Kraje trójkąta węglowego potrzebują skoordynowanego planu na odchodzenie od węgla brunatnego

© AnnaReinert

M.in. takie wnioski płyną z najnowszego raportu Forum Energii nt. „Modernizacja europejskiego trójkąta węgla brunatnego. W kierunku bezpiecznej, opłacalnej i zrównoważonej transformacji energetycznej⁽¹⁾”. Raport powstał przy współpracy z think tankiem Agora Energiewende i był konsultowany z ekspertami czeskimi. Modelowanie przeprowadziła firma Aurora Energy Research.

Czytaj: Pod względem emisji przy spalaniu najbardziej szkodliwy dla zdrowia jest węgiel brunatny

Gdzie jesteśmy my, a gdzie sąsiedzi?

Polska, Czechy i Niemcy to najwięksi w UE producenci węgla brunatnego.

Jak czytamy we wstępnie do raportu, Niemiecka Komisja Węglowa zaproponowała zamknięcie wszystkich elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym do 2035 r. lub 2038 r., a rząd przyjął ten plan. Podobna komisja powstała również w Czechach – do końca roku ma ustalić, kiedy nasi południowi sąsiedzi pożegnają się z węglem. W Polsce takie rozmowy jeszcze się nie toczą, ale wyzwanie jest równie duże – krajowe zasoby węgla brunatnego wyczerpują się, co wpłynie na całą energetykę, regiony górnicze, a także na bezpieczeństwo energetyczne kraju. W Polsce na tapecie jest za to temat odkrywki Złoczew.

Czytaj: Czy Elektrownia Bełchatów będzie wygaszana od 2030 r.? PGE dat unika, a pracownicy drżą o przyszłość

Eksperci wskazują, że połączone systemy energetyczne UE są od siebie zależne. Zarówno rodzaj źródeł energetycznych, jak i specyfika ich wykorzystania mają znaczenie dla całego regionu – ze względu na ceny energii, przepływy, emisje CO₂. Odejście od węgla w jednym kraju może nie prowadzić do spodziewanego spadku emisji w sytuacji, gdy sąsiedni kraj nadal będzie produkował energię z tego źródła. Dlatego ważna jest koordynacja polityki energetycznej między państwami.

- Zadaliśmy sobie pytanie, czy równoległe odejście od węgla brunatnego w tych trzech krajach jest w ogóle możliwe. Dlaczego sprawdzaliśmy scenariusze wycofań jednocześnie w Polsce, Niemczech i Czechach? Dlatego, że każdy z tych krajów ogląda się na swoich sąsiadów, obawiając się tego, że pozostali nie są tak samo ambitni albo że w regionie zabraknie prądu – wyjaśnia dr Aleksandra Gawlikowska-Fyk, kierownik projektu Elektroenergetyka w Forum Energii.

Koordynacja jest możliwa

Jak wskazuje dalej dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii, pożegnanie z węglem brunatnym nie tylko w Polsce, ale również w Niemczech i Czechach, do 2032 r. jest realne i racjonalne kosztowo oraz przyniesie blisko 50 proc. redukcji emisji CO₂ z elektroenergetyki w regionie⁽²⁾. - To proces nieuchronny i mógłby stać się projektem flagowym Europejskiego Zielonego Ładu, symbolem dobrej współpracy regionalnej na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, ale potrzebne jest skoordynowane działanie i współpraca Warszawy, Berlina i Pragi – dodaje Joanna Maćkowiak-Pandera.

Koordynacja planów sąsiedzkich jest kluczowa z kilku powodów, przede wszystkim do roku 2030 UE zobowiązała się do znaczącej redukcji emisji CO₂. Autorzy raportu wskazują, że o ile odstawienie pojedynczych elektrowni leży w gestii właściciela i operatora systemu danego kraju, to wyłączenie z systemu kilkunastu GW mocy w kilku krajach, w tym Bełchatowa (największej jednostki na węgiel brunatny w Europie), trzeba zaplanować i organizować stopniowo, nawzajem się informując. Chodzi też o to, by wyłączenie emisyjnych mocy w jednym kraju nie spowodowało wzrostu emisji w innym.

Stosowanie węgla brunatnego w polskiej energetyce przewidziano do ok. 2035 r. Z raportu Forum Energii wynika jednak, że data 2032 r. jest możliwa i bezpieczna, ale trzeba zacząć planować budowę nowych mocy. Dobra wiadomość jest też taka, że analizy pokazują, iż zastąpienie elektrowni na węgiel brunatny do 2032 r. źródłami odnawialnymi nie zwiększa kosztów transformacji energetycznej. W przypadku wszystkich trzech krajów trójkąta węglowego łączne koszty systemowe nie wzrosną, jeśli szybciej, w porównaniu do scenariusza referencyjnego (czyli ok 2035-2038), zamkniemy elektrownie węglowe.

Konkluzje raportu

Po pierwsze strategia wycofania się z węgla brunatnego do 2032 r. powinna zostać włączona do Krajowych Planów na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), a wspólna strategia z Czechami i Niemcami wpisywałaby się w projekt Europejskiego Zielonego Ładu i dałaby asumpt do uzyskania dodatkowych funduszy unijnych. Należy zaplanować transformację regionów węglowych. Szczególnie ważny jest Bełchatów, który, nie mając planu transformacji, nie kwalifikuje się na razie do unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

W jaki sposób zapełnić lukę po węglu? Poprzez dalszy rozwój OZE (utrzymanie mechanizmów wsparcia). Ponadto ważna jest rola gazu, ale również konieczne przyjęcie strategii wodorowej, która umożliwiłaby rozwój technologii zielonego wodoru – twierdzą eksperci.

Czytaj: 10 GW mocy z elektrolizy wodoru zielonego do 2040 r. w Strategii wodorowej Niemiec

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.