz łupkowy – oraz wyznaczyć jasną ścieżkę ograniczenia zapotrzebowania na to paliwo – wylicza specjalistka.

Szymon Majewski
Dziennikarz