System kaucyjny – MKiŚ przekazuje szczegółowe rozwiązania

© Ministerstwo Klimatu i Środowiska

- 91% Polek i Polaków jest gotowa oddawać swoje opakowania w systemie kaucyjnym. To bardzo duży kredyt zaufania. Zaufania, którego nie możemy zawieść – otworzyła briefing prasowy wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska.

Jak zauważyła, przyjęta w lipcu ub. roku ustawa wdrażająca system kaucyjny „wymaga poprawy”. Nad jej konkretnym kształtem MKiŚ dyskutuje z szerokopojętymi interesariuszami rynku. Na spotkaniu konsultacyjnym, które odbyło się w tym tygodniu pojawili się m.in. producenci napojów, recyklomatów, opakowań, ale również przedstawiciele branży recyklingowej, strony samorządowej, organizacji społecznych i Ministerstwa Finansów.

Wypracowano wspólne postulaty. Wiceministra zadeklarowała, że resort „zrobi wszystko, by zostały one wdrożone do polskiego prawa przed 1 stycznia 2025 r.”. Co dokładnie w nich zawarto?

1. Kaucja bez VAT, zarówno dla opakowań wielo- jak i jednorazowych. Ministerstwo Finansów jest otwarte na zmiany w ustawie o VAT.
2. Kaucja musi podążać za produktem w całym łańcuchu sprzedaży. - Takie rozwiązanie - jak podkreśliła Sowińska - obowiązuje we wszystkich krajach, gdzie funkcjonują systemy kaucyjne. - zwróciła uwagę, że z niezrozumiałych powodów w ten sposób nie rozwiązano tego w polskich przepisach, a kaucja ma być pobierana jedynie od konsumenta końcowego w sklepie. Po zmianie przepisów kaucję pobierałby producent napoju sprzedając towar hurtownikowi, a ten z kolei - od sklepu, do którego dostarczałby towar. Na końcu kaucja byłaby pobierana od kupującego napój i potem zwracana mu przy odbiorze butelki czy puszki. Wiceminister wskazała, że takie założenie pozwoli włączyć w system kaucyjny branżę HoReCa (sektor hotelarski i gastronomiczny), o co postulowali producenci napojów.
3. Wysokość kaucji z modyfikacją. Ma nastąpić zwiększenie opłaty kaucyjnej dla butelek szklanych wielorazowego użytku do kwoty 1 zł. Kaucje na butelki plastikowe oraz puszki mają wynieść 50 gr, czyli tyle, ile jest w obecnie obowiązującym rozporządzeniu w tej sprawie. Sowińska, tłumacząc podwyższenie kaucji dla szkła, zwróciła uwagę, że taka kwota obowiązuje obecnie w systemie zwrotnym butelek.
4. Obowiązek przyjmowania opakowań szklanych wielokrotnego użytku przez małe sklepy, które sprzedają produkty w takich opakowaniach.
5. Opóźnienie systemu dla mleka i produktów mlecznych o rok. Sowińska przypomniała o wątpliwościach branży, które dotyczyły kwestii sanitarnych. Dodała, że obecnie dwa kraje UE (Niemcy i Chorwacja) zdecydowały się włączyć takie opakowania do systemu, ale mają już doświadczenie związane z funkcjonowaniem kaucji.
6. Kolejną propozycją ma być włączenie od 1 stycznia 2026 r. do systemu ustandaryzowanych opakowań wielokrotnego użytku. Przedstawicielka MKiŚ zastrzegła jednak, że nie byłoby to obowiązkowe, a biznes ma być do tego zachęcany, m.in. poprzez ekomodulację. Jeszcze nie ma szczegółowych propozycji w tej kwestii, potrzebne są analizy, które opakowania mają największy potencjał w osiągnięciu efektu ekologicznego.
7. Sharmonizowany system oznakowania opakowań. Chodzi o wspólny symbol opakowania zwrotnego umieszczanego na butelce czy puszce oraz kod kreskowy (co zakłada rozporządzenie PPWR).

Podobnie jak w rozmowie z Teraz Środowisko, podkreśliła, że wdrożenie systemu kaucyjnego nie będzie przesunięte i ruszy 1 stycznia 2025 r. Do wdrożenia przygotowują się różne podmioty na rynku, które już inwestują w systemy. Anita Sowińska przyznała równocześnie, że pierwszy rok obowiązywania sytemu może być „rozruchowy”, dlatego w rozporządzeniu o opłatach produktowych ministerstwo zaproponowało minimalne opłaty dla branży za niezrealizowane poziomy selektywnej zbiórki. Zwróciła też uwagę, że przesunięcie w czasie systemu mogłoby narazić Skarb Państwa na potencjalne odszkodowania.

- Część z tych przepisów już jest gotowa. To są wszystko projekty rządowe, które wymagają międzyresortowych konsultacji i przejścia przez cały proces legislacyjny (…). Jestem przekonana że zdążymy, choć przyznaję że jest to trudne zadanie – wskazała wiceminister.

Wskazała też, że zabranie surowca gminom nie zawsze musi oznaczać stratę. - Gminy ponoszą duże koszty za składowanie odpadów, a wiemy, że duża część odpadów z tworzyw sztucznych jest składowana, stąd te opłaty powinny się zmniejszyć – mówiła podczas konferencji.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog